امریکا ۱۸ سال پیش برای نابودی طالبان و امنیت افغانستان راهی این دیار شد در طول این سال‌ها مردم افغانستان بیشترین قربانی را دادند و اینکه؛ روز شنبه، ۱۰ حوت ۱۳۹۸ خورشیدی، توافق صلح میان آمریکا و طالبان در دوحه پایتخت قطر، به امضا رسید.
پس از ۱۱ دور مذاکره میان کاخ سفید و گروه طالبان که ۱۸ ماه به طول انجامید، این توافق با حضور نمایندگان حدود ۳۰ کشور و سازمان ملل میان امریکا و طالبان، ملا عبدالغنی برادر معاون سیاسی گروه طالبان و زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان از سوی دو طرف این مذاکره توافق نهایی صلح را به امضا رساندند و در همین تاریخ ما شاهد دو کنفرانس همزمان امضای توافق نامه‌ی صلح دوحه و نشست کابل بودیم.
همزمان با امضای توافق نامه‌ی صلح دوحه، در کابل نیز کنفرانسی با حضور محمد اشرف غنی، ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو و مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا برگزار شد و عبدالله عبدالله رقیب جنجالی غنی و رهبر تیم ثبات و همگرایی نیز در این نشست حضور یافت؛ اما عدم حضور سران احزاب سیاسی و حضو محمد کریم خلیلی رئیس شورای عالی صلح در کنفرانس کابل پرسش بر انگیز است.
تاکنون جزئیات رسمی توافق امضاشده از سوی طرفین منتشر نگردیده، اما آگاهان مسائل سیاسی و شاهدان حاضر در دوحه مطالب زیر را عنوان می‌کنند:
- تا پیش از آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی یعنی ۱۵ رجب یا ۱۰ مارس ۲۰۲۰ میلادی دولت افغانستان موظف گردیده تا ۵ هزار زندانی طالبان را از زندان‌های این کشور آزاد کند.
- براساس این توافق امریکا متعهد شده تمام نیروهای نظامی و غیردیپلماتیک خود و متعهدانش را تا ۱۴ ماه آینده به‌صورت کامل از افغانستان خارج کند.
۳ . طالبان متعهد گردیده مجوزی برای فعالیت القاعده و سایر گروه‌های تروریستی در افغانستان را صادر و با آن‌ها همکاری نکند.
به گفته‌ی آگاهان مسائل سیاسی افغانستان دو طرف کماکان نسبت به اجرای این تعهدات به‌دیده شک می‌نگرند، از سوی دیگر قرار است تا دو هفته آینده مذاکرات بین‌الافغانی میان گروه طالبان و طرف‌های افغانی معرفی‌شوند و اما اعلام نتایج نهایی انتخابات افغانستان در هفته‌ها‌ی گذشته باعث شده تا هم‌اکنون شاهد شکافی جدی در بدنه رهبران سیاسی کابل باشیم و اینکه قطعاً امکان زمان نزدیک تجمیع این رهبران بر سر یک هیئت جامع و فراگیر برای حضور در مذاکرات بین‌الافغانی با گروه طالبان بعید به‌نظر می‌رسد.
گروه طالبان معتقد است و اطمینان دارد که بدون حضور نیروهای خارجی دولت افغانستان حیاتی نخواهد داشت و آن‌ها می‌توانند در کمتر از چند ماه وارد کابل بشوند و دولت مورد نظر خود را برپا کنند.
یکی از بندهای توافق نامه صلح میان طالبان و امریکا آزادی پنج هزار زندانی طالبان در قبال آزادی یک هزار نفر از زندانیان نیروهای امنیتی دربند طالبان است، محمد اشرف غنی، اعلام کرده که کابل تعهدی برای آزاد کردن زندانیان طالبان ندارد واز این رو چند پرسش مطرح است:
– چنانچه طالبان خواست‌های دولت فعلی و سران احزاب سیاسی و تیکه داران قومی را جهت مشارکت آن‌ها در قدرت آینده کشور نادیده بگیرند موضع امریکا و جامعه‌ی جهانی چه خواهد بود؟
– در توافق نامه بسیار کوتاه آمده که انتظار دارد مذاکرات بین‌الافغانی مثبت باشد، ظاهراً واضع نشده که اگر طرف‌های افغانی به آن نتیجه مثبت نرسند، وظیفه‌ی امریکا و جامعه‌ی جهانی چه هست؟
– آیا حکومت فعلی، متحد امریکا و جزو شرایط توافق نامه محسوب شود؟
– آیا بازهم دوران پسا شوروی و شاهد سر برآوردن قهرمانان جدیدی خواهیم بود؟
– آیا افغانستان سرانجام رنگ صلح و آرامش را خواهد دید؟
– با چنین پرسش‌هایی که طیف‌های مختلف جامعه دارند، چگونه صلح حقیقی ممکن است و آیا این مسیر طولانی و پر فراز ونشیب و چالش‌هایی را پشت سر مردم افغانستان هست چطوری آن موانع را برداشت؟
گروه طالبان از زمان پیدایش تاکنون، از طرف‌های درگیر در جنگ افغانستان بوده و از آغاز حمله امریکا به افغانستان در سال ۱۳۸۱ خورشیدی که موجب برکناری آنان از قدرت شد، با نیروهای امریکا و ناتو نیز در جنگ بوده و هستند؛ امضای توافق‌نامه صلح پس از حدود ۱۸ ماه مذاکره فصل جدیدی در افغانستان برای شروع گفت‌وگوی بین گروه‌های افغانستانی است و تداوم آن مهم‌ترین و پرچالش‌ترین فصل پیشروی افغان‌ها خواهد بود.
از یک سو امریکا وعده داده نظامیان خود را از افغانستان خارج کند؛ ولی هنوز مشخص نیست دولت ترامپ مقید به عملی کردن این وعده هست و یا اینکه تنها می‌خواهد از این وعده بهره برداری انتخاباتی کند و ترامپ چه نقشه‌ای برای این افتضاح تاریخی دارد؟
ترامپ احتمالاً بر این باور است همانگونه که با ایران در برجام، با چین در توافق تجاری و با کره شمالی در مسائل هسته‌ای برخورد کرده این بار نیز می‌تواند با گروه طالبان این‌گونه برخورد کند.
از جانب دیگر گروه طالبان نیز با امضا این توافق نامه یک پیروزی بزرگ دیپلماتیک کسب کرده و بعدها خواهند نوشت که طالبان، استقلال افغانستان را بار دیگر از امریکا گرفت و چنانچه، آنان در کنفرانس بین‌الافغانی مسکو دراعلامیه آن همه تأکید کردند که اشغال خاتمه یابد و یک نظام اسلای بوجود آید، چندی قبل نگارنده و جناب دکتر جعفری سفری که در دوحه کشور قطر داشتیم، در نوع نظام، خاتمه‌ی جنگ و پایان اشغال با اعضای دفتر سیاسی گروه طالبان در قطر گفتگوی مفصل داشتیم، شیر محمد استانکزی، رئیس تیم مذاکره کننده طالبان با امریکایی‌ها در این نشست به یکی ازپرسش‌های ما گفت: روز امضای توافق با آمریکا، به مانند همان روزی است که شوروی و یا انگلیس در افغانستان شکست خوردند و این رویداد یک پیروزی برای افغانستان است و او چنین توافق را به معنای پایان اشغالگری در افغانستان عنوان نمود.
آنچه گزارشاتی از روند گفتگوهای تیم مذاکره کننده طالبان با امریکایی‌ها، مخصوصاً در کنفرانس امضای توافق نامه به دست می‌آید؛ لحن سخنان دو طرف نشان داد که با وجود امضای توافق صلح، دو طرف همچنان در اوج بدگمانی علیه یکدیگر به سر می‌برند و سیاست‌های نفی کننده طالبان علیه امریکا همچنان ادامه خواهد داشت، اگرچه نام این توافق، را توافق صلح گذاشته‌اند.
از جانب دیگر اختلافات شدید میان تیم‌های انتخاباتی، مخصوصاً محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله، با آغاز گفتگوی بین‌الافغانی روشن نیست که چه کسی جانب افغانستان را در گفت‌وگو با طالبان رهبری خواهد کرد؟
پیروزی محمد اشرف غنی در انتخابات موضع وی را تقویت کرده است، اما اگر نتواند حمایت طیف وسیع رقبای سیاسی را در مورد مسائل مهمی چون ترکیب هیئت مذاکره‌کننده به دست آورد، این موضع تضعیف خواهد شد، طالبان با اسفتاده از فرصت اختلاف سران حکومت افغانستان، آن‌ها ممکن بتوانند به گونه جداگانه با گروه‌های مختلف و احزاب مذاکره و معامله کنند و هرچند در این مسیر پرخم و پیج جهت رسیدن به صلح سرتاسری، تنها دولت فعلی مطرح نیست و در شرایط فعلی تمامی‌فعالیت‌های تخریبی و کشتارهایی که در گوشه و کنار کشور صورت گرفته به طالبان نسبت داده می‌شود، اما واقعیت امر چنین نیست؛ هم‌اکنون در افغانستان ده‌ها گروه مسلح غیرمسئول وجود دارد که در جنگ، ترور، ربایندگی، اخاذی در بزرگ‌راه‌ها، گروگان‌گیری و قاچاق مواد مخدر، آثار باستانی و اسلحه دست دارند که معروف‌ترین این گروه‌ها، طالبان هستند که بسیاری این اعمال به نام آن‌ها ثبت می‌شود.
چنانچه تاریخ افغانستان را یک چراغ راه بدانیم، پیکارها و مذاکرات فراتر از افغانستان طی سال‌ها جریان داشته‌اند و در واقع شاهد معاهدات بی ثباتی بوده‌ایم که براحتی فروپاشیده‌اند، کودتای سیاسی و نظامی رُخ داده و امریکا منافعش را از دست داده و اما قدرت‌های منطقه‌ای مداخلات فعالانه داشته و به نظر می‌رسد، مهم‌تر از امریکا، برای برون رفت از بحران کنونی نقش آفرینی‌های همسایگان را نباید نادیده گرفت؛ نکته نهایی اینکه باید بدنبال راهکارهای منطقه‌ای حل بحران افغانستان بود و صرف طرح ها و راه حل‌های که در آن همسایگان افغانستان نقشی نداشته باشد بعید به نظر می‌رسد بتواند اثر چندانی در بهبود اوضاع داشته باشد.
اما آنچه که این توافق نامه روشن می‌نماید این است که امریکایی‌ها پس از حدود ۱۸ سال حضور نظامی و همه‌جانبه در افغانستان خواهان رها کردن تمام منافع خود در این کشور نیستند و به‌راحتی خاک افغانستان را ترک نخواهند کرد و از دید این قلم امریکایی‌ها بحران را در افغانستان مدیریت می‌کنند.
نویسنده:
سید جعفرعادلی«حسینی»/ ۱۱ حوت ۱۳۹۸ خورشیدی – مشهد