به گفته ی شاهدان عینی درگیری زمانی اوج گرفت که شماری از جوانان تجلیل کننده از هفته شهید، سوار بر موتر و موترسایکل بودند، پس از ورود به منطقه پل سوخته شهر کابل با مخالفت برخی افراد ماجرا جو در خصوص نصب عکس و پوستر احمدشاه مسعود مواجه شدند که منجر به مشاجره لفظی بین طرفین و در نهایت باعث خشونت و کشته و زخمی شدن افراد ملکی و حکومتی گردید.
پس از جنگهای خونین و خانمانسوز داخلی میان نیروهای حزب وحدت به رهبری عبدالعلی مزاری و شورای نظار به رهبری احمدشاه مسعود دردهه هفتاد منجر به اختلافات قومی در این کشور گردیده بود. اما سالهای اخیر باشرکت و سخنرانی مسئولین حزب وحدت و شورای نظار در تجلیل از سالگرد رهبران همدیگر در غرب و شرق کابل و جهت برآورده شدن منافع مشترک شان به مرور زمان،کینه و کدورت های آنها تبدیل به دوستی می گردید که با وقوع حادثه 18 سنبله 1391 در غرب کابل بیم آن می رفت که با تحریک احساسات مردم غرب کابل و به صحنه کشانیدن آنان توسط افراد استفاده جود و شرارت پیشه این حادثه چون دهه هفتاد ابعاد گسترده تری پیدا کند، اما با رسیدن نیروهای واکنش سریع پولیس در محدوده خاتم الانبیا(ص) محل تجمع معترضین، از دوام خشونت جلوی گیری بعمل آمد.
تا کنون در این موضوع از سوی افراد و رسانه ها ی مختلف گزارشات متفاوت در زمینه ارائه گردیده و هرکدام اگر و مگرها در چگونگی حادثه پل سوخته غرب کابل را به نشررسانیده اند که از مجموع گفته های شاهدان عینی و تحلیل ها سه دیدگاه متفاوت به دست می آید:
الف) تحریک منتقدین حکومت
ب) هواداران احمدشاه مسعود
ج) هواداران عبدالعلی مزاری
اولا؛ گمان زنی ها و باور بعضی ها این است که پس از آنکه در این اواخر نا آرامی ها در میدان وردک افزایش یافت و شماری از مسافران به طور وحشت ناک کشته شدند، آقای محقق طی کنفرانس مطبوعاتی دولت را نظاره گر خوانده و یکماه حکومت را فرصت داده و در غیر آن پس از آن اگر به خواسته های شان رسیدگی نشود، تظاهرات بزرگی را برپا خواهد نمود. بعضی ها تهدیدات آقای محقق در مناسبت های مختلف به حکومت و آخرین نشست وی در 16 سنبله را با حادثه غرب کابل مربط می دانند، عده ای به این باورند که از مدتها بدینسو حاجی محمد محقق رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان و یکی از بنیان گذاران جبهه ملی در مخالفت با حکومت و با انتقاد شدید از عملکرد و بی توجهی حلقات ارگ ریاست جمهوری و تحریکات او برای برگزاری همایش بزرگ ملی، حادثه ای روز شنبه 18 سنبله در غرب کابل را به جود آورده است.
آقای محقق از مدت ها به همین منظور با مجموعه های مختلف دینی، فرهنگی، اجتماعی و رسانه ای رایزنی نموده که در نشست های متعدد، با موافقت و مخالفت های رو برو شد، یکی از نهادهای علمایی، شورای ائمه مساجد و خطبای تکایابود. روز دوشنبه 13 سنبله 1391 حاجی خلیل بعنوان نماینده ای تام الاختبار آقای محقق در جلسه هفتگی شورای ائمه مساجد و خطبای تکایا شرکت نموده و حامل پیام او جهت مشارکت علماء و ائمه جماعات در همایش بزرگ ملی بود که با واکنش تند بعضی اعضا از جمله؛ شیخ غلام عباس مصباح رو برو گردید و آقای مصباح گفت: آقای محقق در تحولات موج سواری و در هر شرایطی مردم خویش را اغفال نموده و با سرنوشت آنان معامله صورت گرفته و این حرکت وی نیز همانند گذشته خواهد بود…
روز پنج شنبه 16 سنبله آقای محقق در حضور عده ای از ائمه جمعه و جماعات، وکلای گذر و برخی متنفذین قومی تحت عنوان نشست مشورتی به منظور برگزاری تظاهرات در غرب کابل، با ابراز نا رضایتی از بی تفاوتی حکومت مبنی بر برگزاری تظاهرات بزرگ در کابل و در این نشست آقای محقق اعلام نمود ما دو تحرک را در هفته آینده انجام می دهیم.
یکی در غرب کابل که درد تبعیض می باشد و پنج روز بعدش حرکت دیگر و بزرگتر در تمام ولایات و در سطح کل کشور داریم.
به گفته ای شاهدان عینی تجمع مردم در خاتم الانبیاء(ص) با شعارهای محقق محقق حمایت می کنیم، درود برمحقق … مرگ برمسعود جنایت کار … عده ای همانند؛ حاجی صفر، حاجی راسخ، حاجی خلیل … جهت حضور کسترده مردم تلاش نمودند و نیز محمدسرور جوادی نماینده اسبق ولایت بامیان در شورای ملی می نویسد: حوالی ساعت 2بعد از ظهر استاد محقق به کوته سنگی رفته و همراه مردم حاضر در ساحه، جنازه را به خاتم الانبیاء(ص) واقع در قلعه ناظر برچی می برد ودر آنجا با مردم صحبت می کند، سپس عباس بصیر رییس دفتر استاد خلیلی می خواهد صحبت کند که با اعتراض مردم روبرو می گردد و مردم معترض بوده که چرا استاد خلیلی شخصا نیامده است، آقای احمد بهزاد که خانه اش در قلعه ناظر می باشد نیز حضور داشت. پس از صحبت آنها و همزمان باورود پولیس در منطقه و در هنگام ترک مسجد تعدادی از جوانان خشمگین راه موتر های حامل استاد محقق را سد کرده واز او می پرسند که چرا مردم را ترک می نماید وبرای چه مانع خونخواهی مردم می گردد؟ در این گیرو دار سنگ ولگد وچوب به موتر های ایشان زده می شود وایشان مسیر حرکت را تغییر داده به طرف جبار خان وشهرک حاجی نبی رفته و از مسیر دارالامان به خانه اش بر می گردد.
ناگفته نماند که آقای محقق در جلسات مختلف پشت قضیه مسئولیت را به عهده دولت می گذارد، مخصوصا در صحبت های اخیرش روز جمعه 24 سنبله 1391 در مسجد امام علی(ع) واقع شهرک عرفانی در این مورد اظهاراتی داشت، هرچند صحبت های آقای محقق در جلسات خصوصی و عموی و حتی در پارلمان جهت ارائه گزارش متفاوت بوده است.
دوما؛ هنوز عوامل اصلی در گیری و حادثه پل سوخته از سوی کدام مقام و نهاد رسمی معلوم و مشخص نشده، اما عده ای در این موضوع پنجشیری ها را مقصر می دانند و گفته می شود که سرنشینان یک موتر سایکل که با یک عابر پیاده تصادم کرده بودند، از سوی تعدادی از باشندگان محل، لت و کوب شدند و پس از آن راکبین این موتر سایکل که توسط مردم محل حریق شده بود، با سلاح کمری که همراه خود داشتند، اقدام به فیر هوایی نمودند و ماجرا همین جا خاتمه نیافت و همراهان سرنشینان موترسایکل که مسلح بودند، در حال فرار ، مردم محل به یک موتر تاکسی که قصد انتقال این افراد را داشت، خساراتی را وارد کردند و پس از آن درگیری بین پولیس و مردم محل دوام یافت.
محمدسرور جوادی در مطلبی تحت عنوان «پشت حادثه دست کیست؟» وی در این گزارش علاوه برانتقاد به حرکت های نا معقول و نمایشی اهل تشیع می نویسد: در ایام مذهبی اهل تشیع بیشتر از این حرکتهای نا معقول نمایشی دارند وهر آن با فاجعه ای انتقام جویانه مواجه می شوند.
جوادی دستهای پشت ماجرای 18 سنبله را به پنجشیری ها به رهبری امرالله صالح نسبت می دهد و می نویسد: «در زندگی ام دیروز اولین باری بود که قسمتی از دره پنجشیر را دیدم. زمانی که در منطقه دشتک در اول دره پنجشیر که خانه داکتر عبدالله است رسیدیم، دهها تن از مردم حاضر که من 99 درصد شان را نمی شناختم و آنها مرا می شناختند اولین پرسش شان از من این بود که ماجرای لوچک های پنجشیری چه شد؟ من معلوماتم را می گفتم و آنها می گفتند این لوچگ گری ها کار امرالله است. آنها بین خود به ملامت و سرزنش امرالله صالح و کار های بقول آنها بچگانه اش می پرداختند، اتهام آنها ناشی از شناخت شان از افراد می شد و ما یک نشانه را یافتیم که آنها موید ادعای شان می پنداشتند، موتور سوارانی و نیز بعض موتر ها را در کابل و در مسیر رسیدن تا به پنجشیر دیدیم که پرچم های سه رنگ سیاه، سفید و سبز را باخود حمل می کردند و در پسته های تلاشی این پرچم ها جمع شده بر سر سنگها انداخته و یا در دل دیوار ها میخ شده بود. این پرچم مربوط دولت مجاهدین به رهبری استاد ربانی بود و ما فکر می کردیم کار جمعیت اسلامی است ولی مردم در پنجشیر به ما گفتند که بیرق امرالله صالح است که در اجتماعات از آن کار می گیرد. در روزحادثه کوته سنگی نیز شاهدان گفتند که پرچم این گروه، همان پرچم دولت مجاهدین بود و آنها تفنگچه هایی داشتند که نوعا امنیت ملی استفاده می کنند. برای من جالب بود که دولتی در درون دولت را برای اولین بار می دیدم؛ یک سر زمین و دو پرچم!»
سوما؛ روز شنبه با کشته شدن جوان محصل از ولایت دایکندی، درگیری از ساعت 12 قبل از ظهر تا حوالی ساعت 5 عصر، تجمع مردم در پل سوخته، خاتم الانبیا(ص) و اطراف حوزه ششم امنیتی ادامه داشت. در این مدت پولیس تلاش کرد تا دامنۀ این درگیری گُسترش پیدا نکند و ساحه را تحت کنترول و پوشش قرار داد و پس از این حادثه نیروهای ویژه پولیس و اردوی ملی، منطقه را در اختیار گرفتند و از هر گونه آمد و شد به خاطر پراکنده کردن مظاهره کنندگان جلوگیری کردند. از سوی برخی شاهدان عینی گفته می شود که در این درگیری ها مقصر خود مردم بوده که علاوه بر حریق رنجر های پولیس و آتش زدن وسایط نقلیه شماری از شهروندان، مهاجمان منطقه نیز قصد تصرف حوزه ششم پولیس را داشتند.
به گفته شاهدان عینی، در آتش سوزی غرفه های پولیس و رنجر بیشترین استفاده سوء از معتادین توسط افراد خاصی صورت گرفته بود که آنها به معتادین پول می دادند و آنان از تیل فروشی بنزین تهیه نموده و غرفه های پولیس را به آتش کشیدند که در این حادثه پوسته های پولیس مستقر در منطقه پل سوخته و دو موتر پولیس توسط معتادین به آتش کشیده شد.
از سوی دیگر عده ای در جلسات و نشست های عمومی و خصوصی نیز مردم منطقه را در این قضیه مقصر می دانستند. چنانچه روز یکشنبه مورخ 19 سنبله 1391 در جلسه اجرایی شورای علمای شیعه براساس تقاضای آیت الله محسنی آقای شیخ یوسف واعظی از مشاورین ریاست جمهوری که خود در محل حادثه حاضر بوده گزارش دقیقی را از حادثه پل سوخته ارائه نماید، او می گوید:
من در خیمه لویه جرگه و مراسم سالگرد احمدشاه مسعود شرکت نموده بودم، نزدیک ساعت 12 قبل از ظهر از جلسه بیرون شده و در مسیر پل سوخته حرکت نمودم که همزمان با درگیری و حادثه پل سوخته رو برو شدم، یکی از موترسایکل سواران، ظاهرا تصادف نموده بود و مردم اطرافش را گرفته بودند و می خواستند او را مورد لت و کوپ قرار دهند او در حین فرار با فیر هوایی خودش را از چنگال مردم محل نجات داد، پس از این واقعه، مردم به خشم آمده بودند و با انتقاد به پلیس که چرا گذاشت این موتر سایکل سورا فرار کند و با آنان برخورد نکردند و همیشه در برابر اقدامات آنها سکوت می کند.
آقای واعظی در ادامه صبحت هایش تقاضا می کند که شورای علمای شیعه با صدور اطلاعیه ای علاوه بر اعلام موضع، با خانواده های شهدای حادثه پل سوخته ابراز همدردی نماید. استاد محمداکبری نماینده مردم بامیان در شورای ملی سئوال شرعی را مطرح می کند که آیا کشته شدن این گونه افراد چه حکمی را دارد؟
آیا هرکسی تحت هرعنوانی کشته شد ما می توانیم، نام او را شهید بگذاریم؟
تأیید آیت الله محسنی رئیس شورای علمای شیعه از سخنان استاد اکبری و عدم جواز عنوان شهید از سوی وی برهرفردی، بر استاد واعظی خیلی گران تمام شد که پس از سخنان تند واعظی، اکبری گفت: من از گروه و یا قوم خاصی دفاع نمی کنم، ما فعلا دست بسته تسلیم قبله عالم(منظورش استاد خلیلی معاون دوم ریاست جمهوری بود) هستیم و من فقط مسئله شرعی را پرسیدم.
این مشاجره لفظی میان واعظی و اکبری داشت بجای باریک کشانده می شد که با طرح طنز خنده دار سیدعبدالله ذکی یکی دیگر از اعضای شورای علمای شیعه مشاجره خاتمه یافت….
هرچند رئیس جمهور کرزی، به منظور بررسی عوامل حادثه 18 سنبله 1391 پل سوخته شهر کابل که در اثر آن چندین تن کشته و زخمی گردیده اند هیئتی را تحت ریاست محمد علم شهادتیار مشاور رییس جمهور توظیف نموده که موضوع را در همکاری با محاسن سفیدان و وکلای گذر منطفه از نزدیک بررسی نمایند، شواهد و مدارک که باعث اخلال امنیت، ایجاد تشویش، کشته و مجروحیت افراد ملکی گردیده را جمع آوری نموده طی مدت سه روز، یافته های خویش را به ریاست جمهوری، گزارش دهد.
والله اعلم
سیدجعفرعادلی«حسینی»
ډيره عالي ليكنه ده له ښاغلي عادلي حسيني څځه په مننه. د هغي ورځي په هيله چې يو با ثباته، قوي او يو موټى افغانستان ولرو او نور مو د ورووژني فرهنګ له هيواده ورك شي.