نمایش نوار ابزار

خدمات علمی، سیاسی و اجتماعی مرحوم آیت‌الله بهشتی

سه شنبه ۱۷ میزان ۱۴۰۳

۱۳ میزان 1403 خورشیدی 28مین سالیاد مرحوم آیت‌الله العظمی بهشتی گرامی باد!

 نگاهی به کارنامه و خدمات علمی، سیاسی و اجتماعی آیت‌الله العظمی سید علی بهشتی

در 35مین برنامه «جنبش بیداری» صحبت خود را این‌گونه آغاز می‌کنم: جهاد مردم افغانستان با کودتای ۷ ثور 1357 خورشیدی آغاز شد.

حزب دموکراتیک خلق افغانستان و مورد حمایت شوروی سابق در 7 ثور 1357 خورشیدی، علیه حکومت محمد داودخان، نخستین رئیس‌جمهور افغانستان کودتا نمود و منجر به ایجاد رژیمی با حضور نورمحمد تره‌کی به‌عنوان رئیس‌جمهور (دبیرکل شورای انقلاب) شد و این کودتا بهانه‌ای برای دخالت نظامی ارتش شوروی سابق، سال ۱۳۵۸ خورشیدی(۱۹۷۹ میلادی) در افغانستان گردید و جنگ‌های خونین نُه ساله (۱۳۵۸–۱۳۶۷) میان مجاهدین افغانستان و اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان صورت گرفت.

7 ثور 1357 خورشیدی در حقیقت، آغاز سیاه ترین روز در تاریخ افغانستان هست که 44 سال  قبل به وقوع پیوست که از آن زمان تا اکنون فجایع پی‌هم در این کشور ادامه دارد.

قیام و خیزش‌های مردمی درولایات مختلف افغانستان و از جمله مناطق مرکزی اوج گرفت، با آزادی تمامی مناطق هزارجات که به رهبری علمای دینی هدایت می‌شد، به درخواست آیت‌الله سید علی بهشتی رهبری قیام‌های مناطق مرکزی، گردهمایی بزرگ در ولسوالی ورس ولایت بامیان تشکیل و با حضور نمایندگان 42 ولسوالی که تعداد شان حدود 1000 تن بودند، در این جرگه بزرگان و متنفذین گفتگو و تبادل نظر نمودند؛ شورای انقلابی اتفاق اسلامی عملاً به تاریخ 15 سنبله 1358 خورشیدی تأسیس و نیز شکل گیری نخستین دولت اسلامی که بیش از بیست درصد خاک افغانستان را در 7  ولایت آزاد شده و گستره‌ی 42 ولسوالی در اختیار داشت.

پس از آزاد سازی هزاره‌جات برای اداره مناطق آزاد شده با حضور علمای دینی، روشنفکران و دانشگاهیان، خوانین و افراد متنفذ قومی و فرماندهان جهادی به ‎ شمول نمایندگان ولایات شمال افغانستان و اهل سنت که عضو این شورا بودند و آیت الله سید علی بهشتی را به عنوان رئیس برگزیدند و توانستند هزاره‌جات را به طور منظم اداره کنند و حکومت تشکیل دهند. سیستم کار اداری بصورت عادی انجام می‌شد، حکومت مورد نظر برای مردم خدمات ارائه می‌کرد، کسانی که قصد سفر از افغانستان به کشورهای همسایه را داشتند، بجای پاسپورت و جواز خروج از مرزها، بنام خط راه داری صادر می‌نمودند.

اما دیری نگذشت که در اثر قدرت طلبی و حسادت برخی افراد و دخالت کشورهای بیرونی با حمایت برخی احزاب و سازمان‌های نوپای شیعی و از جمله سازمان نصر و پاسداران جهاد اسلامی، به بهانه‌های مختلف از جمله حضور روشنفکران و خوانین در تشکیلات شورای انقلابی اتفاق اسلامی به مخالفت پرداختند و جنگ داخلی را در هزاره‌جات شعله ور نمودند که در نتیجه‌ی آن شورای انقلابی اتفاق اسلامی فروپاشید و هزاران نفر کشته و زخمی شدند و ده‌ها هزار نفر آواره گردیدند.

بدون شک آیت‌الله العظمی بهشتی از علمای طراز اول و از پیشگامان جهاد بود که با وحدت طلبی توانست صف واحدی را به منظور مبارزه با متجاوزین اتحاد جماهیر شوروی سابق در هزاره‌جات بوجود آورند و پس از عمری تلاش در راه تحصیل و تدریس، خدمات علمی، ارشادی و اجتماعی، جهاد و مبارزه سیاسی سرانجام در 13 میزان 1375 خورشیدی در ولسوالی یکه‌ولنگ ولایت بامیان در گذشت و جنازه‌اش به زادگاهش منتقل و اینک مرقد شریفش در ولسوالی ورس بامیان زیارتگاه مریدان و علاقمند اوست.

من مجموعه‌ی 450 صفحه‌ی با عنوان: «نخستین دولت اسلامی» در مناطق مرکزی و همچنان حیات علمی، سیاسی و اجتماعی مرحوم آیت‌الله بهشتی‌را در پنج سالیاد آن مرحوم، شامل سخنرانی‌ها، مقالات ارسالی، مصاحبه‌هایی که شخصاً هماهنگ کننده و یا انجام دهنده‌ی آن بودم می‌باشد.

…………………………………………..

در رابطه با کارنامه و خدمات علمی، سیاسی و اجتماعی مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهشتی، محققین و پژوهشگران نوشتند، دانشمندان و سیاستمداران زیای از موافقین و مخالفین وی سخن گفتند، در این برنامه فرصت نیست که به همه پرداخته شود، من صرفاً به چند نمونه اشاره می‌کنم. از میان نویسندگان داخلی و خارجی، میر محمد صدیق فرهنگ در کتاب «افغانستان در پنج قرن اخیر»، انجنیر علیداد لعلی در کتاب «سیری در هزاره‌جات»، دکتر سید عبدالوهاب رحمانی در کتاب «معمار وحدت» (یادواره نخستین سالگرد رحلت آیت‌الله بهشتی)، استاد سید محمد رضا علوی در کتاب «ناگفته‌های جنبش روشنفکری« و همچنان افغانستان شناسان خارجی مانند: «اولیورروا» در کتاب «افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی» و کتاب «جنگ افغانستان» و آقای آنتونی هایمن در کتاب «افغانستان زیر سلطه شوروی» و آقای «ویلهلم دیتل» در کتاب «گذرگاه افغانستان» و بسیاری از نویسندگان دیگر خارجی، مطالبی در مورد خدمات علمی و سیاسی آیت‌الله بهشتی و تشکیل «نخستین دولت اسلامی» نویشتند، متأسفانه نویسندگان شیعه، خصوصاً آن‌هایی که به سازمان نصر و پاسداران جهاد و ایران وابستگی داشتند، کمتر نوشتند، اگر در خاطرات عبدالعلی مزاری اشاره شده، آن هم اعتراف او در رابطه با تخریب شورای اتفاق بود. به یاد دارم سال 1379 خورشیدی دکتر عبدالمجید ناصری داودی یکی از طرفداران مزاری جلد اول «مشاهیر تشیع در افغانستان» منتشر نمودند و در آن از آیت‌الله  بهشتی به عنوان حجت‌الاسلام نامبرده بود، یک سال بعد از چاپ کتاب نامبرده، روزی در خیابان ارم قم دکتر سید عبدالوهاب رحمانی و دکتر ناصری داودی را دیدم که با هم  بحث دارند و رحمانی انتقاد دارد که چرا بهشتی‌را آیت‌الله ننوشتی؟ داودی می‌گفت که سند بیار که مرجعی آیت‌اللهی او را تأیید کرده باشد، دکتر رحمانی بلافاصله به من خطاب کرد که شما یک وقت از قول یکی از شاگردان شهید آیت‌الله العظمی واعظ نقل کرده بودید که علامه شهید واعظ از بهشتی به عنوان آیت‌الله و مرد ملا نام برده بود، شهادت بدهید.

بهرحال! من عوامل ترور شخصیتی مرحوم آیت‌الله بهشتی و عوامل عمده‌ی فروپاشی «شورای انقلابی اتفاق اسلامی» و «نخستین دولت اسلامی» را در کتاب «نخستین دولت اسلامی» مفصل ذکر نمودم که در این فرصت کوتاه به همه‌ی آن موارد پرداخته نمی‌شود، من صحبت خود را با گفته‌های یکی از سخنگویان «شورای انقلابی اتفاق اسلامی» که در خارج از کشور مأموریت داشتند آغاز می‌کنم:

من سال 1391 خورشیدی (حدود 12 سال قبل)، مصاحبه‏اى اختصاصی و مفصلی با مرحوم استاد شیخ نادر علی مهدوی یکتن از مسئولین بلند پایه «شورای انقلابی اتفاق اسلامی» در رابطه با مرحوم آیت‌الله بهشتی و شورای اتفاق داشتم، ایشان پس از معرفی مفصل از شخصیت آیت‌الله بهشتی، تضعیف وی را کار سازمان نصر و پاسداران جهاد با حمایت بیرونی‏ها، مخصوصاً سپاه پاسداران ایران به رهبری مهدی هاشمی می‌دانست و در این گفتگو اظهار نمود: «… شورای اتفاق در آغاز تشکیل آنچنان از اقتدار ملی برخور دار بود که  هیئت‏های حزب اسلامی به رهبری حکمتیار، جبهه نجات ملی به رهبری مجددی و برخی گروه‌های دیگر مقیم پیشاور تلاش داشتند که با آیت‏الله بهشتی وارد  مذاکره شوند، اما ایرانی‏ها این وضعیت را تحمل نکردند و موانع ایجاد نمودند و حتی در ایران نیز ایشان به جرم اینکه شاگرد مرحوم آیت‏الله العظمی خویی بود، مورد بی مِهری ایران قرار گرفت و در نهایت باعث تضعیف این حرکت ملی به رهبری مرحوم آیت‌الله بهشتی انجامید.» [1]

حالا می‌خواهم به عنوان نمونه دیدگاه و نظریات موافقین و مخالفین مرحوم آیت‌الله بهشتی را نیز یاد آوری نمایم که گفته‌های همه مستند و در آرشیوی شخصی من و برخی نیز در شبکه‌های اجتماعی، مخصوصاً یوتیوپ «جهاد فرهنگی» موجود است:

– آیت‌الله العظمی محقق کابلی در ارتباط با شخصیت مرحوم آیت‌الله بهشتی می‌نویسد: آیت‌الله بهشتی در نجف اشرف از نظر «علمی و تقوی» در نزد بزرگان دارای عظمت و مقام خاص بود.[2]

– حضرت صبغت‏الله مجددی یکی از رهبران احزاب جهادی اهل سنت و ممثل دولت مجاهدین در سخنانی با تمجید از مقام علمی و سیاسی آیت‏الله بهشتی وی را شهید خواند: «… به عقیده من حضرت آیت‏الله بهشتی شهید است، تا جایی که من می‌دانم ایشان را شهید کردند، آیت‌الله بهشتی در حقیقت از علمای بزرگ جهان اسلام بود و از دست دادن او، ضایعه بزرگ برای جهان اسلام است.»[3]

– مرحوم آیت‌الله محسنی در پیامی گفت: «فقیه مجاهدی که برای دفاع از دین و حمایت از مسلمین در برابر هجوم سهمگین کمونیسم قیام مردانه کرد.»[4] و همچنان من در سال 1391 خورشیدی مصاحبه‌ی اختصاصی با مرحوم آیت‌الله محسنی داشتم، یکی از فرازهای سخنان او چنین است: «مرحوم بهشتی شورای انقلابی اتفاق اسلامی را ایجاد و حکومت اسلامی را تشکیل داد، اگر توسط بیرونی‌ها تضعیف و تخریب نمی‌شد، حکومت مردمی که ایجاد شده بود به عنوان قوه‌ی اداری در مناطق مرکزی باقی می‌ماند مسلماً جنگ‌های داخلی در مناطق مرکزی محار و فجایع دهه‌ی شصت واقع نمی‌شد و این فجایع برای تفنگ بدوشان غیر مسئول به عنوان لکه ننگ در تاریخ تا قیامت باقی و پاسخگو هستند، مخصوصاً سپاه پاسداران ایران به رهبری مهدی هاشمی و برخی احزاب افراطی که شبیه کمونیست‌ها و داعشی‌ها عمل نمودند و برای ضربه زدن به این جریان، شورای اتفاق را امریکایی گفتند و یک بار مهدی هاشمی از مسئولین حرکت اسلامی خواستند که با شورای اتفاق بجنگید، مسئولین ما خواست آن‌ها را نپذیرفتند و گفتند بهشتی سید متدین، اهل علم و تشکیلاتی را بنام شورای اتفاق ایجاد نموده و مردم هم آن را قبول دارند و ما جنگ داخلی و برادر کشی نمی‌کنیم.»[5]

– حامد کرزی، سابق رئیس جمهور افغانستان به مناسبت 16همین سالیاد ارتحال مرحوم آیت‌الله بهشتی طی پیامی نوشت: «از کارنامه‌های ماندگار آیت‌الله بهشتی سهم او در جهاد افغانستان بود و او در بسیج مردم علیه تجاوز بیگانه و آزادی میهن کارهای ستودنی به فرجام رساند و بعد از ختم جهاد برمسند روحانیت، استوارتر تکیه زد و از رُخدادهای ناگواری که بعد رُخ داد به دور ماند.» [6]

– دکتر عبدالله عبدالله، سابق رئیس اجرائیه حکومت وحدت ملی آیت‌الله بهشتی از بانیان و آغاز گران جهاد در مناطق مرکزی کشوردانسته و گفت: « آیت‌الله بهشتی در راستای وحدت ملی، تلاش‌های بسیار نمود و خون جگرها خورد، وی یکی از بانیان و آغازگران جهاد در مناطق مرکزی کشور بودند، طبعاً میراث که از او بجا می‌ماند، یک میراث گرانبها و ماندگار است.» [7] دکتر عبدالله همچنان در 21مین سالیاد ارتحال آیت‌الله بهشتی گفت: «آیت الله بهشتی؛ رهبر خیزش‎های مردمی و عدالت خواهی بود که اساس و تهداب جهاد در مناطق مرکزی افغانستان را گذاشتند.»[8]

– محمد اکبری، کسی که همراه صادقی نیلی بنام پاسداران جهاد از شورای اتفاق انشعاب نمودند و با همسویی سازمان نصر با شورای انقلابی اتفاق اسلامی جنگید، اکبری در سخنرانی‌هایش به مناسبت یاد بود از سالیاد ارتحال مرحوم آیت‌الله بهشتی و نیز مصاحبه‌ی اختصاصی که با من داشت چند دیدگاه متفاوت را بیان نمود، یک: از علمای طراز اول. دو: محور رهبری. سه: عوامل اختلاف.

  1. در مورد اول و دوم؛ اکبری آیت‌الله بهشتی را مرد زبر دست، متبحر، اکابر، اعاظم و از پیشگامان جهاد دانست و گفت آیت‌الله بهشتی در جمع علمای برجسته‌ی مناطق مرکزی محور رهبری و استوانه‌ی جهاد بود: «حضرت آیت‌الله بهشتی در سال 1341 خورشیدی وقتی که از نجف اشرف برگشت، با ذخایر فروان علمی در منطقه برگشت، به دور از هرگونه مبالغه حضرت آیت‌الله العظمی بهشتی در منطقه یک عالم بلند پایه، یک استاد متبحر، یک مدرس کم نظیر بود، کسانی که افتخار تلمذ از خدمت ایشان را داشتند، بعضی از این جهان رفتند و بعضی هم زنده هستند و تا پایه اجتهاد هم رسیدند، مرحوم آیت‌الله بهشتی خدمات فروانِ کرد تا اینکه شرایط بحرانی انقلاب پیش آمد و مناطق مرکزی آزاد شد و بر اساس ضرورت و حضور نمایندگان مردم از سراسر مناطق آزاده شده «شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان» در 15 سنبله 1358 خورشیدی در ورس تشکیل شد و آیت‌الله بهشتی در این تشکیلات محور حرکت‌ها و جهاد و مجاهدت بود. این فصل، یک رویداد بسیار افتخار آمیز در مناطق مرکزی افغانستان بود.»

اقدام افتخار آمیز دیگر آیت‌الله بهشتی تشکیل حزب وحدت سال 1368 خورشیدی در بامیان بود و در این مرحله هم آیت‌الله بهشتی با خیر خواهی و انصافاً با نهایت دلسوزی با تمام وجود، با دانش که داشت، با سابقه جهادی، اعتبار و مقام برجسته‌ی علمی که داشت، باتمام توان خود را درخدمت رشد حزب وحدت قرار داد. [9]

  1. به روایت محمد اکبری پروژه تخریب و تقابل مسلحانه علیه شورای انقلابی اتفاق اسلامی توسط سازمان نصر صورت گرفت.

اکبری در 23 سنبله 1401 خورشیدی که به مناسبت سالیاد فاجعه‌ی خونین 23 سنبله 1373 خورشیدی سخنرانی کرد و گفت: «اعضای سازمان نصر زیاد دروغ گفتند و تهمت زدند و حقایق را تحریف کردند، یک جمعی؛ مشخصاً برادران سازمان نصر کوشش کردند و حالا هم کوشش می‌کنند که نشان دهند صادقی نیلی و اکبری بودند که با شورای اتفاق اسلامی جنگیدند، در حال که قضیه این‌طور نیست. اولین حزبی که در برابر شورای اتفاق موضع مخالف گرفت، سخنرانی کرد و شب‌نامه پخش کرد، سازمان نصر بود.

مرحوم آیت‌الله بهشتی هر وقت که نام مرا می‌گرفت، آقای اکبری حفظه‌الله می‌گفت، از وقتی که من به نفع و در حمایت از سازمان نصر اقدام نمودم، مرحوم آقای بهشتی اعتماد خود را به من از دست داد. حالا اعتراف می‌کنم که اگر من تجربه سیاسی می‌داشتم، بهشتی را رها نمی‌کردم و رابطه‌ی دوستانه و خوش‌بینی که با سازمان نصر داشتم، حمایت مردم و آقای بهشتی و دیگر سران و بزرگانی را که در هزاره‌جات بودند، از دست دادم و حاجی نادر به شدت از من ناراحت شد و من تاوان آن را تا سال‌های سال کشیدم.[10]

همچنان من در مصاحبه‏ای اختصاصی با محمد اكبري، یکی از والیان شورای انقلابی اتفاق اسلامی و شاگرد مرحوم آیت‌الله العظمی بهشتی داشتم، او با شمردن برخی از ویژگی‏های مرحوم آیت‌الله بهشتی، عوامل تضعیت بهشتی و شورای انقلابی اتفاق اسلامی را مربوط به حسادت برخی اعضای گروه‏های شیعی و جبهه‏ی ملی پدر وطن و عناصر مشکوک رژیم کابل دانست.[11]

– حاجی‌محمد محقق، رهبرحزب وحدت مردم در پیامی به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال مرحوم آيت الله بهشتي نوشت:  «مرحوم آیت‏الله بهشتی در دوران زندگي پر برکت خويش براي ايجاد وحدت و هماهنگي مجاهدين و مقابله با توطئه‎هاي دشمنان اسلام، نقش بارز و مهمّی ایفا کرده و با تلاش پی‌گیر و همکاري شخصیت‌های سیاسی و جهادي کشور، حزب وحدت اسلامی افغانستان را پایه گزاري نمود.»[12] همچنان محقق در 16مین سالیاد ارتحال مرحوم آیت‏الله بهشتی، با شمردن فرازهای از مقام علمی، جهادی و وحدت طلبی آیت‌الله بهشتی، وی را الگو برای حفظ ارزش‌های اسلامی دانسته و رحلت او را ضایعه و رخنه در اسلام خواند و گفت: «آیت الله بهشتی یکی از چهره‌های محدود علمی سیاسی افغانستان است، بخش‌های از زندگی ایشان را فرازهای علمی وی تشکیل می‌دهد، آیت‌الله بهشتی مقام بلند علمی و جهادی که داشت، با کمال دقت برجریان اسلامی بودن و اسلامی ماندن حزب وحدت اسلامی نقش موثر و مفیدی داشت. ایشان به دلیل درجه رفیع علمی و رشادتی که داشتند، همیشه در حوادث کشور ما اثرات مثبتی را به جا گذاشته‌اند و امروز ما می‌توانیم که با الگو گرفتن از ایشان، در راه حفظ ارزش‌های دینی و معنوی کشورمان بکوشیم. بعد از اتمام جنگ داخلی در سال 1368 خورشیدی و درک بعضی واقعیت‎ها و ضرورت‎ها و تشکیل حزب وحدت اسلامی، نیز آیت‌الله بهشتی صادقانه و بدون توقع به این حزب پیوست و از همه گذشته‎ها گذشت، منتهی دراولین وهله‎ای که به حزب پیوسته بود در بامیان در یک جلسه‎ای تذکر داده بود که من صادقانه می‎آیم وهیچ‎گاه تعهدم را نمی‎شکنم ولی من می‎دانم که سرانجام هر کدام از شما به سویی خواهد رفت و فقط بهشتی مظلوم می‎ماند که در این وسط صادقانه طپیده و به وحدت واقعی پایدار خواد ماند.» [13]

– استاد سرور دانش، سابق معاون ریاست جمهوری افغانستان در 21مین سالگرد رحلت مرحوم آیت‎الله بهشتی وی را یکی از چهره‎های تأثیر گذار در حوادث و تحولات کشور و یکی از بنیانگذاران و آغازگران جهاد در مناطق مرکزی و تأسیس شورای انقلابی اتفاق اسلامی را یک ضرورت جهادی خواند و گفت: «بهار 1358 خورشیدی که هنوز کمتر از یک سال از کودتای 7 ثور سپری شده بود و مناطق مرکزی آزاد شد واما یک خلاء بزرگ اداری، رهبری و مدیریت احساس می‎گردید و اوایل سال 1358 خورشیدی در نتیجه مشوره‎ها و رایزنی‎ها، شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان تأسیس می‎شود. تا جایی که گزارش‎های آن زمان را داریم اکثر قریب به اتفاق آرا، مرحوم آیت‎الله بهشتی به عنوان رئیس شورا برگزیده می‎شوند و تشکیلات اولیه شورای اتفاق بیشتر یک تشکیلات شبیه اداری و دولتی بود، تقسیمات ولایتی، تقسیمات ولسوالی‎ها، انتخاب نمایندگان، تعیین والی برای هر منطقه، تعیین ولسوال و تنظیم امور اجتماعی و حتی عبور و مرور افراد و مسایل دیگر که در این ارتباط موفق نیز بود و یک حرکتی بسیار مثبت و مورد نیاز جامعه و مردم بود و اما با ظهور جریان‎های سیاسی یک سری اختلاف‎ها و کشمکش‎ها در این مناطق به وجود آمد.» [14]

– دکتر سید محمد علی جاوید آیت‎الله بهشتی‌را در عرصه علم، عمل، سیاست و مدیریت ممتاز می‎داند و دولت مناطق مرکز را بزرگتر از برخی کشورهای عضو سازمان ملل متحد می‎داند: «…آیت‎الله بهشتی در عرصه علم، عمل، سیاست و مدیریت تقوا وتدین یکی از ممتازهای معاصرکشور به حساب می‎آید و می‌توان زندگی آیت‎الله العظمی بهشتی را در سه بخش مورد دقت و بررسی قرار داد:

1) در عرصه‎ی علم و فرهنگ و دانش که با شهید آیت‎الله العظمی واعظ، مرحوم آیت‎الله العظمی حجت و دیگر علمای هم عصر خویش در تدریس پهلو می‌زد.

2) در عرصه‎ی جهاد و سیاست، بعد از آزادی مناطق مرکزی، این منطقه وسیع لازم داشت تا اداره تشکیل شود، تا اینکه انارشیزم و هرج ومرج در این سرزمین وسیع که از خیلی از کشورهای اروپایی بزرگتر بود، من سرزمین آزاده شده‌ای توسط فرماندهان مناطق مرکزی به رهبری مرحوم آیت‎الله العظمی بهشتی را تخمین زدم بین (150000 تا 200000 km) یکصدوپنجاه تا دوصد هزار کیلومتر مربع  که خیلی از کشورهای اروپایی و عربی این مقدار مساحت ندارد. تقریباً مساحت که تحت تصرف شورای اتفاق در آن زمان بود، بزرگتر از برخی کشورهای بود که رسماً عضو سازمان ملل قرار دارند.

3) مظلومیت بهشتی، من درسال 1361 خورشیدی سفر داشتم به مناطق مرکزی و خدمت آیت‎الله العظمی بهشتی رسیدم و با ایشان دو بار به طور مفصل صحبت کردم و ایشان مظلومیت‎های خویش را بیان کرد، ما همه شاهد بودیم که متاسفانه در طول دوران جهاد همانطوری‎که عزیزم جناب آقای عرفانی یکاولنگی اشاره کردند،‌ در بین مجاهدین بر سر گرفتن دره و قریه‌ای جنگ و نزاع وستیز بر خواست و ما در سال 1361 خورشیدی به ورس رفتیم و با ایشان صحبت کردیم، باید پرسید که چرا جنگ درمیان خود؟

چرا تضعیف شورای انقلابی اتفاق اسلامی؟‌

آیا تقصیر از بهشتی بود؟‌

تقصیر از احزاب بود ؟

 یا از جای دیگر؟

من با صراحت اعلان می‎کنم که مهدی هاشمی رئیس واحد نهضت‌ها و همکارش محمد حسین جعفر زاده، عظمت وقدرت شورای انقلابی اتفاق اسلامی را تحمل نتوانستند و جزوه‎ای بنام شورای اتفاق در دادگاه تاریخ‎را منتشر کردند و این بود که متاسفانه درگیری‌ها آغاز شد و بهشتی بزرگ مظلومانه به طرف خوات عقب نشینی کرد و در سال 1364خورشیدی  که هیئتی از ایران به داخل افغانستان آمدیم و ملاقات این هیئت با  مرحوم آیت‎الله بهشتی ممنوع بود، ما نتوانستیم ایشان را بیبینیم.» [15]

– استاد عزیزالله شفق بهسودی یکی از رهبران سازمان نصر منحله در نخستین سالگرد ارتحال مرحوم آیت‎الله بهشتی این‎گونه از مظلومیت وی سخن می‎گوید: «بهشتي بزرگ در تمامي رويکردها و عملکردهاي سياسي و اجتماعي خود مستقل بود، و اين بزرگ‎ترين ويژگي و برجسته‎ترين شاخصه‎ی آيت‎الله سيد علي بهشتي است که از او چهره‎اي مردمي ساخت. شخصیتی که «با تشکیل شورای انقلابی اتفاق اسلامی»، مترقی ترین و پیشروترین گام را اولین بار در افغانستان پس از آغاز جهاد برداشت و آن تاسیس نهاد عمومی برای اداره مناطق آزاد شده [تاسیس حکومت موقت]» بود. مصلحی که از «پیشگامان و فدائیان وحدت جامعه‎ی تشیع و وحدت اسلامی مردم افغانستان بود»؛ بهشتي بزرگ، حتي براي يک لحظه حاضر نشد پشت به مردمش کند و رو به خانه ديگران بياورد، در ورس تنها ماند و در خانه‎اش تنها نشست، اما به دنبال دیگران نرفت. بهشتی کاری بزرگ کرده بود اما یک تعداد نگذاشتند، این کار بزرگ به آن نتیجه‎ی لازم برسد که اگر شورا و بهشتی و کار بهشتی آن‎روز تحقیر نمی‌شد و تدلیس نمی‌شد، امروز نه وضع هزاره‎جات و نه وضع شیعه و نه وضع افغانستان این نبود. همیشه باید از نقطه هایی ابا کرد و ترسید که در دستش آتش است و در خرمن وحدت و یگانگی مردم می‌زند. در نظر ما هیچگاهی ارزش نقش بهشتی با خرابکاری‌های که پیرامون آن صورت می‌گرفت، پائین نمی‌آید زیرا او کارش را کرده بود و مسئول کار خرابکاران و کسانی که هزارستان را به آتش جنگ کشیدند، مسئول عمل آن‎ها بهشتی نیست و نخواهد بود.»[16]

– استاد جوادی غزنوی، سابق یکی از موسسین و عضو برجسته‌ی سازمان نصر منحله در نخستین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهشتی گفت: «آیت الله بهشتی در سخت ترین شرایط مملکت وسیله حفظ دین خدا شد، او به عنوان عالم دینی از همان روزهای اول کودتای مارکسیستی در افغانستان به عنوان شخصیت برجسته‌ی دینی و علمی عرض اندام کرد و کل امت اسلامی بخصوص امت تشیع درگرد محورایشان جمع شدند و به زود ترین فرصت با نفوذی که داشتند، یک تشکیلات قوی-درحقیقت یک دولت موقت اسلامی- در هزاره‌جات برقرار ساختند. حکومت آیت‌الله بهشتی دولت قلوب و معنویت بود و با نفوذی که وی در دل‌های مومنین جا داشت وحکومت تشکیل داد و در یک کلام عصر طلایی و پرافتخار تشیع در دوران حکومت آیت‌الله بهشتی بود.»[17]

– هرچند بزرگان اهل سنت از قبیل رهبران جهادی، روسا و اعضای پارلمان و مشرانوجرگه و همین‌طور دیگر سیاسیون اهل تشیع در یاد بودهای مرحوم آیت‌الله بهشتی سخن گفتند در پایان صرفاً یک پاراگراف از سخنان دکتر ذبیح‌الله مجدی، فرزند صبغت‌الله مجددی را نیز یاد آوری نمایم که وی نیز آیت‌‌الله بهشتی را بنیاد گذار جهاد در مناطق مرکزی افغانستان و از استقلال طلبی شورای انقلابی اتفاق اسلامی و تفاوت آن با عملکرد احزاب مقیم پاکستان این گونه سخن گفت: «جای شک نیست که جناب آیت‌الله العظمی بهشتی، مؤسس و بنیانگذار جهاد در مناطق مرکزی افغانستان بودند، البته جای تذکر است، وقتی که «شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان» در مناطق مرکزی ایجاد شد، جناب ایشان یک هیئتی را به پیشاور فرستادند، حضرت صاحب مجددی در راس هیئت تنظیم‌های مقیم پیشاور بودند و از این‌ها پذیرایی کردند و من افتخار مهمانداری از این‌ها را برای چند روز داشتم. چیزی که از مرحوم آیت‌الله العظمی بهشتی در ذهن ما، ماندگار است که وی برای وحدت ملی و حفظ تمامیت ارضی بسیار تلاش کردند که هیچ وقت نباید فروگذار شود. کم‎تر رهبران محترم جهادی بودند که به این حد دقت به این موضوع توجه داشتند و از حدود خاک خود دفاع کرده باشند، تلاش بسیاری از رهبران در این عرصه‎ها بی‎نتیجه ماند. شاید بخاطر داشته باشید وقتی که جهاد اعلان شد، تنظیم‎هایی که در پاکستان بودند، مشاهده کردیم که متاسفانه ملیشه‌های پاکستان آن جاهایی را که افغان‌ها آزاد کردند، آن‌ها سرحدات خود را پیش می‎آوردند. حضرت صاحب به آن‌ها پیغام دادند که این بسیار جای تاسف است ما با خون خود سرزمینی را آزاد می‎کنیم، شما سرحدات خود را پیش می‎آورید. اما حضرت آیت‌الله بهشتی، در این موضوع بسیار قاطع بودند. هیچ وقت با معامله کردن حقوق ملت افغانستان، نه با همسایه‎های مسلمان، نه با قوای منطقه و نه با قوای فرا منطقه‎ای معامله نکرداند و در پهلوی آن جناب ایشان در وحدت ملی خیلی تلاش نمودند و برای اداره مناطق مرکزی طوری که اشاره شد، تشکیلاتی را ایجاد کردند و یک دور اندیشی خاصی داشتند و این هم اهمیتی خاصی دیگری دارد.[18]

– از اینکه دیدگاه محمد اکبری و برخی مخالفین سرسخت آیت‎الله بهشتی و شورای انقلابی اتفاق اسلامی را یاد آوری نمودم، در پایان می‎‎خواهم نظر یکی از معروف‎ترین قلم به دست‎تان پاسداران جهاد، مسیح ارزگان مشهور به علی نجفی را نیز ذکر کنم که در این مورد می‌نویسد: «بی‌گمان یکی از افتخارات سیاسی ـ تاریخی بی‌نظیرِ هزاره‌ها/ شیعیان، تأسیس دولتِ خودگردانِ «شورای انقلابی اتفاق اسلامی» در تابستان ۱۳۵۸ خورشیدی بود. آن رویداد بی‌سابقه از چند ساحت، واجد اهمیّت فراوان بود:

اولین نکته اینکه، تمام اقشار و اصنافِ اجتماعی (روحانیون، خوانین، تحصیل‌کرده‌ها، قوماندانان و …) به نمایندگی از مناطق و ولایات مرکزی متفقاً در فرایندِ تأسیس سازمان مذکور مشارکت داشتند و برای اولین‌بار چنان وفاق و اجتماعی در جامعۀ هزاره شکل گرفت.

دومین نکته حائز اهمیت در مورد این شورا انتخاب رئیس تشکیلات نوتأسیس (مرحوم بهشتی) و دو معاون او (صادقی نیلی و صمدی جاغوری) و سایر مسئولان آن اداره‌ی موقت، در یک فرایندِ آزاد و رقابتی با رأی و نظر نمایندگان مناطق مختلف صورت گرفت که این تحوّل نیز بی‌سابقه بود.

سومین نکته، در حالی که سایر ولایات افغانستان از آشفتگی، بی‌سامانی، ملوک الطوایفی و فقدان نظم و امنیت رنج می‌بردند، منطقه‌ی هزاره‌جات و نواحی پیرامونی آن به برکت تشکیل شورای اتفاق، از نظم و امنیت و حاکمیتِ بی‌سابقه برخوردار گردید.»[19]

اما همین‎های که علیه شورای اتفاق و مرحوم بهشتی جنگیدند و امروز به اشتباهات خود اعتراف می‎کنند، چقدر بهشتی را آزار دادند و و به بهانه‎ی بهشتی دین ستیزی کردند. یک کلیپی از مرحوم آیت‎الله بهشتی در یوتیوپ «جهاد فرهنگی» موجود است که جریان سازمان نصر افغانستان به رهبری عبدالعلی مزاری علاوه بر موارد متعدد دین ستیزی، آنان قرآن کریم و کلام نوربخش الهی را مجله کهنه سید علی بهشتی(العیاذباالله) نامیده بودند و به طرفدارانش سفارش می‌کردند که فریب این مجله کهنه را نخورند. این سخنان مرحوم بهشتی را گوش دهید و به مظلومیت وی پی می‎برید…

منبع: صفحه فیسبوک محمد علی مقدسی انگوری

[1]. مصاحبه نگارنده میزان 1391 خورشیدی با حجت‌الاسلام استاد شیخ نادر علی مهدوی .

[2]. پیام تسلیت آیت‌الله محقق کابلی به مناسبت درگذشت آیت‌الله بهشتی / .

[3]. 12 میزان 1392 خورشیدی، مراسم یاد از 17همین سالگرد مرحوم آیت‌الله بهشتی در مسجد حوزه علمیه محمدیه آیت‌الله العظمی شهید واعظ.

[4]. پیام تسلیت آیت‌الله محسنی، 20 میزان 1375 خورشیدی، مشهد مقدس / معمار وحدت، ص 39 ، سید عبدالوهاب رحمانی.

[5]. مصاحبه اختصاصی نگارنده با مرحوم آیت‌الله محسنی به مناسبت 16همین سالگرد مرحوم آیت‌الله بهشتی، بتاریخ 12 میزان 1391 خورشیدی .

[6]. 14 میزان 1391 خورشیدی، مراسم یاد بود از 16همین سالگرد مرحوم آیت‌الله بهشتی در مسجد حوزه علمیه محمدیه شهید آیت‌الله العظمی واعظ .

[7]. 14 میزان 1391 خورشیدی، مراسم یاد بود از 16همین سالگرد مرحوم آیت‌الله بهشتی در مسجد حوزه علمیه محمدیه شهید آیت‌الله العظمی واعظ .

[8]. سخنرانی دکتر عبدالله عبدالله در 21مین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهشتی، 20 میزان 1396 خورشیدی در مسجد نبی اکرم(ص) واقع شهرک سبز غرب کابل.

[9]. سخنرانی حجت‌الاسلام محمد اکبری، رهبر حزب حراست اسلامی افغانستان /  10 میزان 1393 خورشیدی به مناسبت  18همین سالگرد رحلت آیت‌الله العظمی سید علی بهشتی در مسجد جامع الزهرا (س)  واقع غرب کابل .

[10]. این بخشِ از سخنراین محمد اکبری، از کلیپ صوتی پیاده شده که در 23 سنبله 1401 خورشیدی در غرب کابل سخنرانی نموده است.

[11]. مصاحبه نگارنده میزان 1391 خورشیدی با حجت‌الاسلام استاد محمد اکبری .

[12]. بخشِ از متن پیام تسلیت حاجی محمد محقق در نخستین سالگرد ارتحال آیت‏الله بهشتی، به نقل از کتاب «معمار وحدت» / دکتر رحمانی.

[13]. 14 میزان 1391 خورشیدی، مراسم یاد بود از 16همین سالگرد مرحوم آیت‏الله بهشتی در مسجد حوزه علمیه محمدیه شهید آیت‏الله العظمی واعظ .

[14]. سرور دانش، سابق معاون دوم رییس جمهور افغانستان در 21مین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهشتی، 20 میزان 1396 خورشیدی، مسجد نبی اکرم(ص) واقع شهرک سبز غرب کابل.

[15]. حجت‌الاسلام دکتر سید محمد علی جاوید، سابق سرپرست مقام صدارت دولت مجاهدین در 12 میزان 1392 خورشیدی، در 17همین سالگرد مرحوم آیت‌الله سید علی بهشتی در مسجد حوزه علمیه محمدیه آیت‌الله العظمی شهید واعظ.

[16]. استاد عزیزالله شفق بهسود در نخستین سالگرد ارتحال آیت‎الله بهشتی/ معمار وحدت، صص85 تا 86،  گرد آورنده دکتر سید عبدالوهاب رحمانی.

[17]. استاد سید عیسی جوادی غزنوی در نخستین سالگرد ارتحال آیت‎الله العظمی بهشتی / معمار وحدت، صص 85 تا 88 / گرد آورنده: دکتر سیدعبدالوهاب رحمانی.

[18]. دکتر ذبیح‎الله مجددی (فرزند پروفیسور مجددی) در 21مین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهشتی، 20 میزان 1396 خورشیدی، مسجد نبی اکرم(ص) واقع شهرک سبز غرب کابل .

[19]. تفصیل این مطلب در فیسبوک علی نجافی(علی نجفیی) با عنوان: «سالیاد تشکیل نخستین دولت خود گردان هزارستان» بتاریخ 16 سنبله 1401 خورشیدی(7 سپتامبر 2022 میلادی) به اشتراک گذاشته شده است.

مطالب مشابه