به مناسبت شانزدهمین سالگرد ارتحال ملکوتی آیت‌الله سید محمدتقی وحیدی، کتابی با عنوان «فخر حوزه‌های علمیه» توسط نگارنده از سوی مجمع فرهنگی بقیة‌الله(عج) منتشر شده است. این اثر نگاهی دارد به زندگی، اندیشه‌ها و خدمات علمی، اخلاقی و اجتماعی یکی از شخصیت‌های برجسته‌ی حوزه‌های علمیه شیعه.
با انتشار این کتاب، برخی از طلاب نقدهایی شفاهی درباره آن مطرح کردند. گرچه بسیاری از این موارد بیشتر جنبه ذوقی، سلیقه‌ای و شخصی داشت و نمی‌توان آن‌ها را در ردیف نقدهای علمی جای داد، اما تنها نکته‌ای که از سوی برخی به‌طور جدی مورد پرسش قرار گرفت، عنوان کتاب بود.
برخی از دوستان طلبه، از طریق تماس تلفنی یا پیام‌های صوتی و متنی به‌صورت خصوصی نظرات خود را مطرح کردند. از ایشان خواستم در صورت تمایل، نقد خود را در یکی از شبکه‌های اجتماعی یا پایگاه‌های معتبر حوزوی منتشر کنند تا بتوانم به‌صورت رسمی پاسخگو باشم؛ اما به دلایل شخصی، اغلب آنان از این کار خودداری کردند. با این حال، در مکالمات خصوصی، پاسخ‌هایی برایشان ارائه نمودم.
متأسفانه، گاهی مرز میان نقد و تخریب یا توهین نادیده گرفته می‌شود؛ درحالی‌که نقد صحیح، یک اقدام سازنده است و موجب ارتقای سطح آثار علمی و رشد فرهنگی جامعه می‌گردد.
یکی از نقدها به عنوان کتاب بود: «فخر حوزه‌های علمیه». به‌زعم برخی منتقدان، این عنوان تنها در شأن بزرگان طراز اول حوزه است و آیت‌الله وحیدی فاصله زیادی با آن‌ها دارد. در پاسخ عرض کردم که انتخاب این عنوان بر مبنای تأمل و دلایل مستند انجام شده و حاضرم در هر فضایی، مستندات خود را ارائه کنم.
در زبان فارسی و عربی، واژه «فخر» به معنای افتخار، مباهات و مایه بالیدن است. فخر در کاربرد دینی گاه می‌تواند نکوهیده باشد (مثلاً: «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ» سوره لقمان، آیه 18)، اما در معنای مثبت آن، به شخص یا چیزی گفته می‌شود که مایه افتخار جمعی باشد؛ مثلاً سعدی را «فخر ادبیات فارسی» می‌نامند یا از فرزند صالح به‌عنوان «فخر خانواده» یاد می‌شود.
در مورد آیت‌الله وحیدی نیز شواهدی فراوان وجود دارد که جایگاه او را به‌عنوان یکی از افتخارات علمی و اخلاقی حوزه‌های علمیه کابل و قم تأیید می‌کند. از جمله:
- تحسین‌نامه رسمی حوزه علمیه محمدیه کابل به امضای آیت‌الله العظمی شهید سید محمد سرور واعظ، که در آن آیت‌الله وحیدی به‌عنوان دانش‌آموز ممتاز، استاد موفق، و مبلغ توانا معرفی شده است. تصویر این سند در ضمایم کتاب آمده است.
- گزارش رسمی خبرگزاری فارس از حوزه علمیه قم نیز گواهی می‌دهد که آیت‌الله وحیدی از معدود طلاب افغانستانی بود که موفق شد نمره ۲۰ در درس «کفایه» کسب کند. او پس از ورود به قم، در آزمون‌های سطح عالی حوزوی با بالاترین نمره پذیرفته شد و در مدت کوتاهی به تدریس دروس سطح عالی پرداخت. شاگردان او اذعان دارند که در تحلیل متون پیچیده مانند کفایه، تسلط و بیانی کم‌نظیر داشت. در عین حال، با وجود مقام علمی والا، شخصیتی متواضع و بی‌ریا بود.
با تکیه بر این شواهد، آیت‌الله وحیدی به‌درستی می‌تواند یکی از مفاخر حوزه‌های علمیه دانسته شود. کتاب «فخر حوزه‌های علمیه» تلاش کرده با بهره‌گیری از خاطرات دوستان، شاگردان و اسناد معتبر، نگاهی مستند به زندگی و خدمات علمی، سیاسی و اجتماعی آن فقیه فرزانه و خطیب توانا بیندازد.
این کتاب درواقع مروری کوتاه بر حیات پربار شخصیتی است که سالیان طولانی در تربیت شاگردان، ترویج معارف اهل‌بیت(ع)، و خدمت به جامعه اسلامی نقش‌آفرین بود. او در ۲۵ ذیقعده ۱۴۳۰ هـ.ق برابر با ۲۱ عقرب ۱۳۸۸ در شهر مقدس قم دار فانی را وداع گفت. یاد و نام او به عنوان الگویی از اخلاق، علم، تقوا و خدمت، باید در ذهن نسل امروز زنده بماند.
با احترام
سید جعفر عادلی حسینی
هامبورگ آلمان / 16 جوزا 1404 خورشیدی