جشن مبعث؛ آغاز راه رستگاری و طلوع تابنده مهر هدایت و عدالت، بر همگان مبارک باد!
ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد
دل رمیده ما را انیس و مونس شد
نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت
به غمزه، مسئله آموز صد مدرّس شد
سالروز بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)، روز بزرگی برای تاریخ و بشریت است. واقعه بعثت، جایگاه ویژه ای در فرهنگ مسلمانان دارد.
بعثت درحقیقت، نقطه آغازین اسلام است؛ دین اسلام که در سال های نخستین خود با پیروانی اندک و در شرایط سخت آغاز شد، بعدها در سراسر جهان انتشار یافت و دل های فراوان را به سوی خود جذب کرد؛ این اتفاق بزرگ، در روز ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل روی داد.
اهداف بعثت پیامبران
نخستین و اساسی ترین هدف بعثت پیامبران، دعوت به توحید و یکتاپرستی و نفی هرگونه شرک و طاغوت است. قرآن کریم می فرماید: «ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید».(۱)
هدف بعثت پیامبران
هُوَ الّذی بَعَثَ فِی اْلأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ.(۲) اوست خدایی که در میان جمعیت درس نخوانده، پیامبری را از خود آنان مبعوث کرد، تا آیات الهی را بر آنان بخواند و آنان را پاک سازد و کتاب و حکمت تعلیم دهد، هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.
قرآن کریم، سند جاودانگی بعثت و بعثت، همزاد قرآن است و با قرآن آغاز می شود. خداوند در قرآن، از بعثت پیامبران و اهداف آن سخن به میان آورده است. در آیه دوم از سوره جمعه، نکته هایی درباره بعثت پیامبران وجود دارد که به برخی اشاره می کنیم:
- هو الذی بَعَثَ: برانگیزاننده پیامبران، خداوند است. به بیان دیگر، بعثت پیامبران، به ویژه پیامبر اسلام با آن ویژگی هایی که جز از راه اعجاز نمی توان تفسیر کرد، نشان عظمت خداوند و شاهکار آفرینش اوست.
- فی الامیین: علم نبوت و رسالت در کتاب ها نیست، بلکه علم لَدُنی و از سوی خداوند است. پیامبر اسلام از میان قشر درس نخوانده برخاست و همین مسئله، دلیل حقانیت اوست؛ زیرا کتابی مانند قرآن با آن همه محتوای عظیم و ژرف نمی تواند زاییده فکر بشر باشد.
- رسولاً منهم: پیامبران از قشرهای متوسط یا پایین جامعه و از جنس خود مردم اند.
- یتلوا علیهم: مطالعه آیات الهی، مقدمه و لازمه تزکیه نفس است. انسان در پرتو قرآن از هرگونه شرک، کفر، انحراف و فساد، پاک و پاکیزه می شود و کتاب و حکمت می آموزد.
- یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ: پاک شدن صحیفه دل، مقدمه تعلیم آیات الهی است.
- در آیه شریفه یادشده، هدف بعثت در سه امر خلاصه شده است:
یکی جنبه مقدماتی دارد و آن، تلاوت آیات الهی است که با تلاوت آن، جهان تازه ای پیش چشم جهانیان باز شد و مردم با حقایق زندگی آشنا شدند. دو قسمت دیگر؛ یعنی تهذیب و تزکیه نفس و تعلیم کتاب و حکمت، دو هدف بزرگ و نهایی را تشکیل می دهد.
هدف دیگر بعثت پیامبران، اصلاح فرد و جامعه در تمام جنبه هاست. در زمینه اصلاح اجتماعی، مهم ترین کار پیامبران الهی را می توان در از میان بردن ارزش های جاهلی و کاذب و معیارهای نادرست و جایگزینی ارزش های الهی دانست. یکی دیگر از مهم ترین هدف های بعثت پیامبران، اقامه قسط و عدل در جامعه است. پیامبران مبعوث شدند تا با اجرای احکام الهی و سیراب کردن تشنگان عدالت از منبع فیض الهی، زندگی بشری را رنگ الهی بزنند.
خداوند بزرگ با بعثت پیامبران، با انسان ها اتمام حجت کرده است تا عذر و بهانه ای برای آنان وجود نداشته باشد. عقل انسان، پیامبر درونی و یکی از دو حجت خداوند به شمار می آید، ولی فعالیت های عقلی، خالی از تردید و شک نیست. پس جای این گفته برای انسان وجود دارد که: خدایا! اگر حجت خود را می فرستادی، ما از او پیروی می کردیم و فرد شایسته ای می شدیم. ازاین رو، قرآن فرموده است: «ما هرگز قومی را مجازات نمی کنیم، مگر اینکه پیامبری مبعوث کرده باشیم».(۳)
پیام مهم بعثت، تحوله. تحول و چرخش کامل از همه انحراف ها و بدی ها به سوی نیکی ها و ارزش های اسلامی و قرآنی که ره آورد بعثته. پیام بعثت، تلاش همیشگی و خستگی ناپذیر اونهاییه که به اسلام و پیامبرش ایمان آوردن. ما مسلمان ها وظیفه داریم در هرجا و هر زمان که هستیم، محیط خودمون رو از آلودگی، سستی، تبعیض و پلیدی پاک کنیم و دنیا رو به محیطی امن و پاک تبدیل کنیم تا در پرتو آموزه های آسمانی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در دنیا و آخرت، دل شاد و پیروز باشیم.
دستاورد مبعث رسول خدا(صلی الله علیه و آله) برای بشریت چه بود؟
از روزی که رسولخدا(صلی الله علیه وآله و سلم) در غار حراء به نبوت مبعوث شد تا روزی که در مدینه به سوی معبود شتافت ۲۳ سال به طول انجامید. در این دوران ۲۳ ساله، مهمترین فراز تاریخ بشر رقم خورد. چرا که آخرین پیام آور وحی، دین امت آخرین را از لسان مبارک وحی دریافت کرده و تمام همت خود را در این دوران جهت تبیین و تثبیت آن مبذول داشته است. و پس از اندک زمانی، ان دینی که رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) تبلیغ کردند به دومین دین بزرگ بشر تبدیل شد و در تمام عالم معتقدان و مومنان زیادی را به خود جذب نمود.
در این دوران کوتاه توانست ماندگار ترین انقلاب تاریخ را به وجود آورد و این در حالی بود که با دشمنی ها، دسیسه ها، جنگ های متعدد، محاصره اقتصادی و هجرت روبرو بود. در عین حال این نهضت عظیم الهی از حیث گستره جغرافیایی، عمق تحولات و ماندگاری، بی نظیر ترین انقلاب تاریخ بشر بشمار میرود.
اکنون سوال این است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) چگونه توانست خیل عظیمی از مردم را در مدت زمان کوتاهی به خود جذب کند؟
چه پیامی آورد که توانست همه را به خود جذب کند؟
همه میدانیم که هر انقلابی شعار یا شعارهایی دارد تا مردم را به خود جذب کند. شعار انقلاب بزرگ پیامبر چه بود؟
انقلاب پیامبر داری أصول و ارزش هایی بود که از انها به شعارها و أهداف پیامبر نام می بریم. این أصول نه تنها برای مردم انروز جذاب بود بلکه امروز هم اگر کسی در یک جامعه چنین شعارهایی بدهد علاقمندان زیادی را جذب خواهد کرد.
اصول انقلاب پیامبر(۴) توحید و یکتا پرستی بر أساس کلمه لا اله الا الله این کلمه اعلان أزادی بشر بود. تنها خدا را بپرستید و پرستش مختص خداست و إنسان فقط بنده خداست.
همین طور وضعیت علمی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و اوضاع زنان و بردگان و ارزش های انسانی چگونه بود و بعد از ٢٣ سال نبوت رسول گرامی اسلام چگونه شد؟
به شهادت متون متقن تاریخ، نتیجه ۲۳ سال تلاش معصومانه و خالصانه رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) ایجاد تحولی عظیم در همه ابعاد اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه مسلمانان بود.
هنوز از دنیا نرفته بود که بت پرستی ریشه کن شد و خدا پرستی فراگیر شد. ربا خواری متوقف شد و قرض الحسنه و انفاق جایگزین آن شد بردگان زیادی ازاد شدند. بی عفتی ها از صحنه جامعه رخت بربست و خودباوری و تلاش مشخصه مردمان آن زمان شد؛ زنان و دختران از زنده به گورشده نجات یافتند و به مقامات عالی معنوی رسیدند. و دختران مظلوم که قبل از بعثت مایه ننگ و شرمندگی پدر خانواده بودند و به شهادت قران چهره مردان از شنیدن خبر تولد فرزند دخترشان سیاه و کبود می شد در پرتو هدایت های نبوی و تابش افتاب انسان ساز محمدی مایه افتخار جامعه شدند و دختر رسولخدا(صلی الله علیه و آله) کوثر اسلام و الگوی بی نظیر زنان گردید. برادری و برابری در اوج خود قرار گرفت به گونه ای که دیگران را در رفع نیازمندی ها، برخود ترجیح می دادند و قرآن کریم در وصف آنان آیه نازل کرد که: و یوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه. دیگران را در آنچه خود بدان نیاز دارند ترجیح می دهند. فقرا با وضع قوانین مالی خمس، زکات، زکات فطره، صدقات، و انفاق سامان گرفتند و فاصله طبقاتی کم شد؛ قوانین و مقررات در همه زمینه های مورد نیاز زندگی همانند: ارث،ازدواج طلاق، خانواده، تجارت، رهن، اجاره، قضا، قصاص، دیات، حقوق انسان ها، جنگ و صلح، کشاورزی، حقوق ایتام و هم چنین در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی وضع گردید. جای تعجب است فردی که سابقه تحصیل در علم حقوق و تجارت و صنعت و کشاورزی نداشته قوانینی بیان فرموده است که تا هنوز راه حل مشکلات بشر است و همچنان ساری و جاریست.
گذشته از اینها دستاورد بزرگ نبوت، از بین بردن حکومت ملوک الطوایفی و تاسیس حکومتی مبتنی بر نظام سیاسی اسلام با قوانینی منحصر بفرد است که خود جای بحث و تحقیق زیاد است..
بزرگی کار و حرکت مومنانه رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) این است که همه آنچه ذکر شد در مدت زمان ۲۳ ساله حضور خود به انجام رسانده و این درحالیست که او و پیروانش درگیر بیان و نشر اسلام، جنگ های متعدد، و مشکلات هجرت خود و مسلمانان بوده است.
مبعث حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) روزی است که پیامبر اسلام از سوی خدا برای هدایت بشر و راهنمایی دایمی انسانها برانگیخته شد.
روز مَبْعَث، روزی است که پیامبر گرانقدر اسلام(صلی الله علیه و آله)، به درجه پیامبری برگزیده شد و در تقویم هجری قمری، ۲۷ ماه رجب روز مبعث است.
پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) چهل سال از عمرشریفش میگذشت آن زمان در مکه زندگی می کرد در ۲۷ ماه رجب به غار حِرا مشغول عبادت و راز و نیاز با خدای خود بود جبرئیل بر ایشان نازل و قرآن را نازل کرد و اعلام رسالت و پیامبر را به پیامبری از سوی خدا فرا خواند.
روز مَبْعَث بر پایهی باورهای اسلامی، روزی است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)، به درجه پیامبری برگزیده شد؛ مسلمانان معنقدند او در غار حرا، توسط جبرئیل و از سوی خدا به پیامبری نایل آمد و مأمور شد که چندخداپرستی و بتپرستی را از زمین بردارد و خداپرستی را رواج دهد و پیام وحی را به مردم برساند.
در زمان دقیق بعثت میان علما و مورخین شیعه و سنی اختلاف نظر وجود دارد.
بر اساس باور علمای شیعه آن حضرت در روز ۲۷ ماه رجب سال ۴۰ عام الفیل(مطابق با سال ۶۱۰ میلادی)، همزمان با سال ۱۳ پیش از هجرت پیامبر اسلام، در غار حِرا، توسط جبرئیل و از سوی خدا به پیامبری نایل آمد و مأمور شد که چندخداپرستی و بتپرستی را از زمین بردارد و خداپرستی را رواج دهد و پیام وحی را به مردم برساند.
در تاریخ بعثت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) علمای اهل سنت معتقدند که این واقعه در ماه رمضان رُخ داده و بعضی از علمای شیعه نیز به همین باورند.
روز مبعث، روز برانگیختن خردهایی است که در تابوت خُرافه گرایی، هوس پرستی و جهل پیشگی دفن شده بود. روز مبعث روز تولّد عاطفه هاست؛ عاطفه هایی که در رقص شمشیرها زخمی می شد و در جنگل نیزه ها جان می باخت. آن روزها، دخترکان معصوم، به جای آغوش گرم مادر، در دامان سرد خاک می خفتند. جوانان بلندقامت، در جنگ جهالت ها، جان به بارش تیرها می دادند و زنان بی پناه، در بند اسارت می زیستند. آه که چه خارهایی به پای بشریّت می خلید و چه زخم هایی دل عاطفه ها را می خَست.
روز مبعث، روز مرگ قساوت ها و شرارت ها بود؛ روز مرگ کرامت هایی که به پای بت ها قربانی می شد؛ روز مرگ جهل و شرک و پرستش های ناروا بود.
پی نوشت:
- سوره نحل؛ آیه ۳۶٫
- سوره جمعه؛ آیه ۲٫
- سوره اسراء؛ آیه ۱۵٫
- برداشتی از نوشتاری از حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی تحت عنوان«عظمت پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم- و ابعاد انقلاب آن حضرت».