– مرتبه نخست در کتاب فصل
– مرحله دوم در کتاب سال حوزه های علمیه اهل تشیع
– مرحله سوم در بیست و دومین دوره جایزه جهانی کتاب سال، به عنوان کتاب اول در سطح بین الملل اسلامی.
در این مرحله، این کتاب از میان ۱۷۰۰۰ عنوان کتاب چاپ شده در خارج از ایران و ۲۳۷۲۱ عنوان کتاب چاپ شده در ایران که در حوزه کلان تمدن اسلامی نگاشته شده اند، برگزیده شد و رتبه اول را کسب کرد و در سالن اجلاس سران سازمان کنفرانس اسلامی تهران با حضور اندیشمندانی از جهان اسلام مورد تجلیل قرار گرفت.
داوران علمی کتاب سال معتقدبودنند: «این کتاب در دوران معاصر، تنها جامع حدیثی است که با تخصص و روش مندی نوشته شده است، همچنین آنان اظهار داشتند، اظهار نظرهای نویسنده در توضیح اصطلاحات حدیثی و شرح برخی مفاهیم روایات؛ روشنگرترین و با اهمیت ترین بخش این مجموعه فاخر هشت جلدی است.
دبیر علمی کتاب سال که یک از اندیشمندان جهان اسلام است، گفت، توضیحات نویسنده در حاشیه احادیث، معارف فراوانی را در حوزه های نیاز اصلی مسلمانان، تامین می کند، توضیحاتی پیرامون مفاهیمی چون تقریب مذاهب اسلامی، دین داری در عصر جدید، اقتضائات عصر کنونی، توجه به مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ارزش کتاب را بالا برده و فهم احادیث را بسیار سهل گردانده است.».
کارشناسان برجسته جهان اسلام در معرفی این دایرة المعارف بزرگ و معتبر السند اسلامی، اظهار می نمایند که:
معجم الاحادیث المعتبرة، تنها جامع روایی معتبر السند در تاریخ حدیث اهل تشیع است. از ابتدای تدوین حدیث اهل بیت(ع) از جمله کتب اربعه، جوامعی چون وسایل الشیعه، بحارالانوار، الوافی، جامع الاحادیث، به درجه اعتبار معجم الاحادیث المعتبره، نمی رسد.
معجم الاحادیث المعتبرة، واجد مصدر شناسی حدیث است. این ویژگی فاخر، یکی از اوصاف انحصاری او، و از ابتکارات نویسنده اش می باشد. این دقت نظر در هیچ جامع روایی صورت نگرفته است. صاحبان جوامع روایی سابق رضی الله عنهم به این مفهوم که ابتدا باید اعتبار مصدر حدیث بررسی گردد و سپس به بررسی سند و سایر جهات حجیت خبر پرداخت، ملتفت نبوده و یا متوجه آثار آن نشده بودند که گاهی از کتب کتابخانه ها و یا خریداری شده از بازار، نقل حدیث کرده اند.
معجم الاحادیث المعتبرة، طرح جدیدی در ابواب حدیث گشوده است. نویسنده دانشمند آن با مطالعه و تجزیه و تحلیل دانش حدیث، ترتیبی نو و مبارکی در ساختار ابواب حدیث ارایه کرده است. همچنین ابوابی مثل کتاب الرجال، کتاب المعارف و … که در گذشته مغفول بوده، در این طرح نمایان گشته است.
معجم الاحادیث المعتبرة، ظرفیت جهت دهی و رهبری تحقیقات فقهی، کلامی، تاریخی، رجالی، و سایر رشته های علمی برخواسته از سنت شریف را داراست و این مهم را در آینده متکفل خواهد شد.
معجم الاحادیث المعتبرة، افق پاک و درخشانی را بر چهره مذاهب اسلامی خواهد گشود و آنها را از سایه شوم احادیث جعلی، ناصحیح، افراط زا، کینه آور، و در نهایت پیروان مذاهب اسلامی را از خصومت در تاریکی خارج خواهد کرد.
معجم الاحادیث المعتبرة، استخراج، تصفیه منابع فرهنگ، تمدن و خرد دینی است. این کتاب هشت جلدی، تلاش ده ساله ی عالِمی کهن، در اوج پختگی خرد و دانش دین، و فهم مقتضیات زمان و عصر، و پس از تالیفِ بیش از یکصد و پنجاه جلد کتاب تخصصی و ابتکاری است.
چنان‌که از اسم و عنوان کتاب پیداست، این اثر کتابی حدیثی است با این خصوصیت که تمام احادیث آن معتبر السند می‌باشد و این ویژگی، آن را در میان تمامی منابع حدیثی شیعه منحصر به فرد نموده است، چرا که تاکنون در میان کتب و منابع حدیثی شیعه، کتابی که شامل تمام ابواب معارف دینی بوده و اسناد احادیث آن معتبر السند باشد، وجود نداشته‌است.
جهات اهمیت کتاب
اهمیت چنین کتابی با توجه به سه جهت بیشتر نمایان می‌شود. یک این‌که حدیث در اسلام، از منابع مهم معارف دینی محسوب می‌شود.
دوم، ارزش و اعتبار حدیث بستگی به معتبر بودن سند دارد که بتواند به عنوان دلیل معتبر در تمام زمینه‌های معارف اسلامی مورد استناد و استدلال قرار گیرد و آخر این‌که احراز اعتبار اسناد احادیث نیازمند سال‌ها ممارست و تبحر در زمینه علوم حدیثی و از جمله علم رجال می‌باشد که برای اکثریت محققین و محصلین علوم اسلامی چه در حوزه‌های علمیه یا در دانشگاه‌ها مقدور و میسور نیست.
ویژگی‌های کتاب
بنابراین، وجود چنین کتابی که تمام احادیث آن بر اساس حجیت و معتبر بودن مصادر و اسناد آنها انتخاب و استخراج شده است، برای محققین علوم اسلامی چه در زمینه علم کلام و عقاید و چه در ساحت فقه و احکام شریعت یا در مورد اخلاق بس مهم و ضروری به نظر می‌رسد.
با توجه به مبانی سخت‌گیرانه مولف، در زمینه علم رجال و توثیقات روات و اعتبار مصادر اسناد احادیث، می‌توان گفت اعتبار اسناد احادیث این مجموعه مورد قبول و پذیرش اکثریت فقهاء و عالمان طراز اول علوم اسلامی خواهد بود. این مجموعه، شامل ۷۱ کتاب در هشت جلد و بیش از ۴٠٠٠ صفحه می‌باشد.
در انتخاب و استخراج احادیث این مجموعه، علاوه بر اعتبار و حجیت اسناد احادیث، اعتبار منبع آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. لذا احادیث فراوانی که دارای اسناد معتبر بوده، اما در کتب و منابعی وجود داشته که صحت نسخه موجود آن کتاب در نگاه مولف «معجم الاحادیث» احراز نشده یا انتساب کتاب به مولف آن مورد شک و تردید قرار داشته، در این مجموعه گنجانده نشده است. اگر روی ملاحظاتی در پاره‌ای از موارد، حدیثی از آنها نقل شده باشد، شماره مسلسل (که علامت اعتبار سند آن است) ندارد که شرح و توضیح آن در مقدمه کتاب و لیست این منابع و کتب در پایان این مجموعه ارائه گردیده است.
اهتمام مولف کتاب در استخراج و انتخاب حدیث منحصرا روی اعتبار اسناد حدیث متمرکز بوده است. لذا احادیث متعارض یا مخالف مشهور را نیز شامل می‌شود و اعتبار متن، معیار سنجش صحت صدور حدیث قرار نگرفته است. همچنین دو راه دیگر برای اعتبار سند ارائه شده که در مقدمه این مجموعه ارائه شده است.
احادیث این مجموعه دارای دو شماره است؛ یکی شماره مسلسل و دیگری شماره احادیث ابواب. در پاره‌ای از موارد که برای حدیثی به جای شماره مسلسل، صفر گذاشته شده است، آن حدیث یا تکراریست یا سند آن از جهت اعتبار مورد تردید و اشکال می‌باشد. هرچند مبنای مولف، اجتناب از درج تعلیقه، شرح و توضیح مفاد احادیث است، اما در پاره‌ای از موارد بنابر ملاحظاتی شاهد تعلیقه‌های مفیدی از ایشان هستیم که می‌تواند برای محققین محترم کمک نماید.
ترتیب ابواب همانند سایر کتب حدیثی بوده، اما ترتیب کتب تا حدی تغییر یافته است و از روند سنتی سایر منابع تبعیت نشده است، لذا در این مجموعه شاهد کتاب الرواة (رجال)، کتاب الحکومة و کتاب اصول الفقه در عناوین مستقل هستیم که در سایر منابع به چشم نمی‌خورند.
احادیثی که چند سند معتبر دارد، تمام اسناد معتبر آنها ارائه شده است و اگر در برخی از موارد حدیثی با سند ضعیف از منبعی نقل گردیده است، سند معتبری از منبع دیگر در ذیل آن حدیث نیز ارائه شده و از نقل و ذکر احادیث مربوط به عبید و اماء به علت عدم ابتلای امروز جوامع اسلامی به آن اجتناب شده است.
این کتاب شامل تمام ابواب معارف اسلامی اعم از مباحث علم کلام و عقاید، اخلاق، علوم قرآنی و فقه می‌شود که از این حیث تا حدی شباهت به کتاب کافی دارد و چون در پاره ای از موارد تعلیقه هایی از مولف دیده می‌شود تا حدی شبیه تهذیب و استبصار شیخ طوسی است.
در بعضی از موارد کتاب کافی، اسناد به صورت معلق ارائه شده است که مرحوم کلینی بخاطر دوری از تطویل مطلب و تکرار اسناد، به ذکر سند کامل در یک حدیث اکتفا نموده و افراد مکرر را از اسناد بعد آن حذف نموده است و این مساله برای عده‌ای از محققین و محصلین علوم دینی موجب سرگردانی و تحیر در اعتبار اسناد می‌شود. در این مجموعه این اسناد غالبا بصورت کامل ارائه شده است.
تأملی بر تقدیر نامه ریاست جمهوری اسلامی ایران
با تاسف تقدیر نامه که به امضاء حجت الاسلام دکتر حسن روحانی رئیس جمهور، جمهوری اسلامی ایران در رابطه با کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» عنوان حضرت آیت الله العظمی محسنی(دام ظله العالی) تحریریافته علاوه بر عنوان این تقدیر نامه که توهین آمیز و دور از انتظار می باشد و با محتوای بسیار ساده از سوی چنین مقامی ارائه شده با این کتاب علمی ساز گاری ندارد.
می بایست عناوین علمی در این تقدیر نامه لحاظ می شد، در همه کشورها و در مقامات اجرایی و علمی رسم بر آن است که عناوین چون؛ آیت الله، پروفیسور، دکتر، مهندس، دانشمند و… عناوین علمی است که در یک تقدیرنامه علمی فرهنگی گویای معرفی شخصیت، چهره ها و صاحبان فکر و آثار، جایگاه و مقام علمی اوست.
بدون هیچ غرض و مرضی انصافا در تجلیل از شخصیت های علمی و آیات جمهوری اسلامی ایران اینگونه هست، همانگونه که در عنوان این تقدیر نامه تحریر یافته؛ جناب آقای محمد آصف محسنی، واقعا رئیس جمهور، جمهوری اسلامی ایران همین تعبیر و ادبیات را حتی برای شخصیت های علمی جمهوری اسلامی ایران که حتی نسبت به ایشان فضل و توانایی علمی اش کمتر هم باشد چنین عبارات و الفاظ را بکار می برند، قضاوت با خوانندگان محترم.
با احترام
سید جعفرعادلی«حسینی»