هجوم گروه متحجر ووحشی طالبان در سال ۱۳۷۹ خورشیدی به مناطق مرکزی وخصوصاً ولایت بامیان باعث قتل وکشتار صدها تن گردید، که یکی از غمبارترین وقایع در ولسوالی یکاولنگ ولایت بامیان اتفاق افتاد. این تراژدی هولناک در ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ خورشیدی که درآن حادثه بیش از ۳۰۰ تن از مردم بی‌دفاع وخصوصن از طبقه فقیر وکسبه‌کار جامعه به شکل دسته جمعی به فجیع ترین شکل تیرباران شدند. از چگونگی واقعه‌ی شاید اکثریت فرهنگیان، سیاسیون وقلم بدستان مطلع باشند.
وارثین وبازماندگان شهدای ۱۹ جدی همه ساله مراسم تجلیل و یاد بود مقام شهداء و به سوگ نشستن خاطره‌ی عزیزان شان در یکاولنگ و در سه سال اخیراین تجلیل در مرکز ولایت بامیان توسط فعالان جوان واخصاً “جنبش جوانان برای تغییر” برگزار می‌نمایند. بناءً جنبه‌ی اطلاع رسانی همگانی وداد خواهی این گونه محافل درسطح ملی و بین المللی به ندرت دیده می‌شود، بناءً عده‌ی از وارثان شهداء تلاش برآن کردتا محفلِ یابود شهدای عزیز کشور را در سطح ملی وبین المللی در حضور رسانه‌ها ومطبوعات قراردهند ودرکابل پایتخت محفل تجلیل وهم تحلیل واقعه در تالار بین المللی مطبوعات وزارت اطلاعات وفرهنگ برگزار گردید.
این محفل با مشوره وهدایات وارتباطات با خانواده‌های شهدای ۱۹جدی صورت گرفته وهیچ مرجع حق توجیه آن به نفع خود ندارد؛ این محفل جرقه‌ی بوده برای اینکه دولت مداران وسیاسیون کشور “قتل عام”۱۹ جدی را جِدی بگیرند بعد از کاوش وتحقیق اصل واقعه بدور از هرگونه تحریف، قاتلین وعاملین آن حادثه المنالک را به دادگاه‌های ملی وبین المللی معرفی کنند.
بناءً بنده برآن شدم تاگزارش هرچند مختصر را از این محفل در معرض مطالعه، حق جویان و واقع بینان قراردهم:
محفل با گرداننده گی آقای عبدالبصیر مصباح استاد دانشگاه همراه بود و در آغاز، مراسم با قرائت آیات کلام الله مجید توسط آقای عبدالجیلل سروش صورت گرفت وکلام وحی محفل را نورانی ومعنویت بیشتر بخشید، بعد از آن با پخش سرود ملی روحیه ملی وهم‌گرایی مان‌را بیشتر کرد و پس از آن سخنرانان به سخنرانی پرداختند.
اولین سخنران محفل حجت الاسلام والمسلمین سیدحسین عالمی بلخی وزیر مهاجرین وعودت کنندگان کشور بود؛ ایشان با توضیح تفصیلی شهید وشهادت پرداخت وزندگانی انسان‌ها را در دو بُعد «معنوی ومادی» مورد تحلیل قرارداد.
وی شهادت را یکی از ابعاد زندگانی معنوی انسان پنداشت وابراز داشت که به تعبیر قرآن‌کریم «شهدا زنده اند وگمان نکنید که مرده اند ودرنزد پروردگارشان روزی می‌خورند».
آقای بلخی در ادامه سخنانش افزود:”قتل عام یکاولنگ یکی از غمبارترین حوادث تاریخ معاصر کشوراست که درآن بیش از سه صد تن از مردم بی‌گناه وغیرمسلح توسط وحشی ترین گروه به شهادت رسیدند، آقای بلخی گفت: شهداء رفتند وما مانده‌ایم وباید از خویشتن بپرسیم که چرا یک مجموعه‌ی مظلومی به بدترین شکل به شهادت برسند وگفت شهدای ۱۹ جدی یک نمونه از تاریخ پرحادثه کشوراست ما در سایر ولایات هم این گونه قتل عام ها را داشته ایم؛ آقای بلخی درپایان سخنانش درمورد گفتگویِ صلح تمرکز کرده وگفت: ماباید راهکارمشخص واساسی را برای صلح داشته باشیم وهم چنان آقای بلخی از کسانی که در راه آرمان شهدا گام می‌بردارند ابراز تشکر وقدردانی نمود».
آقایِ دکتر “وفایی زاده” یکی دیگر از سخنرانان بود. وی اظهار داشت: «داستان غمبار یکاولنگ یکی از حوادث تلخی‌ست که درآن سرزمین اتفاق افتاده است، آقای وفایی زاده از چگونگی آمدن طالبان در یکاولنگ سخن گفت واظهار نمودکه طالبان بدون اینکه بدانند که مردم آن مرزوبوم آیا دستی درسیاست دارند یانه، مردم را به شکل دسته‌یی قتل‌عام کردند. وفایی زاده حادثه یکاولنگ را برابر به “حمله چنگیز” به بامیان دانست.»
هم چنین حجت الاسلام والمسلمین استاد محمد”اکبری” وکیل مردم بامیان و رئیس حزب وحدت ملی مردم افغانستان قضیه یکاولنگ را دوسیه خونین خوانده وادامه داد که همسایه جنوبی (پاکستان) به خواست‌های دراز مدت درقبال وضعیت افغانستان دارد. به گفته وی: پاکستان خواهان صلح پایدار درافغانستان نیست.
ایشان ابراز داشت: آنانی‌که دریکاولنگ شهید شدند هیچ کدام نظامی نبودند وهمه از طبقه فقیر بودند.
آقای اکبری حرفی را با مردم درمیان گذاشت که به قول خودش تا کنون در هیج محفل رسمی نه گفته، او شهادت مردم یکاولنگ نتیجه حرکت‌های ناسنجیده جانب مقابل طالبان خوانده وآن‌ها از مردم یکاولنگ دفاع نکرد ونتوانست وباید آن را قبل از قبل می‌سنجید، ایشان گفت:«فاجعه درحد نهایت وحشت‌ناکش در یکاولنگ اتفاق افتاد وهم‌چنان ایشان ابراز نمود که اکثریت کسانی‌که درآن واقعه کشته شدند از “سادات”یکاولنگ بودند.»
همچنین آقای احمدبهزاد وکیل مردم هرات درشورایِ ملی در این مورد گفت: هرچند که شهدای نزده جدی گمنام وفقیر بودند ولی باوصف آنهم یک جایگاه ویژه واساسی آن مظلومیت شان بودند.
آقای بهزاد ابزار نمود که یکی از عوامل اصلی وقایع مانند واقعه یکاولنگ بی اعتنایی به حقوق انسان‌ها بوده است.
آقای داکتر”کاظمی” وکیل مردم کابل در شورای ملی و رهبر حزب اقتدارملی افغانستانس سخنران بعدی محفل بود؛ ایشان نخست از مقام شهید سخن گفت و پس از آن پیرامون گفتگویِ صلح اظهار داشت: دولت باید راهکار مدون ومشخص را در گفتگوی صلح درنظر داشته باشد.
ایشان با استناد با آیه قرآن گفت: وارثان شهدای ۱۹ جدی وهمه‌ی شهدای افغانستان باید قدر خود را بداند وبا خداوند خود عهد وپیمان بسته کند.
دروهله‌ی بعدی پیام سترجنرال آقای سیدحسین انوری رئیس شورای رهبری حزب حرکت افغانستان و مشاور ارشد نظامی رییس جمهور توسط حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر عادلی “حسینی” عضو شورای رهبری و رئیس کمیسیون فرهنگی حزب حرکت اسلامی به خوانش گرفته شد.
رهبری حزب حرکت اسلامی افغانستان در پیام ارسالی به مناسبت این مراسم از دولت، جامعه جهانی و پروسه ی عدالت انتقالی خواست تا کسانی را که به جنایت جنگی و کشتار مردم بی گناه مردم یکاولنگ دست داشته اند را شناسایی و محاکمه کنند.
در این پیام علاوه بر بر بزرگداشت از مقام شهدای یکاولنگ تاکید شده بود: یادبود و بازخوانی علل، عوامل و گستردگی واقعه کشتار خونین ۱۹ جدی می تواند رهیافت پیشگیرانه و بازدارنده از تکرار چنین تاریخ غمبار باشد.
گفتنی است که در پایان این مراسم؛ خانواده و وارثین شهدا قعطنامه ای پنج ماده ای توسط آقای “کریمی” بدین ترتیب قرائت گردید:
۱٫ در مورد حادثه غمبار ۱۹ جدی باید تحقیق جامع و همه جانبه صورت بگیرد و عوامل داخلی و خارجی این حادثه شناسایی و محاکمه شوند. طالبان جنایتکار، فرماندهان و عوامل آنان که مردم را کشتند، باید شناسایی و محاکمه شوند و همچنین عده ای که با ماجراجویی بخاطر مقاصد سیاسی خود، مردم بی گناه یکاولنگ را به کشتن دادند نیز می بایستی مورد سئوال قرار گیرند.
۲٫ ما از حکومت وحدت ملی قاطعانه می خواهیم که در برابر قاتلین مردم و جنایتکاران، تواضع و گردن کجی را متوقف کنند. ما وارثین شهدا از حکومت و نیروهای فداکار امنیتی افغانستان می خواهیم که با قاطعیت و فداکاری همیشگی شان انتقام خون مردم افغانستان را از طالبان جنایتکار و قاتلین خون آشام بگیرند.
۳٫ ما خانواده ها و وارثین شهدای مظلوم یکاولنگ از دولت افغانستان خواهان ثبت رسمی حادثه غمبار ۱۹ جدی بعنوان “روز شهدای گمنام” در جنتری رسمی افغانستان هستیم.
۴٫ شهدای افغانستان عموماً و نیز شهدای ۱۹ جدی که ثمره خون آنان، باعث سقوط طالبان و برقراری نسبی آزادی و مردم سالاری در این کشور شد، حق بزرگی به گردن مردم و دولت دارند. لذا حداقل مناره ای به یادبود از شهدای گمنام در کابل اعمار شود و همچنین دانشگاه بامیان با نام “دانشگاه شهدای گمنام” مسمّی گردد.
۵٫ ما از دولت وحدت ملی خواهان توجه جدی به خانواده های شهدا و معلولین افغانستان، اخصا به خانواده های شهدای گمنام ۱۹ جدی یکاولنگ هستیم. ما خواهان توجه جدی حکومت به وضعیت معیشتی و تعلیمی و تحصیلی فرزندان شهدا هستیم.
در پایان برای مردم افغانستان، آرامش و عزت و برای شهدای عزیز افغانستان، درجات متعالی از درگاه حضرت حق استدعا می نماییم.
در پایان محفل با دعائیه توسط حجت الاسلام والمسلمین آقای فاضل حسینی خاتمه یافت.
گزارشگر: سید انورمتین، افغانستان، کابل،۲۲ جدی ۱۳۹۴ خورشیدی