نوروز از دیدگاه اسلام/ تجلیل نوروز حلال و یا حرام؟[۱]
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ
فرارسیدن سال ۱۴۰۲ خورشیدی وجشن جهانی نوروز را به نوروز باوران تبریک می‌گویم.
نوروز در فهرست میراث‌های فرهنگی یونسکو و ملل متحد بحیث میراث فرهنگی جهانی قبول شده است.
سال‌های اخیر عده‌ای بنام عالم دین در افغانستان جشن نوروز را یکی از عنعنات آتش پرستان و نوروز باوران را تکفیر و اما عده‌ای دیگر از علما، نوروز را جشن طبیعت، عنعنه و رسومات میان برخی از ملت‌ها و اقوام در حوزه‌ای جغرافیایی‌نوروز دانسته و به این باورند که نوروز بعنوان جشن طبیعت و هیچ ربطی به بحث کفر و اسلام ندارد، به باور اتفاق علمای اهل شیعه و اکثر علمای اهل سنت، نوروز آغازفصل زنده شدن طبیعت؛ سرور و خوشحالی را ایجاد می‌کند و در هیج جای شریعت ازخوشی و سرور با رعایت و حفظ ارزش‌های دینی ممانعت نشده است.
همین که نوروز فرا می‌رسد بعضی از دوستان از من می‌پرسند که تجلیل از نوروز چه حکمی دارد؟
تجلیل نوروز حلال و یا حرام؟
به همین جهت می‌خواهم نکاتی را یاد آوری کنم.
در تقویت جشن نوروز، سال‌هاست که در کابل پایتخت افغانستان به ابتکار مرحوم آیت الله العظمی حجت کابلی محبوب القلوب مردم افغانستان در نخستین روز ماه حمل پرچمی بنام مولا امیرالمومنین علی علیه السلام برپا می‌شود و نباید حافظه تاریخی مردم ما آن را فراموش کنند که از زمان حیات مرحوم آیت الله حجت مراسم نوروز با رعایت شئونات اسلامی تا کنون با مدیریت بیت مرحوم آیت الله حجت به خوبی انجام می‌شود، هرچند که در زمان جمهوریت افراد و جریانات فساد آلود تلاش نمودند که معضلات و مشکلاتی را ایجاد کنند که تفصیل آن در کتاب ثابت قدم با عنوان: «نحوه برگزاری جشن نوروز در کابل و چالش‌ها» مفصل آمده و نیز نوروز، روزی است که وقایع مهم و سرنوشت سازی در آن رقم خورده. یادگاری از پیامبران الولعزم الهی نوح نبی الله، ابراهیم خلیل الله، و همین طور عید غدیرخم و بعضی تقارن تاریخی دیگر و در نهایت روزنه‌ی امیدی برای وقوع مهم ترین رخداد بشریت در آخرالزمان است.
من سال ۱۳۸۶ خورشیدی که رئیس نشرات شهرداری کابل و مدیر مسئول روزنامه پامیر بودم، درآن زمان با پرسش‌های در این مورد رو برو شدم و با استفاده از منابع روایی کتاب «نوروز از دیدگاه اسلام/ تجلیل نوروز حلال و یا حرام؟) نوشتم و با تیراژ بالا منتشر شد. از آنجایی‌که در این روزها، رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به بحث «نوروز حلال و یا حرام» می‌پردازند و علمای افغانستان دیدگاه‌های متفاوت دارند، من نیز با استفاده از نظریات آن‌ها خواستم نکاتی را حضور موافقین و مخالفین نوروز یاد آوری نمایم:
علمای تشیع افغانستان در این مورد مشخصاً موضیع روشن دارند و از جمله مرحوم آیت الله محسنی حدود ده سال قبل مقاله‌ی را در مجله معرفت دینی مربوط شورای علمای شیعه منتشر نمود و همچنان آیت الله سید محسن حجت کتابی را تحت عنوان: «پاسخ به شبهه، آیا تجلیل از نوروز حرام و بدعت است؟» نوشت وعلاقمندان زیادی را نیز به همراه داشت.
بهرحال!
نوروز و بهار، فصل تجدید حیات و زندگی‌ست، فصلی‌ست که زمین در شرایط تازه و جدیدی قرار می‌گیرد و مستعد می‌شود که بزرگترین موهبت‌های الهی، یعنی حیات و زندگی به او اضافه می‌شود و در قرآن کریم نیز از تغییرات زمین و تجدید حیات برای موجودات، مکرر یاد شده و به عنوان درس و حکمت آموختنی از آن نامبرده شده که من به تفصیل در کتاب نوروز از دیگاه اسلام با ذکر منابع بدان پرداختم و همچنان در این اثرم از منابع روایی اهل سنت نیز اسفتاده نمودم، که نوروز پس از اسلام مورد توجه حکام اموی و عباسی بوده و بویژه در حوزه شرق، هدایای نوروز به طور مرتب از طرف حکام دریافت می‌شد.
اما آداب نوروز در افغانستان فروان است که من به برخی موارد آن صرفاً اشاره می‌کنم.
طوری که از مطالعه تاریخ و دیوان شاعران عصر سامانی، غزنوی، سلجوقی و تیموری و بعد از آن تا امروز بر می‌آید، نوروز همیشه نمادی از روزهای مهم شادی بخش، مورد استقبال همگان بشمار می‌رفت. تجلیل از این میله باستانی درسرتاسر وطن ما از زمان قدیم رواج داشته و با ورود اسلام به افغانستان، این تجلیل از این جشن نه تنها رنگ نباخت بلکه بیشتر جلا گرفت؛ چرا که با دستورات اسلام، تطابق طبیعی دارد.
بعضی آداب رسومات نوروزی مثلاً:
- صله رحم است، که این آموزه در متون دینی ما از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است.
- تمیزی و نظافت آموزه‌ی دیگری دینی‌ست که از امور شخص به کوچه و سرک و بازار هم راه می‌یابد و به همین جهت است که در نوروز و دیگر اعیاد اسلامی افغان‌ها نو می‌پوشند و کهنه‌ها و کینه‌ها را بیرون می‌ریزند. خود را آماده یک زندگی جدیدتری می‌نمایند.
- همزمان با بلند نمودن پرچمی در زیارت گاه‌های کابل، مزار شریف و دیگر ولایات افغانستان، میله‌ی گل سرخ و دیگر رسومات با این مراسم هماهنگ می‌شود، مردم این تقارون را بسیار نیک می‌دانند و به دامنه‌های کوه و چمن‌های سرسبز که رویش «گل سرخ» است به سیرو گردش می‌روند.
پرچمی که بنام حضرت علی(ع) در دامنه کوه سخی کابل، مردم با بانگ الله اکبر بلند می‌کنند، و رسوماتی را نیز قبل و بعد از بلند نمودن پرچم انجام می‌دهند:
غسل، نماز و خواندن دعای«یامقلب القلوب و ابصار…» و دیگر اعمال که درکتب روایی و ادعیه ذکر شده و همین طور منقبت خوانی، زیارت اهل قبور، نذورات و خیرات، پذیرایی از مهمان، هفت میوه و سمنک، میله‌ای دهقان و بعضی آداب و سنن ملی و باستانی دیگری نوروزی‌ست که تفصل آن اثر منتشر شده‌أم ذکر شده است.
به امید اینکه سال پیش رو، سال با برکت، صلح و امنیت در سراسر جهان، مخصوصاً در افغانستان باشد و به امید آن روز!
والسلام علیکم رحمت الله و برکاته
[۱]. یاد آوری: این پیام نوروزی در نخستین سال ۱۴۰۲ خورشیدی از شهر روستوک، شرق آلمان در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده است.
https://tinyurl.com/yck9cmzd