لحظاتی سرنوشت‌ساز برای خاورمیانه
درگیری مستقیم میان ایران، اسرائیل و ایالات متحده طی ۱۲ روز، با فراز و فرودهای گوناگون، به شکلی کم‌سابقه رخ داد. این جنگ عمدتاً در آسمان‌ها جریان داشت و به‌عنوان نخستین جنگ تمام‌عیار هوایی رفت‌وبرگشتی شناخته شد. ایران عملیات خود را با عنوان «حملات صادق» آغاز کرد، درحالی‌که اسرائیل عملیات متقابل خود را «طلوع شیرها» نام نهاد.
هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که اسرائیل دچار چنین حجم از ویرانی شود؛ کشوری که خود را در یک «خانه شیشه‌ای» امن تصور می‌کرد. در ایران نیز اتفاقاتی رخ داد که فراتر از پیش‌بینی‌ها بود: یک ارتش مخفی متشکل از نیروهای ایرانی و خارجیِ مزدبگیر، ضرباتی جدی به نخبگان نظامی و علمی ایران وارد کرد.
پس از ۱۲ روز درگیری، آتش‌بسی موقت و مصلحتی برقرار شد که اسرائیل نیز ناگزیر به پذیرش آن گردید، زیرا زیرساخت‌های این کشور در آستانه نابودی کامل قرار گرفته بودند.
نقض آتش‌بس و واکنش‌ها
تنها سه ساعت پس از اعلام آتش‌بس از سوی ترامپ، ایران بار دیگر موشک‌هایی را به سوی اهدافی در اسرائیل شلیک کرد. اسرائیل نیز هشدار داد که تهران را هدف قرار خواهد داد. در پاسخ به پرسش خبرنگاران، ترامپ گفت: «هم ایران و هم اسرائیل آتش‌بس را نقض کرده‌اند.» وی همچنین ادعا کرد که «تأسیسات هسته‌ای ایران نابود شده و دیگر قابل بازسازی نیست.»
چرا جنگ متوقف شد؟
اسرائیل و آمریکا از پیش جنگی طولانی‌مدت را طراحی کرده بودند. موساد با نفوذی عمیق در ایران، نقشه‌ای برای تضعیف نظام جمهوری اسلامی در دست اجرا داشت. اما شکست محاسبات نظامی، به‌ویژه در حوزه شناخت توان موشکی و هوایی ایران و شبکه‌های داخلی، باعث شد آسمان اسرائیل به‌ناگاه بی‌دفاع شود.
در داخل ایران نیز برخلاف انتظارات، مردم از طیف‌های مختلف سیاسی، در برابر تجاوز خارجی متحد شدند. حتی در کشورهای غربی و آمریکا، تظاهراتی در حمایت از ایران صورت گرفت.
درس ایران برای دیگران
در این جنگ، ملت ایران با وجود همه اختلافات داخلی، منافع ملی را تشخیص داده و در برابر تهدید خارجی متحد شدند. این رفتار می‌تواند برای ملت‌هایی همچون افغانستان الگویی مهم باشد: اتحاد در برابر دشمن خارجی.
پاسخ متقابل و تفاهم‌های پشت پرده؟
پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران با شش بمب آمریکایی، ایران نیز با شش موشک به یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در قطر پاسخ داد. برخی تحلیل‌گران می‌گویند هر دو حمله در هماهنگی پنهانی و با اطلاع طرف مقابل صورت گرفت؛ چرا که گفته می‌شود پایگاه قطری پیش‌تر تخلیه شده بود، هم قطر و هم امریکایی‌ها در جریان قرار گرفتند و با این حساب، فردو، نطنز و اصفهان نیز تخلیه شدند؟
از این‌رو بمباردمان امریکا و عمل متقابل به مثل ایران نمایشی بود؟
پیش‌بینی رهبر ایران
آیت‌الله خامنه‌ای، پیش‌تر در سخنرانی‌ای هشدار داده بود:
«چشم‌هایمان را باز کنیم و حواسمان باشد با چه کسی مذاکره می‌کنیم. مذاکره با آمریکا فریب است. اگر هسته‌ای دارید، آن‌ها جرئت حمله ندارند؛ مذاکره بر سر آن چیزی است که آمریکا می‌خواهد.»
تلفات و خسارات جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل
ایران:
بین ۶۱۰ تا ۹۷۴ کشته، بیش از ۱٬۰۰۰ نفر مجروح، شامل دست‌کم ۲۰ تن از نظامیان و شخصیت‌های بلندپایه علمی و هسته‌ای.
خسارات گسترده به مراکز نظامی، زیرساخت‌های حیاتی، مراکز تحقیقاتی و بیمارستان‌ها وارد شد.
اسرائیل:
حدود ۳۰ کشته، بین ۳٬۰۰۰ تا ۳٬۵۰۰ مجروح، هزاران نفر بی‌خانمان، تخریب گسترده مناطق مسکونی و اقتصادی.
برآوردهای اولیه، خسارتی چند میلیارد دلاری به زیرساخت‌ها و اقتصاد اسرائیل را نشان می‌دهد.
جنگ ۱۲ روزه، با حملات متقابل سنگین، به تخریب مراکز دولتی، نظامی و هسته‌ای هر دو طرف انجامید و پیامدهای اقتصادی، انسانی و سیاسی عمیقی بر جای گذاشت.
پیامدهای سیاسی
افزایش فشار داخلی و خارجی بر حکومت ایران
احیای تلاش‌ها برای دیپلماسی منطقه‌ای
تقویت جایگاه آمریکا در میان متحدان سنتی خود
در عین حال، شکست حیثیتی برای اسرائیل پس از ۷۷ سال بی‌سابقه تلقی می‌شود.
ایران با وجود فشارهای سنگین، توانست توانمندی هسته‌ای و جایگاه منطقه‌ای خود را حفظ کند؛ موضوعی که موجب خشم اپوزیسیون برانداز و سلطنت‌طلبان شد.
مواضع و تحرکات بین‌المللی
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در ظرف ۷۲ ساعت مواضعی متناقض گرفت:
جنگ آغاز کرد، صلح اعلام نمود، تغییر رژیم خواست، سپس آن را رد کرد و حتی پیشنهاد فروش نفت داد.
او در تماس با ولادیمیر پوتین گفت:
«وقت کم است؛ طرف مقابل کند پیش می‌رود. ما به یک موضع قاطع نیاز داریم.»
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در نامه‌ای به پوتین (که هنوز محتوای کامل آن منتشر نشده) موضعی صریح اتخاذ کرد:
«صنعت هسته‌ای، صنعت مادر است؛ و خط قرمز جمهوری اسلامی.»
منبع: رادیو کتاب مقیم لندن/ 4 سرطان 1404 خورشیدی