روز دوم و پایانی این سمينار تحت رياست حجت الاسلام سيد محمد حسين محقق زاده برگزار شد كه در ابتدا حجت الاسلام سيد جعفر عادلي«حسینی» منشی اول شورای اخوت اسلامی افغانستان، طی قرائت مطلبی، حركت امام حسين(ع) را احياي دين مقدس اسلام دانسته گفت که حركت امام حسين(ع) و يارانش در زماني، دين محمدي را احيا كرد و به آن جانی تازه بخشيد كه آنچه از جنس دين نبود، وارد دين خدا(ج) شده بود.
منشی شورای اخوت تلاش علمای گذشته کشور، مخصوصا نقش شهدای روحانیت را برجسته خوانده، قیام و خیزش های مردمی در مناطق مختلف افغانستان را مرهون رهبری علمای گذشته کشور دانسته و از خدمات آنان قدردانی به عمل آورد.
در ادامه این مراسم، استاد محمد اكبري؛ عضو مجلس نمايندگان، اهل بيت رسول خدا(ص) را ادامه دهندگان راه آنحضرت(ص) خوانده گفت که دين محمدي(ص) بهترين اديان است كه براي نجات تمام بشريت بوده؛ تا مشكلات بشر را حل كرده و اين دين روزي به دين تمام بشريت مبدل خواهد شد.
به گفته استاد اكبري، علماي اهل سنت، كتاب‌هاي زيادي پيرامون اهل بيت رسول خدا(ج) نوشته اند و نيز در شرايط كنوني، مناسبات تشيع و تسنن در كشور به سوي استحکام و همگرایی در حركت است.
همچنين حجت الاسلام فياض؛ عضو شوراي علماي شيعه افغانستان و عضو شوراي اخوت اسلامي نیز نجات، رشد و توسعه دين مقدس اسلام را از اهداف و رویکردهای همه ائمه و امامان معصوم(ع) دانسته تصریح کرد که تمام امامان(ع) يك هدف را كه همانا رشد و توسعه دين مقدس اسلام بود، دنبال مي كردند و امام حسين(ع) نیز نظر به اقتضاي زمان كه جامعه را ظلم و عدم عمل به امر به معروف و نهي از منكر فراگرفته بود جهاد کرد و خودش را فداي دين جدش رسول خدا(ص) نمود.
آقاي فياض با تاکید بر اینکه بدترين فاجعه در يك جامعه، نفاق مذهبي است، خاطرنشان کرد که نفاق سياسي، باعث از بين رفتن جامعه نمي شود؛ بلكه عامل ازنابودی یک جامعه، نفاق مذهبی است؛ زيرا به گفته وی، جنگ و نفاق مشروعيت پيدا نموده و جامعه را به سوي متلاشي شدن سوق مي دهد.
وي افزود که از موفقيت هاي نظام كنوني دولت افغانستان، جلوگيري از نقاق مذهبي در ميان پيروان مذاهب در كشور بوده است.
در همین حال، استاد عبدالرؤوف هجرت، یکتن از فرهنگیان کشور، نيز پيرامون شخصيت امام جعفر صادق(ع) با خوانش مقاله اي تحقیقی، ابعاد مختلف شخصيتي امام جعفر صادق(ع) را مورد بررسي قرار داد.
سالم خادمي محقق و نیز ويژگي هاي مديران از نگاه نهج البلاغه را مورد ارزیابی قرار داد و نامه هايی را كه حضرت امام علی(ع) به مالك اشتر و ديگر اصحابش فرستاده اند تحليل كرد.
در آخرین روز این سمینار دوروزه نیز قطعنامه‌ای شش ماده از سوي اشتراك كنندگان صادر شد كه در بخشی از آن آمده است: از وزارت اطلاعات و فرهنگ تقاضا مي گردد كه به هدف شناخت هرچه بيشتر اهل البيت پيامبر گرامي اسلام(ص) اينگونه نشست ها همه ساله برگزار شود. اين نوع نشست ها برعلاوه مركز در ديگر ولايت هاي كشور نيز برگزار گردد. تلويزيون ملي كشور و ديگر شبكه هاي تلويزيوني موضوعات مرتبط به كارنامه هاي اهل البيت(ع) را به نشر برسانند. مقالات اين سمينار در يك تيراژ بلند به چاپ برسد. مراكز علمي كشور به خصوص آن مراكز علمي مربوط به تعليمات اسلامي، به نام اهل البيت پيامبر(ص) مسمي گردند.
در پایان این سمینار نیز داكتر سيد مخدوم رهين؛ وزير اطلاعات و فرهنگ کشور، طی سخنانی، وعده سپرد كه مقالات و نظراتی كه در اين سمنيار به خوانش گرفته و مطرح شده را به چاپ برساند؛ زيرا به گفته وی “اهل البيت رسول خدا(ص) حق زيادي بر گردن ما دارند.
وزير اطلاعات و فرهنگ همچنین اظهار اميدواري كرد كه همه ساله اين وزارت در روزهاي هفتم و هشتم ماه محرم اين گونه نشست ها را برگزار نمايد.
اینک متن خلاصه ای از مقاله حجت الاسلام سیدجعفرعادلی«حسینی» حضور شما خوانندگان محترم پیش کش می شود.
در ایامی به سر می بریم که خاطره یکی از جاودانه ترین حرکتهای تاریخی در دلها زنده می شود.
هر سال با آمدن ماه محرم در دل و جان دوستداران پیامبر و اهل بیتش(ع) شور و غوغایی برپا مي گردید.
سلام و درود خالصانه را به ساحت مقدس پیامبربزرگوار اسلام(ص) و اهلبیت آن حضرت هدیه می کنیم و از درگاه خداوند متعال می خواهیم که به همه ما توفیق شناخت سیره و منش پرچمداران عدالت و راستین را عنایت فرماید و ما را در طریق روشن و مستقیم حق، ثابت قدم گرداند.
با قدردانی از ابتکار وزارت محترم اطلاعات و فرهنگ در برگزاری «سمینار زندگی و کارنامه اهل بیت پیامبرعظیم الشان اسلام(ص)» که طی فراخوانی بمناسبت فرا رسیدن عاشورای حسینی در زوایای مختلف زندگانی سالار شهیدان حسین ابن علی(ع) نگارنده به برخی جلوه هایی اثرقیام تاريخ ساز آن حضرت مقاله ای تحت عنوان «اثرات قیام امام حسین(ع)» در 23 صفحه نویشتم و در این فرصت کوتاه فهرست وار خلاصه ای آن را حضور شما حضار گرامی ارائه می نمایم.
در این مقاله پس از چکیده و مقدمه به اهمیت موضوع پرداخته شده و آمده: با ژرف نگری در تاریخ اسلام، مخصوصا قیام جاویدانه امام حسین(ع) در سال 61 هجری قمری از منظری تحلیلی به این نتیجه می رسیم که حرکت آن حضرت علاوه برتأثیرگذاری در احیای دوباره اسلام وحدت و انسجام جامعه اسلامی را در پی داشت و اثراتِ در جامعه بشریت، مخصوصا جهان اسلام گذاشته وآن چیزی نیست که قابل انکار باشد، زیرا بعد از هزار و اندی از این واقعه جانسوز، نقش قیام سیدالشهدا(ع) پابرجا و عَلَم آن حضرت برافراشته است.
شواهد تاریخی نشان می دهد که پس از رحلت پیامبراسلام(ص) کم کم ظلمتهای جاهلیت بر فضای جامعه سایه افکند و غفلت مسلمانان، بسترِ مناسبی را برای تغییر و تحریف دین پدید آورد. احکام و عقاید شریعت اسلام ، به سود و منافع جاه طلبانه حاكمان تفسير مي شد. با این شرایط، اهل بيت پيامبراسلام(ص) كه پرچمداران هدايت بودند، به حاشیه رانده شدند و نقش اسلام حقیقی در اداره حیات اجتماعی كمرنگ شده بود. آنچه از جنس دین نبود، وارد دین شد و آموزه هاي اصلی پیامبر بزرگواراسلام(ص) به تدريج از خاطره ها محو مي شد. مردم نیز كم كم با این انحرافات و بدعت ها خو گرفته بودند و واكنش چندانی از خود نشان نمی دادند. در چنین شرایطی، امام حسين(ع) با قيام خونين خود دين را احياء كرد و اركان دين را روح و جان تازه بخشيد و حقيقت قيام امام حسين(ع) نه براي انتقام بلكه براي انتقاد عملي نسبت به عملكرد شوم يزيد بر پاشد كه همواره بر دين ضربه مي‌زد و امام حسين(ع) ديد كه یزید اسلام را به نابودي و مسلمانان را به انحراف مي‌كشانند با اراده‌اي قوي واردميدان شد و آن حضرت با خون خود درخت اسلام را آبياري كرد و باگفتار و هشدار و وعظ و رجز خويش روح وحيات تازه اي به كالبد دين بخشيد و دربیان نورانی خویش می فرماید: «وَ علي الاِسلام والسلام اِذ قَد بَليت الاُمه بَراعَ مِثلَ يَزيد» بايد فاتحه اسلام را خواند آنگاه كه امت اسلام به والي و حاكمي چون يزيد مبتلا گردد و بدين طريق درس استواري و دينداري را به همگان آموخت و اساس «كلُ يومٍ عاشورا و كُلُ اَرضٍ كَربَلا» را برهمين مبنارقم زد. لذا قیام امام حسین(ع) آثار و نتایج فراوانی را در جامعه اسلامی بر جا گذاشت که برخی از آنها عبارتند از:
1. رسوا ساختن هیئت حاکمه
قیام و شهادت امام حسین(ع) بزرگترین ضربه را بر پیکر هیئت حاکمه وقت وارد و آن را رسوا ساخت و یزید از آن زمان تا کنون مورد نفرت عمومی قرار گرفته است.
2. احیای سنت شهادت
پس از درگذشت پیامبراسلام(ص) در اثر انحراف حکومت اسلامی از مسیر اصلی خود، قیام امام حسین(ع) این وضع را دگرگون ساخت و سنت شهادت را در جامعه اسلامی زنده کرد. امام حسین(ع) با قیام خود، پرده از روی زندگی آلوده و پست مسلمانان برداشت و راه نوینی پیش پای آنان گذاشت.
3. پدید آمدن قیام ها در امت اسلامی
قیام امام حسین(ع) سرآغاز قیام و انقلاب هاى متعددى در تاریخ شد و در واقع نخستین قیامى بود که طریق مبارزه جویى را به مردم آزاده آموخت و حادثه کربلا، گشاینده جبهه اعتراض علیه حکومت امویان مانند؛ قیام توابین در کوفه، قیام مختار ثقفی، قیام مطرف بن مغیره، قیام ابن اشعث، و شورش عباسیان و همچنین قیام و خیزش ملت ها در عصر حاضر
چنانچه درزمان معاصرحرکت های آزادی بخش و انقلاب های اسلامی در کشورهای مختلف رقم خورد و تاثیر قیام امام حسین(ع) بر انقلاب های مردمی در برداشت که نتایج ثمربخش آن تا قیامت، به عنوان حماسه ای بزرگ و جاوید، باقی خواهد ماند. قیام عاشورا، در حقیقت، مشعل فروزانی برای مسلمانان بلکه همه ی آزادگان دنیاست. چنانچه؛ مهاتما گاندی میگوید: من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقّت خوانده‌ام و توجّه کافی به صفحات کربلا کرده‌ام بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، باید از امام حسین پیروی کند.
4. قیام امام حسین(ع) و نجات تمدن اسلامی
بدون شک تمدن امروز بشر مدیون قیام عاشورا است. چنانکه متفکرشهیر، آقای محمدرضا حکیمی در کتاب «قيام جاودانه» می نویسد: «امام حسین(ع) برهمه انسان های پس از خود تا آخر تاریخ و برهمه بشریت و تمدن های پس از خود حق دارد، و همه – هرکدام به گونه ای – مرهون و مدیون اویند، زیرا اگر امام حسین(ع) نبود، عاشورا نبود، و اگر عاشورا نبود، اسلام نمی ماند، و اگر اسلام نمانده بود، تمدن اسلامی پدید نمی آمد تا مایه اصلی تمدن ها و پیش رفت های بعدی و ظهور رُنِسانس(تحول علمی) در غرب بشود و در آن صورت این تمدن کنونی وجود نداشت.
در پایان این موضوع در مورد راه بیرون رفت از این معضلات آمده که در شرایط کنونی «نوسازي تمدن اسلامي» با شعار و طرح موضوع تحقق نمي‌يابد، اگر مسلمانان بخواهند که تمدن اسلامي از ركود و رخوت نجات يابد و اوج گيرد، حداقل عوامل زیر را سرمشق قرار دهند تا اين آرمان تحقق يابد.
1. بازگشت به اسلام واقعی
«بازگشت به اسلام واقعی» مهم‌ترين راهكار و راهبرد نوسازي و گسترش تمدن اسلامي است.
2. تلاش دانشمندان
از مهم‌ترين عوامل دیگر و رونق دوبارة تمدن اسلامي، همت و كوشش مضاعف علما و دانشمندان مسلمان است. آنچه بايد امروز دانشمندان اسلامي در پي آن باشند، يافتن اين روحية دانش‌دوستي است. دانشمندان و انديشمندان جوامع اسلامي بايد به اصالت علم توجه نمايند.
3. نقش حكومت‌ها
عامل مهم ديگر در گسترش تمدن اسلامي، تلاش دولتمردان و حاكميت اسلامي است. هيچ تمدني بدون حكومت شكل نمي‌گيرد. حكومت سبب ايجاد فضاي امن و مناسب براي شكل‌گيري و رونق تمدن‌ها مي‌شود. در تاريخ اسلام نيز مشاهده مي‌كنيم هرگاه حكومت‌هاي اسلامي اقتدار داشته و جهان اسلام از وحدت ـ اگرچه نسبي ـ بهره‌مند بوده، تمدن اسلامي رو به اوج و شكوفايي مي‌نهاد. در پرتو وحدت اسلامي، هر قوم و نژادي از نتيجه كار و كوشش قوم و نژاد ديگر بهره‌مند مي‌شد.
4. خودباوري مسلمانان
اعتماد و اتكا به نفس در عرصه تلاش علمي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي، ترسيم‌كننده خط و جهت اصلي است. از مهم‌ترين لوازم نوساري تمدن اسلامي، عوامل رواني است. از این رو، انسجام اسلامی، در چگونگی و ثمرات قیام امام حسین(ع) با لحاظ راهبرد و عملکرد سیاسی و گفتار آن بزرگوار، از زمان عدم بیعتش با یزید تا هنگامه شهادتش قابل پیگیری است.
در بخش دیگر مقاله به انسجام و همبستگی اسلامی اشاره شده و آمده: وصیت نامه آن حضرت از چند جهت هدف امام حسین(ع) را در جهت تحقق انسجام اسلامی بر مبنای قرآنی و الگوی نبوی(ص) برجسته می سازد:
1. امام حسین(ع) با بیان جمله: «انّی لم اخرج اشراً و لابطراً…» حرکت و خروج خود را خروج علیه حکومت اسلامی و مختل کردن نظم و انسجام آن که مستلزم ظلم و فساد در جامعه باشد، نمی داند. بلکه حکومتِ وقت را، با این بیان خویش، به وضوح حکومت غیر اسلامی معرفی می کند.
2. حضرت در این عبارت، از کلمه خروج به معنای قیام و به پا خواستن استفاده می کند.
3. اصل دیگری که حضرت در وصیت نامه اش مورد تأکید قرار داده، امر به معروف و نهی از منکر است. می توان استنباط کرد که او با دعوت به امر به معروف و نهی از منکر، بعد از اعلان «خروج» و بیانِ «طلب اصلاح در امت جدش رسول الله(ص)»، هر سه رکن انسجام بخش جامعه اسلامی (یعنی دین، جانشین پیامبر یا امام و حاکم جامعه اسلامی و مسلمانان) را مورد خطاب قرار می دهد و به عدم انسجام جامعه و تمدن اسلامی، در این مقطع زمانی، یعنی در آغاز شروع نهضتش، صحه می گذارد.
با جمع بندی سخنان امام حسین(ع) می توان به این نتیجه رسید که او قیام خود را موجب انسجام اسلامی و استمرار حرکت عظیم اسلامی به رهبری رسول الله(ص) و انتقال آن به آیندگان و ترسیم خطوط کلی حرکت آیندگان می داند.
تأثیر قیام امام حسین(ع) براندیشه ای صاحب نظران و همین طور دیدگاه شخصیت های افغانستان نیز ذکر شده است.
همه ساله همزمان با فرارسیدن ماه محرم، در مورد عاشورا و قيام امام حسین(ع) علاوه با انتشار مقالات و چاپ کتب، شخصيت هاي زیادی در این مورد سخن گفته که در پایان این بخش به همبستگی افغانستان در محور عاشورای حسینی پرداخته و آمده: شوراي اخوت اسلامي اولين ابتكارش برگزاري همایش بزرگ با اشتراک پیروان اهل تسنن و تشیع روز نهم محرم برابر با ماه جدي سال 1385 در مسجد شريف عيدگاه با حضور مقامات بلند پایه حکومتی و رجال برجسته علمی و سیاسی کشور برپا گردید و این سنت نیکو تا هم اکنون از سوی آن شورا ادامه دارد که به گفتار برخی از شخصیت های سیاسی و علمی کشور در اولین همایش شورای اخوت اسلامی اشاره شده است.
در بخش دیگر مقاله به عوامل ماندگاري قيام امام حسين(ع) پرداخته شده است و آمده: قیام ونهضت ماندگار امام حسین(ع) پیام آور توحید وعدل، والهام بخش انقلاب وشور آفرینی بوده، وکربلایش مدینه فاضله ای برای تشنه کامان هست و عاشورا منحصر به یک مذهب، قوم، نژاد و جغرافیا نیست و قیام امام حسین(ع) در تداوم وتحقق خط ورسالت پیامبر بزرگ اسلام(ص) سرآغاز زوال حاکميت هاي فاسد می باشد و از مجموعه دیدگاه و نظریات به دست می آید:
۱. قیام امام حسین(ع) به خاطر بقاء و عظمت اسلام و حکومت قرآن و امر به معروف و نهی از منکربوده است.
۲. قیام امام حسین(ع) براساس اخلاق انسانی و مصلحت عامه بوده و نهضت آن حضرت از آزادی، عدالت و محبت حکایت می کند.
۳. تاثیرقیام امام حسین(ع) باعث بیداری افکار و اندیشه انسانهای آزاده و دیگر قیام و نهضت های جهان گردید.
4. همه انقلاب ها اعم از اسلامی و غیر اسلامی برای فتح و پیروزی پدید آمده اند، نه اینکه امام حسین(ع) خود را انتحار کند، بلکه برای زنده نگه داشتن دین و انسانیت به شهادت رسید و پیروزی جاویدانه را کسب نمود.
5. جنبش های برگرفته از قیام امام حسین(ع) در تاریخ اسلام و نیز قیام و خیزش های اسلامی در جهان معاصر، مخصوصا جهاد اسلامی افغانستان به رهبری علمای شهید که در عاشورای 1358 خورشیدی با سخنرانی های توفنده شان در پایتخت و مناطق مختلف کشور مردم را در برابر توطئه های دشمنان اسلام، مخصوصا کمونیست ها آگاهی بخشیدند که جمعی کثیری از آن عالمان دینی توسط کمونیست ها دستگیر و به شهادت رسیدند و جهاد ملت مسلمان افغانستان متأثر از فرهنگ عاشورا و قیام سالار شهیدان حضرت حسین ابن علی(ع) بوده است.
با آغاز جهاد و روی کار آمدن دولت اسلامی در این سرزمین باعث گردید تا مسلمانان شیعه و سنی با عاشورا آشنائی بیشتر پیدا نمایند و هر سال نسبت به گذشته، سالروز شهادت حضرت حسین ابن علی(ع) و یاران فداکارش در کابل و دیگر ولایات افغانستان با حضور وسیع مردم هرچه با شکوه‌تر برگزار مي‌گردد و نسبت به سال‌های قبل از نظم و تدابیر بهتری برخوردار مي‌باشد و به همین منظور پس از تشكيل نظام جمهوري اسلامي در افغانستان اعضاي كابينه با برنامه ريزي توسط ریاست جمهوری، هركدام بطور جداگانه دريكي از مساجد و يا تكاياي شهركابل موظف مي‌شوند كه پيرامون نهضت و قیام امام حسين(ع) سخنراني نمايند و با همين شيوه مقامات حكومتي در ديگر ولايات افغانستان نيز در روزهاي عاشورا در مراسم سوگواري حضور پيدا مي‌نمايند.
گزارش از؛ سید رضا احسانی