تولد و تحصیلات
سید حسین انوری در سال ۱۳۳۵خورشیدی در یک خانوادۀ مذهبی در ولسوالی «شیخعلی» از توابع ولایت «پروان» چشم به جهان گشود. پدرش حاجی سید انور شاه از سادات معروف و خوشنام منطقه بود.
انوری تحصیلات ابتدایی را در سال ۱۳۴۱ از مکتب شیخ علی آغاز نمود و دورۀ ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش سپری نمود و سپس برای ادامۀ تحصیل در مقاطع بالاتر به پایتخت رفت و در لیسه‌ی عالی «ابن سینا» شامل گردید. بعد از پایان این مقطع وارد آکادمی «تربیت معلم» کابل گردید و مدرک شانزده پاس (لیسانس) خود را از آکادمی مذکور دریافت نمود. پس از فراغت از تحصیلات رسمی، مدتی به حیث کارمند دولت، در ادارات دولتی ولایت «هلمند» مصروف کار شد و تا کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷ به فعالیت ادامه داد.
جهاد و ایثار
پس از کودتای هفتم ثور و استقرار نظام دموکراتیک خلق، زنده‌یاد انوری، وظیفۀ حکومتی را ترک گفت و به صف مخالفان رژیم جدید پیوست. همزمان با آغاز خیزش سراسری مردم افغانستان علیه رژیم خلق در بهار سال ۱۳۵۸، او در زمره‌ی پیشگامان قیام و نهضت دینی و مردمی قرار گرفت. به دنبال گسترش قیام‌های مردمی، گروه‌های متعدد جهادی، یکی پس از دیگری در داخل و خارج عرض اندام نمودند. یکی از آن احزاب جهادی و مکتبی، حزب حرکت اسلامی افغانستان تحت رهبری حضرت آیت الله محسنی بود که در سال ۱۳۵۸ عرض اندام نمود. در پی تشکیل سازمان مذکور، انوری و مجاهدان همسنگرش به حرکت اسلامی افغانستان پیوستند. وی در چوکات تشیکلات مذکور «شورای ولایتی کابلِ» حرکت اسلامی را پدید آورد تا مبارزات مجاهدین در ولایات کابل، میدان، پروان و سایر نواحی مجاور با پایتخت را ساماندهی نماید. و با درایت و پشتکارفوق العاده ای که در میدان های نبرد علیه نیروهای شوروی سابق ازخود نشان داد. ساحه فعالیت های جهادی خویش را به مناطق لوگر، شمالی، جاجی ولایت پکتیاء(پایگاه خاتم الانبیاء) بلخاب، دره صوف، ولسوالی چارکنت، خواجه بهاء الدین، یکاولنگ و بگرام توسعه داده و همکاری های وسیع و گسترده با مجاهدین در بخش های دیگری از ولایات بلخ، بامیان، سمنگان، وپروان و …. داشت. به همین دلیل مسوولیت نظامی حرکت اسلامی به ایشان محول گردید.
فعالیت‌ها و مجاهدت‌های سترجنرال انوری در سال‌های جهاد و پیکار ضد روسی را می‌توان از باشکوه‌ترین و ماندگارترین مقاطعِ حیات جهادی ـ سیاسی وی به شمار آورد. شورای ولایتی کابل تحت فرماندهی سید حسین انوری در این سال‌های خون و آتش، ضمن تأسیس پایگاه‌های متعدد نظامی و تعلیمی در اطراف کابل (از جمله پایگاه مهم نظامی در درّه‌ی استراتژیک سنگلاخ در حوالی کابل)، نبردهای سرنوشت‌سازی را علیه قوای نظامی اتحاد شوروی و نیروهای رژیم منفور کابل ساماندهی و فرماندهی نمود. انوری در سال‌های جهاد آن چنان خوش درخشید و از خود لیاقت وشجاعت نشان داد که در اندک زمانی به یکی از نام‌آوران جهادِ پرشکوه مردم افغانستان مبدل شد و نامش درکنار فرماندهان صاحب‌نامی چون احمد شاه مسعود، عبد الحق، جلال الدین حقانی، سید حسن جگرن، اسماعیل خان و امثال آنها مطرح گردید. در آن مقطع، انوری، نام‌آورترین فرماندۀ جهادی شیعه مذهب در افغانستان به شمار می‌آمد که از اعتبار و اشتهار جهانی برخوردار بود.
به دلیل همان ایثارها و پیکارها، در اواخر دهه‌ی شصتِ خورشیدی، انوری سمت فرمانده کل نظامى حرکت اسلامى را عهده‌دار شد و در همین مقطع، تشکیلات منظم نظامى تحت عنوان «غُند حضرت مهدى(عج)» را در درّه‌ی سنگلاخ ایجاد و سازماندهى نمود. در قرارگاه مرکزی و پایگاه‌هاى فرعیِ تشکیلات مذکور علاوه برفعالیت‌هاى نظامى و رزمی، مجاهدت‌های فرهنگى و فکری و تبلیغی، مخصوصا زمینه ی برگزاری اولین نماز عبادی، سیاسی جمعه توسط علمای جید کشور در یکی از مناطق مرکزی کشور را نیز ساماندهی نمود. همچنان نشریاتی از قبیل: پیام سنگر، پیام شهداء، پیام بانوان، مسئولیت زن مسلمان، طلوع سبز و … از بخش فرهنگى «غُند حضرت مهدى(عج)» چاپ و منتشر می‌گردید. هم‌چنین بخش فرهنگی پایگاه مذکور، اقدام به راه‌اندازى یک استیشن رادیویی با فرکانس و موج کوتاه به نام «رادیو صداى کابل» مبادرت کرد که تا پیروزى مجاهدین به فعالیتِ رسانه‌ی خود ادامه مى‌داد، آن مرحوم علاوه بر ایجاد مراکز و کانون های فرهنگی، تاسیس مکاتب و کلینیک های صحی در داخل و میان مهاجرین خارج از کشور مصدر خدمات اجتماعی فراوانی گردید.
پس از فرار و عقب‌نشینی خفت‌بار قوای ارتش سرخ اتحاد شوروی از افغانستان، انوری و نیروهای تحت امرش همچنان به پیکار و جهاد مقدس علیه رژیم دست نشانده‌ی شوروی ادامه دادند و ضربات سختی را بر آنان وارد نمودند. بعد از شکست و فروپاشیِ رژیم خلقی و ورود پیرزومندانه‌ی مجاهدین به پایتخت، نیروهای نظامی حرکت اسلامی (از جمله مجاهدین شورای ولایتی کابل تحت امر فرمانده انوری) جزو اولین نیروهایی بودند که وارد پایتخت کشور شدند و کنترل بخش‌های مهمی از کابل (مانند تپه‌ی استراتژیک اسکاد) را در اختیار گرفتند.
در نخستین جنگ‌های دفاعی در سپیده‌دم پیروزی جهاد که میان نیروهای حزب اسلامی حکمتیار و حزب اتحاد اسلامی سیاف از یکسو و قوت‌های حزب وحدت اسلامی و حرکت اسلامی از سوی دیگر در میدان‌شهر و کابل درگرفت؛ فرمانده انوری رشادت‌های آشکار و ماندگاری از خود نشان داد و جانانه از حریم خانه و ناموس مردم خود به دفاع برخاست؛ اما آنگاه که جنگ‌های مذکور حالت قومی ـ تنظیمی به خود گرفت و از چوکات «دفاع» بیرون رفت، فرمانده انوری متأثر از آموزه‌های اسلام و جهاد، از مشارکت در منازعات قومی ـ تنظیمی خود داری نمود.
سیاست و مدیریت
سترجنرال انوری پس از پیروزی جهاد و ورود مجاهدین به شهر کابل، ابتدا عضویت «کمسیون دفاع و امنیت کابل» را احراز نمود و سپس عضو «شورای عالی دولت اسلامی افغانستان» گردید و در عین زمان به حیث وزیر «کار و امور اجتماعی» دولت اسلامی افغانستان نیز ایفای وظیفه می‌نمود. وی از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۳۷۵ دو سمت و مسئولیت مذکور را به عهده داشت و نشان داد که علاوه بر مردِ رزم و پیکار، مردِ تدبیر و سیاست هم هست.
آنگاهی که جهاد ملت مسلمان افغانستان مورد آماج جنگ های تحمیلی قرار گرفت، مرحوم آقای انوری مسئولانه راه صلح و امنیت را مدبرانه و با تدبیردرجهت نفی توطه ها و دسایس دشمنان طماع و حسود وطن در پیش گرفت وشبانه روز برای تامین صلح و امنیت ومحو جنگ ونفاق داخلی در قالب شورای صلح وقت که یک تن از موسسین موثر و فعال آن بود کوشید.
مقاومت و خلق امید
از ابتدای ظهور و جولان گروه مرموز طالبان، نیروهای حرکت اسلامی تحت فرماندهی سترجنرال انوری در چوکات وزارت دفاعِ دولت اسلامی افغانستان، دست به دفاع و مقاومت علیه پیشروی‌های جریان مذکور زدند و به مدت دو سال، ماشین جنگی طالبان را در اطراف کابل زمین گیر نمودند.
پس از استیلای گروه طالبان بر شهرها و ولایات مختلف (از جمله پایتخت و شهرهای مزار شریف و بامیان) و اشغالِ نود درصد خاک افغانستان توسط نیروهای این گروه، بسیاری از تنظیم‌ها و احزاب جهادی دست از مبارزه و مقاومت برداشتند و به ممالک همسایه و بیگانه پناه بردند؛ اما سردار بزرگ، مرحوم انوری هیچگاه دست از مبارزه و مقاومت بر ضد دهشت‌افکنان طالب و القاعده برنداشت؛ بلکه امیدوارتر از گذشته، رُکن مهمی از جبهه‌ی متحد شمال بود و پس از کابل، در مزار شریف، تخار، دره‌صوف، شمالی و … سنگرهای مقاومت برافراشت و مردانه از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشور در برابر تجاوز عوامل اجنبی به دفاع برخاست. به دلیل همین رشادت‌ها و پایداری‌ها، در سال ۱۳۷۷ ریاست جمهوری دولت اسلامی افغانستان به پاس مجاهدت‌ها و جانفشانی‌های ماندگار الحاج انوری در برابر حملات طالبان و تروریست‌های خارجی، رتبه‌ی «ستر جنرالی» (بالاترین رتبه‌ی نظامی کشور پس از مارشالی) را به ایشان اعطا نمود و در طی فرمان جداگانه‌ی دولتی، رسماً ابلاغ و منظور نمود.
دور دومِ سیاست‌ورزی و دولتمداری
پس از فروپاشی گروه طالبان و حضور جامعه‌ی جهانی در افغانستان و شکل‌گیری روند سیاسی به منظور دولت‌سازی و تأمین ثبات، مرحوم انوری بار دیگر به دنیای سیاست و مدیریت گام نهاد. فعالانه در اجلاس «بن» که سرآغاز فصل نوین در تاریخ کشور ما بود، مشارکت داشت و در ادارۀ موقتِ برآمده از اجلاس بن تحت زعامت حامد کرزی، سمت وزارت زراعت را احراز نمود؛ سپس در دوران حکومت انتخابی تحت ریاست کرزی به صفت والی کابل ایفای وظیفه نمود. آنگاه به غرب کشور رفت و مسئولیت «ولایت» باستانی هرات را به عهده گرفت و مصدر خدمات ارزنده برای مردم شریف و بافرهنگ هرات گردید.
پس از ختم مأموریتِ فرمانده انوری در غرب کشور، وی مجدداً به کابل آمد و ضمن ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی علوم سیاسی در دانشگاه خوارزمی و دریافت لیسانس از آن مرکز آموزشی، در دومین انتخابات پارلمان افغانستان از پایتخت کشور وارد رقابت‌های انتخاباتی شد و با آرای قابل ملاحظه‌ی مردم کابل به حیث وکیل شورای ملی افغانستان انتخاب شد. در سومین انتخابات ریاست جمهوری، وی از تیم تحول و تداوم حمایت نمود و سپس به حیث مشاور ارشد رئیس جمهور در امور نظامی و امنیتی منصوب شد.
حمایت از فعالیت های فرهنگی و ارزشی
مرحوم سترجنرال انوری به منظور گسترش فعالیت فرهنگی و ارزشی، مخصوصا فرهنگ «پژوهش» درجامعه وارج نهادن به مقام شامخ «اهل قلم»، اهمیت و ارزش فوق العاده قائل بود و اهل قلم را مورد حمایت های مالی خویش قرار می داد.
او برای حمایت مالی در راستای فعالیت های فرهنگی و ارزشی و تقویت باورهای دینی و ملی در بخش از وصیت نامه اش جهت پرداخت هزینه ی فعالیت های دینی و فرهنگی را درج وصیت نامه نموده و طبق وصیت، وی هزینه ی را برای تقویت فعالیت های فرهنگی، تبلیغ ارزشهای اسلامی و جهادی در نظر گرفته است.
او نیز از عصر جهاد تا قبل از وفاتش علاقمند مطالعه و تحقیق بود، سه عنوان کتاب وی در دوران بیماری که در کشور هندوستان بیستری بود نوشته و به دست نشر سپرده شد.
عمده ترین تالیفات مرحوم آقای انوری در دوره های مختلف به شرح ذیل بوده است:
- ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم
- کابل در آتش هوا و هوس رهبران
- انقلاب اسلامی و رسالت
- تقریب
- مردم من(دوجلد)
- ۶٫ رهیافت در چالش های دیروز و امروز افغانستان
- ۷٫ مقالات در نشریات دوران جهاد
- ۸٫ نقش مدیریتی سوره والعصر
- ۹٫ امت واحده در آئینه قران و سنت
- ۱۰٫ امام علی علیه السلام کیست؟
- مروری برتاریخ جهاد و مقاومت
- فریاد من
و سرانجام، این چهرۀ نامدار جهاد و سیاست، پس از عمری خدمت و تلاش در پانزدهم سرطان ۱۳۹۵ خورشیدی، رخ در نقاب کشید و خَلق عظیم را در اندوه و ماتم فرو برد.
روحش شاد و یادش جاویدان باد!
✅ سید جعفرعادلی«حسینی»