در سراسر خلقت، اگر در میان همه انسانهای پیشین تا به امروز نگاه کنیم تاریخ هیچ کس مانند تاریخ پیامبر اسلام سازنده و بالنده نبوده و نیست و هیچ کس در راه ارشاد مردم، مانند پیامبر اسلام(ص) پیشرفت وسیع و سریع نداشته و هیچ پیامبری در راه ابلاغ پیامبری خود به اندازه حضرت رسول اکرم(ص) زحمت و رنج نبرده است.
در ادامه این محفل مولوی کمال الدین حامد استاد دارالعلوم عالی العربی و عضو شورای اخوت اسلامی ضمن تبریک هفته وحدت و سالروز میلاد پیامبر اسلام به همه مسلمین جهان، به موضوع اخوت و برادری در سیره ی پیامبر اسلام پرداخت و گفت: “گفته نمیتوانیم که اسلام وجود داشته باشد ولی با تفرقه، و اسلام معنی داشته باشد ولی با انشقاق، و گفته نمی توانیم که دو نفر مسلمان باشند ولی یکدیگر خود را مسلمان ندانند.
وی افزود: اساساً اسلام بدون اخوت میان مسلمانها معنی ندارد، به همین لحاظ بحث اخوت یک تعلیم دینی نیست، بلکه قاعده ی دینی است، یعنی ایده ی برادری میان مسلمین محسوب میشود.
وی با تکیه بر یکی از آیات قرآن کریم گفت: رحمت پروردگار که عام ترین صفت از اوصاف خداوند است موقوف شده به حس برادری در بین مسلمین.
حامد علاوه نمود: ما باید عواملی که برادری را خدشه دار میسازد، بشناسیم و تلاشهایی که به هدف زیرسئوال بردن و خدشه دار شدن آن صورت می گیرد را از میان برداریم نه اینکه بخواهیم برادری ایجاد بکنیم، چرا که اسلام خودش برادری است.
آقای حامد موضوع گفتار خود را در سه دسته تقسیم نمود: آنچه که قبل از اسلام بعنوان روابط اجتماعی در بین عربها وجود داشت، آنچه که بعنوان راهکار اخوت در سیره و رفتار پیامبر وجود دارد، آنچه که امروز بعنوان بشردوستی، تساهل و تسامح که بعنوان فرهنگ لیبرال دموکراسی غرب ترویج میشود.
وی گفت: امروز اگر بشریت به جایی رسیده که تاب و تحمل برده گی را ندارد، این مربوط به تلاش فمینیسم یا دیگر مبارزات دموکراسی نیست بلکه خود بشر به این بلوغ رسیده است، ولی در آن زمانی که اسلام پا به عرصه وجود گذاشت ،پیامبر عظم الشأن چنین مبارزه ای را بالفعل و در زمان کوتاه به انجام رساند و موفق شد.
وی گفت تمام عبادات اسلامی به غیر از روزه گرفتن وجهه اجتماعی دارد، همانند نماز جماعت، حج و زکات و… که جز با حس برادری قابل اجرا به شکل مکمل نیست، وی خاطر نشان کرد، در هیچ دین دیگری عبادت به اینگونه شکل نگرفته است.
کمال الدین حامد تصریح کرد: باید عملاً برادر باشیم، نه اینکه بخواهیم بصورت انتزاعی و تصنعی برادر سازی کنیم، بلکه برادر واقعی باشیم و اگر چنین نشود، دین عامل تفرقه خواهد شد، که نتیجه تفرقه بعنوان یک عذاب به سراغ امت خواهد آمد.
حامد افزود: مشکل اینجاست که هر کس میخواهد از فرقه ی خود بعنوان کل دین دفاع کند و افراط گرایی و تفرقه از این فکر برخاسته است، هر مذهب میتواند برخی از حقایق را داشته باشد ولی کل حقایق را در بر نمی گیرد به همین لحاظ است که طمع جنگ و اختلاف که ذلت و عقب ماندگی است به ما چشانده میشود و ما امروز شاهد خیلی از توهین و تحقیرها هستیم.
وی به ایجاد پیمان برادری (میان مهاجرین و انصار) بعد از هجرت پیامبر و بعنوان اولین اقدام اجتماعی ایشان یاد نمود و همه را بر اساس تقوی با همدیگر الفت داد و از کسی سوال نکرد که سلیقه کی با چه کسی برابر است. وی افزود میان مسلمانها گاهی هم ممکن است اختلاف و حتی جنگی که قومی، قبیله ای، مذهبی و دیگر عوامل پیش بیاید، اما گروه سوم باید به صلح اقدام کند.
آیت الله شیخ محمد نقی افشار دومین سخنران این محفل با موضوع «پیامبر اسلام و رشد عقلانیت» به ایراد سخن پرداخته و به حقیقت عقل پرداخته و گفت ماهیت عقل به تمام معنا برای ما ناشناخته است. وی گفت عقل را با هر چیز و به هر نحوی که تعریف کنیم عقل فوق آن تعریف قرار میگیرد و بر اساس روایات عقل چیزی است که سبب عبادت خدا میشود و در نسبی ترین سطح، نهایتاً سبب کسب بهشت میگردد.
آیت الله افشار به سطح بالاتر عقل نیز اشاره کرده و افزود: دسته ی دیگری هستند که خداوند را از روی طمع بهشت و یا ترس از خداوند عبادت نمی کنند، لحاظ این تعریف نسبی از عقل برایشان زیاد مطرح نیست.
وی افزود: هر چه که ما تعریف کنیم باز هم عقل یک مرحله بالاتر قرار میگیرد، پیامبر(ص) در جامعه برای رشد این خصوصیت عقل آمد تا با خواندن آیات و تزکیه و آموختن حکمت عملی و نظری، انسان را انسان عقلانی بسازد.
ایشان به بیان ارسطو در ایسولوژیا پرداخته و انسان را به سه دسته انسان ناسوتی که د ارای اعضاء و جوارح است، انسان مثالی و انسان عقلانی تقسیم نمود. بالاترین نقطه انسانی که در معنای قلب سلیم، بمانند انسان ناسوتی دست و چشم و گوش دارد.
وی علاوه کرد، مأموریت پیغمبر اکرم(ص) این بود که این انسان ضعیف را، با تعلیم حکمت نظری و عملی به مرحله ی انسان عقلانی برساند، یعنی به حیات طیببه ای که انسان عقلانی به آن نایل میگردد و این معنای عقلانیت انسان است.
آقای افشار ضمن اشاره به انواع انحطاط ها در دوران قبل از بعثت پیامبر اکرم(ص) به تحولات بنیادین پیامبر اشاره کرده و گفت: در محدوده ی فرهنگ و روابط اجتماعی اسلام ، احسان به پدر و مادر، پس از عبادت خداوند قرار گرفت، نظافت بعنوان یک عبادت تلقی شده و اقتصاد معتدل بر مبنای توحید بنیان گذاشته شد.
وی تصریح کرد: همه انحطاطهای دوران جاهلیت ناشی از زیرپا شدن شریف ترین موجود در وجود انسان یعنی قوه عاقله بشریت است، پیامبر اکرم در دایره ی احکام عقل را در جایگاه رفیعی بالا برد. و فرمود اولین چیزی که خداوند خلق نمود عقل و نور من بود. وی افزود: در بُعد احکام، (و بدستور خداوند) پیامبر شرط تکلیف را عقل قرار میدهد بگونه ای که از دیوانه تکلیف و در نهایت عبادت خواسته نشده است.
افشار می افزاید که کدام کتاب آسمانی را سراغ داریم که به اندازه قرآن دعوت به تفکر ، تدبر و تعقل کرده باشد؟ به گونه ای که در بین روابط فردی مردم ، تفکر در خلقت آسمانها و زمین را مثال میزند و یا اینکه اکثر عبادات ابوذر را تفکر قملداد مینماید، لذا اینها در مجموع توجه به خصوصیت عقلانیت را نشان میدهد.
آقای افشار سردسته جنود جهل را ، ظلم دانسته و میگوید: حقیقت ظلم را فقط کسی خواهد فهمید که آنرا حس کرده است، و حضرت امیراالمومنین علی(ع) است که قبح ظلم را می فهمد بگونه ای که حتی حاضر نیست پر کاهی را از دهان مورچه ای بگیرد، ولو اینکه تمام سلطنت و اقالیم هستی و نظام آفرینش را به وی بدهند.
وی از تقریر زبانی و ظاهری در خصوص وحدت انتقاد کرده و میگوید:: به زبان ادعای وحدت داریم ولی در عمل تیشه به ریشه ی همه اسلام می زنیم، در پشت تلویزیونها آیه ی قرآن میخوانیم ولی در عین حال حکم تکفیر گروهها چه شیعه و چه سنی را می کنیم!
آیت الله افشار در اخیر به رابطه عقل در ارتباط با خالق و مخلوق پرداخته و میگوید: عبادت عرب جاهلی در اطراف خانه کعبه، کف زدن و سوت زدن بود و این نهایت انحطاط در مقوله ی عبادت تلقی میشود. وی ضمن اشاره به مراحل عبادت حقیقی، به طبقه بندی سطوح آن به ملکوت، لاهوت و مرحله ی نهایی آن یعنی هویت ذاتی خداوند اشاره میکند که مقام اوصاف و صفات خداوند در آن مشهود میگردد.
وی خاطر نشان کرد که : عقل غربی، مقهور به شهوت است که در نقطه ی مقابل پیغمبر اکرم(ص) همتای دعوت به عقل، دعوت به حکمت نمود آن هم حکمت عملی و هم نظری که به آموختن حکمت و آزادی منجر میشود، آنهم آزادی از هر قید و بند شهوت و مقام و پست ، تربیتی که سلمان ، ابوذر و علی ابن ابطالب و دیگر صاحبه گرانقدر را تربیت نمود.
این سخنران در خاتمه، مسئله عقلانیت را جمع بندی نموده و میگوید: عقل اسلامی، فارغ از همه عقلانیتهای مادی فقط منحصر به این امت بوده و خواهد بود بگونه ای که امت اسلامی را از نهایت جهل به شناخت یگانگی خداوند و حقانیت ملائکه و انواع ادراک رهنمون میگردد.
گزارشگر:
سید هادی جوادی