رئیس دارالانشاء شورای اخوت اسلامی در برنامه زنده زندگی با ذکر آیات، روایات و تمثیل در رابطه با انسان صادق و راستگو به پرسش های مجری برنامه زندگی پرداخته و در آغاز صفت انسان صادق و راستگو را به «چشمه» و «آب زلال» گوارا تشبیه نموده و گفت: در این تمثیل انسان صادق و راستگو چشمه است و صفت و خصلت زیبای صداقت و راستی آب زلال. قلب و جان انسان صادق و راستگو همچون چشمه ساری است که همواره می جوشد و تولید می کند و سود و بهره می رساند. سود و بهره این چشمه سار که به طور متوالی به انسان ها می رسد آب زلال و گوارای صداقت می باشد که روح های عطشناک و جان های تشنه را سیراب می سازد و به لذت و آرامش می رساند.
او گفت وقتی به متون اصیل فرهنگ و معارف اسلامی رجوع کنیم آموزه های بسیار ژرف و عمیقی را درباره صفت والای صداقت و راستی می یابیم که باید اذعان داشت تعابیری برای نمایاندن جایگاه و نقش این خصال زیبای اخلاقی به کار می برند که ارزش و منزلت آن را بیش از آنچه در تمثیل چشمه و آب زلال مطرح کردیم آشکار می سازند و این آموزه ها به همان نسبت که کثیر وانبوه می باشند صداقت را نیز در ابعاد و جلوه های مختلف و با تعابیر گوناگون معرفی می نمایند و با این وصف فرهنگ جامع اسلامی با روش ها و واژه ها و عبارتهای مختلف به نقش بزرگ این خصلت و صفت و آثار ارزشمند ناشی از آن تصریح دارند و یکی از این آموزه ها در کلام حضرت علی(ع) این گونه متجلی و ظاهر می گردد: «راس الایمان الصدق»اساس و بنیان ایمان صداقت و راستگویی است.
رئیس مجمع فرهنگی بقیۀ الله(عج) اضافه نمود که در كتب اخلاقی برای صدق، اقسام و مراتبی بیان شده است كه در این جا به برخی از آن اشاره می کنم:
1. صدق در گفتار
راست گفتاری و سخن خلاف واقع به زبان نیاوردن، شناخته شده ترین قِسمِ صدق و نخستین مرتبه آن است. اگر آنچه را كه آدمی به زبان می آورد با واقع هماهنگ باشد، كلید گنج سعادت را در اختیار خواهد داشت. در روایتی از پیامبر اسلام(ص) می خوانیم: مردی به محضر رسول اللّه(ص) شرفیاب شد و عرض كرد: ای رسول خدا! خصلتی را كه تأمین كننده خیر دنیا و آخرت است به من تعلیم نما! پیامبر فرمود: دروغ نگو و از نظر امام علی(ع) نیز سلامت دین و دنیای انسان در پرتو صداقت تأمین می گردد: عاقبَةُ الصدق نجاةٌ و سلامة.(1)
سرانجام صدق و راستی رهایی و سلامت است.
عظمت و شكوهمندی آدمی نیز در سایه راستگویی به دست می آید: مَنْ صَدَقَ فِی اَقْوالِهِ جَلَّ قَدْرُهُ(2).
كسی كه سخنانش راست باشد مقامش شكوهمند گردد.
هم چنین فرمود: مَنْ صَدَقَ مَقالُهُ زادَ جَلالُهُ(3). كسی كه گفتارش راست باشد جلالتش زیاد گردد.
2. صدق در كردار
گاهی سخنی را كه انسان به زبان می آورد راست و مطابق با واقع است، امّا عمل و رفتار او برخلاف آن است؛ یعنی عملی كه از او صادر می شود، غیر از سخنی است كه به زبان می آورد. چنین شخصی از صدق در كردار برخوردار نیست. قرآن كریم كسانی را كه میان رفتار و گفتار آن ها هماهنگی نیست، سخت نكوهش كرده و این كار آنان را موجب خشم و نفرت الهی شمرده است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لاَ تَفْعَلُونَ كَبُرَ مَقْتا عِنْدَ اللّه ِ أَنْ تَقُولُوا مَا لاَ تَفْعَلُونَ. ای كسانی كه ایمان آورده اید! چرا سخنی می گویید كه عمل نمی كنید. نزد خدا بسیار موجب خشم است كه سخنی بگویید كه عمل نكنید.(4)
مردان راست كردار آهنگِ گفتارشان با آهنگ كردارشان، و خلوتشان با جلوتشان هماهنگ است و جزء كسانی نیستند كه: «چون به خلوت می روند آن كار دیگر می كنند».
3. صدق در پندار
انگیزه و اندیشه برای اعمال انسان بسان جان است برای تن. اساس كار را نیّت و فكر آدمی می سازد و اعمال و رفتار انسان در حقیقت برآمده از نیت اوست: الاعمال ثمار النیات.(5) اعمال انسان میوه درخت نیت اوست.
قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ عَمَلِهِ عَلَی قَدْرِ نِیَّتِهِ. ارزش آدمی به اندازه همّت اوست و عملش به مقدار نیتش.(6)
فكر و اندیشه تا آن جا در شكل گیری و تعیین شخصیّت انسان مؤثر است كه چهره های آدمیان در سرای آخرت مطابق نیاتشان تصویر و ترسیم می گردد. امام صادق(ع) می فرماید: خداوند در روز قیامت مردم را برابر نیّاتشان محشور می گرداند.(7)
و از پیامبر اكرم(ص) نقل شده است كه: خداوند به ظواهر و اعمال شما نگاه نمی كند؛ آنچه مورد توجّه حضرت حق تعالی قرار می گیرد درون دل های شماست.(8)
عادلی حسینی در ادامه پاسخ به پرسش های مجری برنامه زندگی، صداقت را اساس خوبی ها خوانده و گفت: عنصر صدق با این گستره فراخ، علاوه بر آن كه خود ارزش است، حافظ و دربردارنده و در پی آورنده ارزش های بی شمار دیگری نیز هست؛ عنصری كه امام علی(ع) آن را وسیله حفاظت از دین،(9) زیبایی انسان و ستون ایمان می داند:
اَلصِّدْقُ جَمَالُ الانْسَانِ وَ دَعَامَةُ الاَْیمَان.(10) راستی مایه زیبایی انسان و ستون ایمان است.
و در نهایت آن را ملاك و معیار مسلمانی ذكر می كند: ملاك الاسلام صدق اللّسان.(11) راستگویی ملاك اسلام و مسلمانی است.
منابع:
1. غررالحكم ودررالكلم، ج4، ص363.
2. همان، ج4، ص296.
3. همان، ج5، ص278.
4 . صف، آیات 2 و 3.
5 . همان، ج1، ص79.
6. غررالحكم، ج4، ص500.
7 . محاسن برقی، (تهران، مؤسسه اعلمی، 1362) ص262، باب النیّة.
8. بحارالانوار (بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.) ج70، ص248.
9. «الصّدق لباسُ الدّین؛ صدق لباس و پوشش دین است» غررالكلم، ج1، ص125.
10. همان، ج3، ص143.
11. همان
گزارش: سید محمد حسینی