بعد از ظهر شنبه ۲۵ جدی سال۱۳۹۵ خورشیدی وارثین شهدای یکه ولنگ به مناسبت تجلیل و یاد بود از شانزدهمین سالگرد شهدای ۱۹ جدی سال۱۳۷۹ خورشیدی که بیش از ۳۰۰ نفر از باشندگان یکه و لنگ بامیان به دست طالبان قتل عام شدند با گردانندگی محترم سید جاوید شکیب زاده همراه بود؛ این مراسم با حضور علما، دانشجویان، فرهنگیان و اقشار مختلف مردم در مؤسسه نما رسانه برگزار شد و سخنرانان این محفل از زوایای مختلف به بررسی حادثه کشتار مردم یکه ولنگ به دست طالبان پرداختند و ابعاد مختلف آن را بررسی نمودند.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی جاوید از رهبران جهادی، سابق سرپرست صدارت عظمی و مشاور رئیس جمهور در این محفل گفت: در دوران طالبان سه مورد قتل عام صورت گرفت؛ یکی در مزار شریف که به گفته احمد رشید یک نویسنده پاکستانی، حدود ۶۰۰۰ نفر از مردم تشیع قتل عام شدند؛
مورد دوم، به نقل از برخی منابع، طالبان در ۲۵ ثور ۱۳۷۸ خورشیدی نزدیک ۱۰۰۰ نفر از مردم شیعه بامیان را قتل عام کردند.
سومین قتل عام که توسط طالبان صورت گرفت، قتل عام مردم یکه ولنگ بود که حدود ۳۸۰ نفر از مردم شهید شدند.
آقای جاوید افزود: در سال ۱۳۷۹ خورشیدی من همراه آقای خلیلی، آقای عالمی بلخی و تعداد دیگر به افغانستان آمدیم در طالقان تخار وخواجه بهاوالدین ماورای کوکچه در آن جاها ساکن شدیم. آقای خلیلی در۱۷ سنبله سال ۱۳۷۹ توسط یک فروند طیاره شهید مسعود پرواز کرد همراه بعضی افراد دیگر و به دره صوف پیاده شد و زمینه حمله را به بامیان و مربوطات بامیان فراهم ساخت.
حمله بر ولسوالی یکه ولنگ صورت گرفت. هرچند که طالبان بر یکه ولنگ مسلط بودند اما مردم، زیاد زیرفشار نبودند. بدون اینکه به عواقب حمله فکر شود و تناسب و توازن قوای دوطرف در نظر گرفته شود، بدون اینکه حال و احوال مردم در حین جنگ و شکست احتمالی سنجیده شود در تاریخ ۸ جدی حمله بر یکه ولنگ صورت گرفت و ولسوالی یکه ولنگ تحت تصرف آمد و در ۱۸ جدی، طالبان از بامیان نیروهای شان را تقویت کردند، در ۱۹جدی ۱۳۷۹ نیک مرکز یکه ولنگ را متصرف شدند و کردند آنچه کردند. یک فاجعه انسانی را خلق نمودند. پیر، جوان، برنا، کودک، ضعیف و ناتوان را همه را به رکبار مسلسل بستند. نپرسید تو هزاره هستی یا سید، همان شیعه بودن کفایت می کرد، لذا در این فاجعه تعداد عظیمی از سادات وتعداد عظیمی از مردم هزاره قتل عام شدند که درود خدا به روح آنان باد.
البته این یک جنایت بود. طالبان اگر می خواستند انتقام بگیرند باید از کسانی که بر یکه ولنک حمله وتعرض ویورش کرده بودند انتقام می گرفتند. آن پیرمرد، معلم، داکتر، جوان و طفل چه گناهی داشتند که به جرم یورش دیگران آنها را به رگبار بستند؟ متاسفانه که این یک عمل جنایت کارانه بود و به دور از منطق انسانی. آن گونه که می نویسند در میان تمام شهدا تنها سه نفر نظامی شهید شدند، آنچه که تا کنون نوشته شده از ۱۷۸ تا۳۸۰ رقم کشته شدگان را نویشتند که به نظر من رقم ۳۸۰ شهید دریکه ولنگ چه آنهای که بعدا در گوشه وکنار به شهادت رسیدند و چه آنهای که درمیان برف ها یخ زدند ومردند و چه مریض های که در حین انتقال در اثر سرما جان دادند که تمامش از پیامد این جنگ بود به ۳۸۰ نفر می رسید.
آقای جاوید افزود: یک سوال در اینجا مطرح است هر چند شاید برای بعضی ها گران آید و آن سوال این است که از تمام این جنایات که صورت گرفت گفتیم در مزار حتی نویسنده و محقق پاکستانی تعداد شهدا را ۶۰۰۰ نفر هزاره وشیعه یاد کرده ۶۰۰۰ رقم بزرگی است و ۱۰۰۰نفر هم در بامیان ۳۸۰ نفر هم در یکه ولنگ در جنگ های کابل از سال۱۳۷۱ تا اواخر ۱۳۷۳ آخورشیدی بسیار مردم کشته شدند از دو طرف، هم از این طرف جنگ و هم از آن طرف جنگ هزاران نفر تلفات و کشته داشت، چرا تنها یک فاجعه این همه برجسته شد؟ البته فاجعه بود یک عمل ضد انسانی بود کشتار افشار یک نسل کشی بود یک جنایت بشری بود و در ذات خودش محکوم است و هر صاحب وجدانی باید فاجعه افشار و قتل عام افشار را محکوم کند، اما سوال این جاست که مگر تنها افشار فاجعه بود، تنها در افشار هزاره وشیعه کشته شد یا این های که عرض کردم هزاره بودند شیعه بودند پس چرا افشار این همه برجسته شد و به عنوان یک مصیبت عظمی ملی مطرح شد، در صورتی که بنا به تحقیق که بنده کردم شهدای افشار بین ۲۷۰ تا ۳۰۰ نفر بود. آنهایی که از افشار بزرگ نمایی می کنند ۵۰۰ نفر شهید نوشتند، ۵۰۰ شهید بیشتر است یا ۶۰۰۰ شهید که در مزار به شهادت رسیدند، چرا به سالگرد شهدای مزار کسی سالگرد نمی گیرد و آن را نسل کشی و جنایت نمی خوانند مگر آنها آدم نبودند؛ مگر هزاره نبودند؛ مگر شیعه نبودند؛ تنها جنایت فقط در افشار واقع شد؟
وی افزود: این مسئله دلایل خاص خود را دارد که در کتاب خاطراتم آمده و در همین زودی ها از چاپ بیرون می شود و در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.
همچنین مولوی حبیب الله حسام، رئیس شورای اخوت اسلامی در این نشست با اشاره به کشتار و جنایات طالبان گفت: برای طالبان فرقی نداشت که طرف مقابل شان سنی باشد یا شیعه، حتی به قبورشان هم رحم نمی کردند. کشتار و تخریب قبور، فتوایی بود که مولوی شیرعلی شاه از ملاهای پاکستانی از پیشاور صادر کرده بود که هر قبری بالاتر از سطح زمین باشد باید ویران شود و حتی فتوای کنیز گرفتن زنان را داده بود؛ و این یک فساد است. وی افزود طالبان زیرنام شریعت، فساد را توسعه دادند. یکی از دلایل توسعه فساد طالبان، صدور فتوا بود. دلیل دوم از گسترش فساد آنها، عصبیت قبیلوی و عشیره ای بود.
وی افزود: سیاست آنها در قرن ۲۱ مانند تفکر دوران حجر و زمان قبل از تاریخ است. در جامعه ما کسانی هستند که نام شان پروفیسور است و مدعی روشنفکری هستند اما بالاترین سطح تفکرشان ترویج مظاهر جاهلیت و تفکر قبیلوی و قوم گرایی است. ما از داعیه داران دین و دانش و روشنفکری، قوم گرایی را می شنویم که از شرک به خدا هم بدتر است.
وی افزود: قتل عام مردم توسط طالبان تنها به بهانه شیعه بودن نبود بلکه اصل مسئله، این بود که اسلام بعنوان ابزار توسط طالبان استفاده می شود. ۲۰ سال است که مردم را می کشند و اسلام و مذهب را ابزار ساخته اند. آنها در کمپاین ها از ملا و روشنفکر اعلام می کنند که برای ما از اسلامیت ما مهم تر قومیت ما است.
رئیس شورای اخوت اسلامی افزود: آنهایی که مردم را دسته دسته می کشند و خانواده ها را به سوگ می نشانند آیا توجیه جنایت شان توسط آنهایی که در نظام هستند صورت نمی گیرد؟
آنهایی که جنایتکاران را فرشته های آسمانی می نامند، وقیح تر از آنها پیدا می شود؟
برای همین است که راه حل مشکل افغانستان به راحتی ممکن نیست. آنها مذهب را وسیله می سازند برای کشتن انسان؛ آنها اسلام را بازیچه قرار داده اند.
در مراسم یادبود از شهدای ۱۹ جدی یکه ولنگ بامیان سید خلیل الله انوری رئیس شورای رهبری حزب حرکت اسلامی مردم افغانستان و مشارو شورای امنیت با ابراز همدردی با خانواده شهدای یکه ولنگ بیان نمود داشت: که شهدای مظلوم یکه ولنگ قربانی عصبیت های قبیله ی و حزبی شدند. اعم عصبیت های کوردلانه طالبان و هم عملکرد های ناسنجیده حزب حاکم در منطقه باعث شد که قتل عام در یکه ولنگ اتفاق بیافتد، قتل عامی که یکی از درد آور ترین وقایع تاریخی کشور ما است.
رئیس شورای مرکزی حزب حرکت اسلامی افغانستان در بخش دیگر از سخنانش اظهار داشت: یکی از اساسی ترین مشکلاتی که مردم ما به آن دست و پنجه نرم می کنند وابستگی عجیب سیاسیون سنتی ما به استخبارات منطقه ی است. استخبارات منطقه ی متأسفانه افغانستان را از نظر مردمی تقسیم بندی نموده و در هر حوزه مردمی یک عده ی را مطابق نفوذ شان در آن حوزه های مردمی اجیر کرده اند تا به دستور آنها حرکت کنند. این یکی از اساسی ترین طرح های استخبارات منطقه برای تسخیر روح و روان مردم این کشور است و هر کسی پا فراتر از این صنف بندی های طرح شده بگذارند، یا حذف فیزیکی می شوند و یا هم به عناوین مختلف به انزوا کشانیده می شوند.
وی افزود: این بار با عزم راسخ ملت، ایجاد روشنگری از قضایای واقعی در درون جامعه، ایجاد روحیه وحدت بین اقشار مختلف و همچنان متوسل شدند به مقدسات و باور های دینی از این وضعیت نجات خواهیم یافت و دیگر مجبور سیاست اجباری استخبارات منطقه و اجیران داخلی آن نخواهیم بود.
همچنین در این محفل حجت الاسلام والمسلمین غلام عباس مصباح امام جمعه غرب کابل و عضو شورای اخوت اسلامی بر احترام گذاشتن به مقدسات و سوء استفاده نکردن از عناون، جهاد، مهاجر و شهید تاکید نموده گفت: متاسفانه امروز عده ای هستند از سوی مسجد به جانب کلیسا و از کشور فرار می کنند نام خودشان را مهاجر می خوانند و نیز کسانی بودند که شناختی از جهاد و اهداف مجاهد نداشته و دست شان به خون مسلمان آلوده بوده خود را مجاهد می خواند و همین طور هر کشته شده را شهید، همانند کشته شهدای دهمزنگ و امثال آن، بعضی موارد وجود دارد که درجه شهادت را می برند و نه اینکه هر کشته شده و حتی کشته شدگان جنگ های خانمانسوز داخلی را شهید نامییم، این ظلم است بر عنوان مقدس شهادت، مهاجر، مجاهد و شهید از خود شرایط دارد و باید قداست آن حفظ گردد.
وی افزود: حادثه غمبار ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ یکه ولنگ باید تحقیق جامع و همه جانبه صورت بگیرد و عوامل داخلی و خارجی این حادثه شناسایی و محاکمه شوند و همچنین عده ای که بخاطر مقاصد سیاسی خود، مردم بی گناه یکه ولنگ را به کشتن دادند نیز می بایستی مورد سئوال قرار گیرند.
همچنین در این محفل که توسط برخی از خانواده شهدای یکه ولنگ برگزار شده بود، آقای ناصری زاده، یکی از فرزندان شهدا نیز سخنرانی کردند و نیز مستندی از بازماندگان شهدای یکه ولنگ را به نمایش گذشتند.
در اخیر حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر عادلی «حسینی» رئیس سازمان جهاد فرهنگی با سخنان مختصر و دعائیه محفل یاد بود شهدای ۱۹ جدی ۱۳۷۵ یکه ولنگ خاتمه یافت.
رئیس سازمان جهاد فرهنگی افزود: اولا؛ یادی از حادثه تلخ و خونین ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ خورشیدی که در آن بیش از ۳۰۰ نفر از مردم بی گناه یکه ولنگ توسط طالبان قتل عام شدند، یکی از غم انگیزترین حوادث تاریخ معاصر افغانستان است. خانواده و وارثین شهدای ۱۹ جدی یکه ولنگ بیدانند که برخی ها خودشان را وارثین سیاسی شهدای یکه ولنگ می دانند، حرکت محافظه کارانه ای آنها و نیز بی تدبیری طرف درگیر با طالبان لکه ننگی بر کارنامه شان در دوران حاکمیت طالبان بوده که مردم بی دفاع یکه ولنگ را به خاک و خون کشانیدند. منظور از محافظه کاران سیاسی و حرکت‌های ناسنجیده طرف مخالف چیست و چه کسانی را شامل می گردد، اگر فرصت برای صحبت می بود تفصیلا بیان می نمودم.
دوما؛ مردم یکه ولنگ، مخصوصا نسل جوان این ولسوالی باید متوجه باشند که فراموش کردن شهدای یکه ولنگ ، فراموش نمودن بخش از تاریخ و مظلومیت ملت مسلمان افغانستان است و اگر در یک سر زمین حقوق انسانی فراموش نشد و آرمان شهدا پایمال نگردید، اقدامات غیر انسانی تکرار نخواهد شد.
به نسل جوان، مخصوصا به اهل قلم و تحقیق پیشنهاد می کنم که در رابطه با ریشه و عوامل فاجعه یکه ولنگ تحقیق همه جانبه و واقع بینانه صورت گیرد، آنهایی که رسانه دارند و پژوهش می کنند، با این پیشنهاد موافق باشند، من آمادگی دارم که همکاری نمایم، هرچند من در بخش یکه ولنگ از زوایه ای دیگری تبار، مشاهیر و مفاخر سادات یکه ولنگ را در مجموعه ای کوثرالنبی آوردم و اما ریشه یابی و عوامل به وجود آمدن فاجعه خونین یکه ولنگ بصورت مستقل نیاز مبرم است.
زیرا در مورد این فاجعه تناقص گویی ها در میان وارثین سیاسی شهدای یکه ولنگ و حرکت ناسنجیده ای طرف مقابل طالبان واضع گردد، چنانچه حجت الاسلام والمسلمین شیخ عبدالعظیم احمدی که جنازه ها را به خاک سپرده بود به گونه ای دیگر روایت می کنند، ما باید با بررسی واقع بینانه و درعمل ثابت کنیم که پیرو آرمان شهدا هستیم و به سوی حق کشی حرکت نمی کنیم.
همچنین در این نشست که به مناسبت تجلیل از شهدای یکه ولنگ در موسسه نما رسانه واقع غرب کابل دایر شده بود، برگزارکنندگان محفل در قطعنامه پایانی خود که توسط سیدجاوید سدید یکی از فرزندان شهدا خوانده شد از حکومت و نهادهای مدافع حقوق بشر خواستار محاکمه عاملان فاجعه مذکور شدند و موارد ذیل به تصویب شرکت کنندگان قرار گرفت:
۱. در مورد حادثه غمبار ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ باید تحقیق جامع و همه جانبه صورت بگیرد و عوامل داخلی و خارجی این حادثه شناسایی و محاکمه شوند. طالبان جنایتکار، فرماندهان و عوامل آنان که مردم را کشتند، باید شناسایی و محاکمه شوند و همچنین عده ای که بخاطر مقاصد سیاسی خود، مردم بی گناه یکاولنگ را به کشتن دادند نیز می بایستی مورد سئوال قرار گیرند.
۲. ما از حکومت وحدت ملی قاطعانه می خواهیم که در برابر قاتلین مردم و جنایتکاران، تواضع و گردن کجی را متوقف کنند. با عوامل نفوذی و افرادی که از درون حکومت، تفکر طالبانی دارند برخورد شود. ما وارثین شهدا از حکومت و نیروهای فداکار امنیتی افغانستان می خواهیم که با قاطعیت و فداکاری همیشگی شان انتقام خون مردم افغانستان را از طالبان جنایتکار و قاتلین خون آشام بگیرند.
۳. ما خانواده ها و وارثین شهدای مظلوم یکاولنگ از دولت افغانستان خواهان ثبت رسمی حادثه غمبار ۱۹ جدی بعنوان «روز شهدای گمنام» در جنتری رسمی افغانستان هستیم.
۴. شهدای افغانستان عموماً و نیز شهدای ۱۹ جدی که ثمره خون آنان، باعث سقوط طالبان و برقراری نسبی آزادی و مردم سالاری در این کشور شد، حق بزرگی به گردن مردم و دولت دارند. لذا حداقل مناره ای به یادبود از شهدای گمنام در کابل اعمار شود و همچنین شاهراه بامیان- یکاولنگ با نام «جاده شهدای گمنام» مسمّی گردد.
۵. ما از دولت وحدت ملی خواهان توجه جدی به خانواده های شهدا و معلولین افغانستان، اخصا به خانواده های شهدای گمنام ۱۹ جدی یکاولنگ هستیم. ما خواهان توجه جدی حکومت به وضعیت معیشتی و تعلیمی و تحصیلی فرزندان شهدا هستیم.
گفتنی است که پس از گذشت ۱۶ سال از قتل عام مردم یکاولنگ به دست طالبان، محفل امروز دومین محفل تجلیل از شهدای آن حادثه در کابل است و تاسال گذشته هیچ یادبودی از شهدای فاجعه مذکور در کابل انجام نشده بود.
گزارش: سید رضا احسانی