نمایش نوار ابزار

مرحوم میرابوالقاسم سوما، مبارز خستگی نا پذیر

چهارشنبه ۲۲ قوس ۱۳۹۱

 به بهانه درگذشت شخصیت دلسوز و پُرتلاش کشورمان، مرحوم مغفورداکتر میرابوالقاسم سوما(ره) از چهره های مطرح و نامداری که دربیش از سه دهه تحولات سیاسی این کشورحضور فعال و برجسته خویش را ایفانموده، دوستان و ارادتمندان آن فقید سعید پیرامون ابعاد مختلف زندگی وی مطالبی را نوشته اند، مجمع فرهنگی بقیه الله(عج) ضمن تسلیت بمناسبت درگذشت این عزیز سفرکرده نوشته ی حاضر را پیرامون حیات و اندیشه ی آن شخصیت فرزانه برگرفته از مطالب حجت الاسلام حسینی مزاری رئیس خبرگذاری صدای افغان و سیدعلی معلم زاده مقیم هامبورگ آلمان، تهیه و تنظیم نموده حضور خوانندگان محترم پیش کش و از پیشگاه قادر لایزال برای آن مرحوم مغفور خلداشیان، علو درجات و برای بازماندگانش صبر جمیل آرزومندیم.

مرحوم مغفور داکتر میر ابوالقاسم سوما فرزند مرحوم میر محمد حسن آغا (از سادات کابل) در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی در یک خانواده مذهبی در مرادخانی کابل چشم به جهان گشود.

تحصیلات ابتدایی خود را در مکتب استقلال به پایان برد و تا صنف یازدهم در لیسه تجارت به تحصیل پرداخت. از جوانی به مباحث اجتماعی علاقمند بود و همین علاقمندی او را به دقت در مسائل پیرامون می کشاند و با وسواس اوضاع کشور و سرو وضع مردم خود را زیر نظر داشت.

در آن سال ها مردم چندان با موضوعات سیاسی و اجتماعی آشنا نبودند و موضع گیری سیاسی رونق نداشت و در میان روشنفکران و اشخاص تحصیل کرده تعداد معدودی دارای موضع سیاسی بودند ولی میر ابوالقاسم سوما غیر از این ها بود و در جهت مخالف موج زمانه، در تقلا و شنا بود. با جوانان هم سن و سالش صحبت می کرد و از نابسامانی ها و بی عدالتی ها و تبعیض سخن می گفت.

سخنانی که افراد هم سن و سال با او آن را جدی نمی گرفتند و یا اصلا قدرت فهم و هضم آنرا نداشتند. مرحوم سوما آنطور که خود در پیری از آن یاد می کرد در آن سال ها به کرات از خود پرسیده بود که مگر فرق یک هزاره (به تعبیر خود او هزاره بچه) با یک پشتون در چیست؟ همین طور یک تاجیک و ازبک؟ چرا افغانستانی ها ملت نشده اند؟ چرا ما باید با قومیت شناخته شویم و از آن بد تر چرا قومی بر قومی برتری داشته باشد؟ می گفت در همان جوانی این افکار آزارم می داد و صبر و قرار را از من می گرفت و نمی توانستم همچون دیگر جوانان هم سن و سالم، از مواهب روزگار بهره گیرم و به این نتیجه رسیدم که باید صدایی بلند شود در حالی که هیچ کس آمادگی برای شنیدن آن را نداشت. شاه جوان بود و بی صلاحیت. قدرت در دست عموی او بود که بی سواد بود و مستبد و ملت بد بخت و بیچاره و بی سواد.

این افکار بالآخره کار دست مرحوم میر ابوالقاسم سوما داد و او در حالی که ۱۸ سال بیشتر نداشت دستگیر، محاکمه و به زندان افتاد و مدت ۱۴ سال را در زندان سپری نمود. در طول زندان با سیاسیون دیگر و بالطبع مسائل سیاسی بیشتر آشنا شد و با عده ای نیز همبند و همراز گردید. کسانی چون؛ حضرت آیت الله العظمی شهید سیدمحمدسرورواعظ (ره)  علامه شهید سید اسماعیل بلخی(ره) ، استاد میرعلی اصغرشعاع(ره) و…  می گفت شاهد شکنجه شعاع بوده است و تا آخر عمر از او و بسیاری از زندانیان سیاسی آن زمان به نیکی و احترام یاد می کرد.

سید ابوالقاسم سوما بعد از رهایی از زندان تصمیم به ادامه تحصیل گرفت. با درجه ممتاز صنف دوازدهم را پشت سر گذاشت و شامل انستیتوت اداره صنعت گردید. اما به او به دلیل فعالیت سیاسی و سابقه زندان اجازه تحصیل به صورت رسمی داده نشد و به عنوان مستمع آزاد در کلاس های درس شرکت می کرد و آخرالامر با وجود احراز رتبه اول در کلاس های درسی، به او شهادت نامه داده نشد و این بار او خود شخصا رنج تبعیض و بی عدالتی را با تمام وجود لمس کرد، درعین حالی که با جدیت تمام به تحصیلش ادامه می داد، برای امرار معاش به صورت نیمه وقت و در کنار تحصیل در استخدام بانک تجارت درآمد. او به موضوعات اقتصادی نیز علاقمند بود و از خوانندگان همیشگی مجله اقتصاد به شمار می رفت، تا کم کم خود یکی از نویسندگان مجله اقتصاد شد و مطالب او در مجله مذکور به چاپ می رسید.

خداجویی:
مرحوم سوما به واقع یک شخصیت خدا خواه بود و از نظر تقید فردی به انجام عبادات، پرداختن به واجبات و دوری ازمحرمات، شاخص به نظر می رسید. با آنکه بخش زیادی ازعمرخود را دراروپا گذراند اما گمان نمی رود که کمتر پیش آمده باشد که ایشان نماز خود را سروقت نخوانده ویا درگرفتن روزه اهمال کاری نموده باشد. گذشته از انجام واجبات، ایشان به مستحبات نیز پابند بود واز جمله ایشان به برپایی نماز شب اهتمام خاص داشت.

وی درعرصه اجتماعی وسیاسی هم خداخواه بود و یکی از دلایل به زندان رفتن ایشان درزمان رژیم سردارمحمدظاهرخان همین خصوصیت ایشان بود و پس از آزادی از زندان اگرچه به دلیل جو خفقان آن زمان راه مهاجرت درپیش گرفت و در کشور آلمان، آن هم درشهر برلین سکنی گزین گردید اما به هیچ وجه مثل برخی به غرب پناه برده ها یاد خدا را فراموش نکرد و فقط به زندگی مادی متوسل نگردید بل برای اولین اقدام، تاسیس مرکز اسلامی را دربرلین، شهرمحل سکونت خودش، روی دست گرفت و زمینه ای را فراهم کرد تا جمع وجماعت خداخواهان را رونق دهد وعلاوه براینکه خود دراین مرکزمشغول فعالیت های دینی گردد، شرایط حضور دیگر مسلمانان را نیز فراهم کند و جلسات پی هم ومتعدددینی را برگزار نماید.
مرحوم سوما یکی از استوانه های حرکت های ارزشی درسطح اروپا محسوب می گردید ودرهرجا که فعالیت های اسلامی مطرح بود، نقش مرحوم سوما درآن جا کاملا برجسته به نظر می رسید. مرحوم سوما یکی ازافراد بزرگ و محوری درراستای مبارزه با افکارغیراسلامی وچپی بود وهمواره یکی ازدغدغه های ایشان نحوه مقابله با این جریانات و پیدا کردن راه نجات مردم مهاجر افغانی مقیم آن سامان ازدام جریانات انحرافی والتقاطی بود. در سال ۱۹۷۰ میلادی، افغانستان را ترک گفت و به کشور آلمان مهاجرت اختیار کرد. در آلمان در رشته اقتصاد ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۷۸ تحصیلات خود را در آلمان به پایان برد. پایات تحصیلات او مقارن بود با حاکمیت کمونست ها و به دنبال آن اشغال افغانستان و این موضوع میر ابوالقاسم سوما را سخت به تکاپو انداخت و او را به یک چهره مطرح در محافل سیاسی خارج از کشور مبدل کرد. فعالیت های سیاسی، اجتماعی ودینی مرحوم سید ابوالقاسم سوما را از زمان اقامت در آلمان و تا پایان زندگی می توان به اختصار چنین بازگو نمود.

الف) تاسیس و ریاست مرکر فرهنکی اسلامی افغانستان در برلین: عده ای زیادی از افغانستانی ها به محوریت مرحوم سوما در این مرکز، فعالیت های فرهنگی دینی و سیاسی داشتند.

ب) دعوت از رهبران مجاهدین و ایجاد ارتباط بین آنها و سیاسیون آلمانی در جهت جلب کمک آن ها به مجاهدن و جهاد افغانستان: گفتنی است که رهبرانی چون مرحوم برهان الدین ربانی، گلبدین حکمتیار و آیت الله محسنی، اولین سفر شان را در آلمان به دعوت آقای سوما انجام داده اند و همین طور کسانی چون؛ عبدالکریم خلیلی، سید رحمت الله مرتضوی، سید مصطفی کاضمی، سیدعیسی حسینی مزاری، عالمی، شفق سر پلی، شفق بهسودی، ناطقی، علی جان زاهدی، سید حسین انوری، سید محمدهادی «هادی»، هاشمی لولنجی، و ده ها فرمانده و مسئولین جهادی و نیز شخصیت ها و مبلغین مذهبی به دعوت آقای سوما به آلمان سفر کرده اند.

ج) دعوت از مجروحین جنگ جهت تداوی به کشور آلمان: مسلما خبر درگذشت آقای سوما دل های زیادی را در اطراف و اکناف افغانستان متاثر خواهد کرد، همان ها که در طول جهاد به دعوت او به آلمان آمده اند و بهبودی یافته اند و به خانه های شان برگشته اند. روش همیشگی آقای سوما این بوده که آن ها را به خانه خود جای می داد و مخارج اسکان و تغذیه آن ها را فراهم می کرد و روزی هم که به خانه های شان برمی گشتند، مقداری کمک برای آن ها جمع آوری می کرد و آن ها را با دست پر و در حالی که بهبود یافته بودند راهی خانه و خانواده های شان می کردند. در خانه او از هر قوم و ملیتی پیدا می شد. پشتون، تاجیک، هزاره ، شیعه و سنی و از شمال تا غرب و جنوب تا شرق افغانستان.

د) برگزاری و مدیریت سمینارهای سیاسی: در سال ۱۹۹۱به ابتکار مرحوم سوما سمینار بزرگی با شرکت شخصیت های سیاسی، جهادی و فرهنگی از افغانستانی های سراسر جهان برگزار شد. در این سمینار بزرگ بیش از ۵۰۰ نفر از صاحب نظران، روشنفکران، و رهبران جهاد از داخل کشور و نیز از شخصیت های موثر از امریکا، کانادا و اروپا شرکت نموده و طی سه روز مباحث ارزنده ای را ارائه نمودند. این سمینار در نوع خود هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت بی سابقه بود و بعد از آن هم مثل آن در خارج از کشور برگزار نشد. سمینار های دیگری نیز به ابتکار آقای سوما و در مناسبت های مختلف برگزار شده است. از جمله سمینار زنان و … که به دلیل رعایت اختصار از ذکر آن صرف نظر می شود.

ه) برپایی راهپیمایی: با شرکت افغانستانی های مقیم و دیگر ملیت ها به مناسبت های مختلف از جمله سالروز اشغال افغانستان، تقبیح کودتای هفتم ثور، بزرگداشت روز جهانی قدس و غیره. راهپیمایی های متعددی درطول سالیان متمادی برگزار نمود.

و: تاسیس مرکز فرهنگی اسلامی افغانستان درهامبورگ: این مرکز با تلاش مرحوم آقای سوما درسال ۱۹۹۰( یکسال پس از انتقال او از برلین به هامبورگ) به وجود آمد و ابتدا به عنوان دفتر حزب وحدت اسلامی افغانستان فعالیت خود را آغاز نمود. مشی این دفتر حزبی نبود و آقای سوما در عین حالی که مسئولیت حزب وحدت اسلامی را عهده دار بود سعی می کرد افغانستانی ها را از هر قوم و مذهبی که هستند به این مرکز بکشاند. در اوج جنگ های خانمان برانداز گروهی در کابل او به صراحت از اتحاد سیاف و حزب اسلامی که در مقابل حزب وحدت می جنگیدند، دعوت می کرد تا در این مرکز دیدگاه های شان را مطرح کنند. می گفت ما تفنگ نداریم که از همدیگر بترسیم بیایید با هم حرف بزنیم و داخلی ها را متقاعد سازیم تا دست از منازعه بردارند. دلیلی برای جنگیدن نداریم و کشور واحد ما افغانستان است.

 هیچ اعتقادی به جنگ های گروهی نداشت و آنرا از ریشه پوچ، عبث و بیهوده می دانست و به همین دلیل زمانی که مرض نفاق به درون حزب وحدت کشیده شد و جزب دو پارچه گردید، دفتر حزب وحدت را تبدیل به مرکز فرهنگی اسلامی افغانستان نمود و طی یک گردهمایی با شرکت افغان ها اعلام نمود که مشی من در گذشته که مسئولیت حزب وحدت در آلمان را داشتم هم برمحوریت وحدت بین مردم آفغنستان بود و حالا هم همین است. منازعات داخلی را قبول نداریم و زور ما به آن ها نمی رسد تا جلو جنگ شان را بگیریم. تنها کاری که می توانم اینست که بگویم حزب یک چهارچوب و وسیله است و تا زمانی که به نفع کشور و مردم باشد خوب است. می بینم کسانی از بعضی نام ها خوششان نمی آید می گویند این ها جنایت کرده اند. من می گویم جنگیدن دو برادر با هم جنایت بود و جنایت است و خیانت به آرمان شهدا و متاسفانه احزاب خوب عمل نکردند و آلوده شدند بناء می گویم این مرکز از این پس به حزب خاصی تعلق ندارد و مربوط به شما است از هر قوم و مذهبی که هستید.

این مرکز که به زحمت و تلاش مرحوم سوما به وجود آمد فعلا بنام مسجد بلال در هامبورگ نامیده می شود و بزرگترین مسجد افغانستانی ها در آلمان و بلکه در اروپا است و هزاران تن در مناسبت های مذهبی در آن شرکت می کنند.

و) حمایت ازجهادومجاهدین:
آقای سوما علاوه براینکه خود مستقلا یک فرد مبارز راه اهداف اسلامی بود و خود را وابسته به جبهه عظیم مجاهدین درسراسر کشور می دانست، همواره سعی می نمود درعرصه های مختلف به کمک جهاد ومجاهدین داخل کشور اقدام نماید. کمک های مرحوم سوما به جهاد ومجاهدین به ویژه درچندبخش صورت می گرفت:
1.  درعرصه سیاسی وتبلیغی عمده ترین حمایت ها را از جهاد ومجاهدین انجام داد. هر آگاهی می داند که درآن شرایط، مجاهدین درداخل کشور از هرگونه وسایل ارتباط جمعی محروم بودند و صحنه های وسیع کارسیاسی تبلیغی دراختیارشان قرارنداشت، قطعا استفاده از فضای باز اروپا فرصت مهمی بود که می شد کمک های همه جانبه سیاسی وتبلیغی به نفع جهاد ومجاهدین صورت بگیرد. مرحوم سوما درراستای کمک این چنینی برای جهاد ومجاهدین لحظه ای درنگ نکرد. ازیک طرف سعی می کرد خواست به حق جهاد ومجاهدین داخل را به گوش جهانیان و به خصوص اروپاییان برساند و ازسوی دیگر با تبیین وتوضیح لازم شرایط داخل به افکارعمومی، زمینه های کمک جهانیان را به مردم افغانستان فراهم می کرد.
۲. مرحوم سوما با تلاش وکوشش وصف ناپذیری سعی می نمود شخصیت های شاخص جهادی از هرطیف و حزب وجریانی به اروپا مسافرت نموده، تا ازیک طرف پیام جهاد را به مردم دنیا و غرب برسانند وازطرف دیگر با مهاجرین مقیم اروپا صحبت نموده وازسوی دیگر از مردم آن سامان کمک های نقدی جمع آوری کرده به جریان وحزب مربوطه خود برسانند. دراین راستا مرحوم سوما زمینه مسافرت ده ها شخصیت شیعه وسنی را از مناطق مختلف افغانستان، به اروپا فراهم کرد.
3. این فقید سعید برنامه های خاصی داشت درراستای جمع آوری کمک های نقدی وجنسی از مردم مهاجر وحتی نهادهای رسمی آلمان و ارسال آن به مجاهدین داخل کشور. چنانچه همکاران ما اطلاع موثق داشتند که این مرحوم، در یکی از مراحل، چندین کامیون کمک جنسی به افغانستان فرستاده که حتی بخشی از این کمک ها تا بامیان نیز مواصلت ورزیده است و با یکی از این کاروان های کمکی فرزند ارشد وی به نام «سیناسوما» نیز حضورداشت و تابامیان کمک های ارسالی مرحوم سوما را همراهی کرد. درهمین سفرعلاوه برارسال کمک های جنسی به داخل افغانستان کمک های نقدی نیز به دست مجاهدین رسانده شد.
کمک به عموم:
مرحوم سوما تنها نگاه ویژه به جهاد ومجاهدین نداشت و اگرچه بیشترین توجه وی به مجاهدین و حتی کمک به زخمی های آنها و نظارت برطی مراحل تداوی و فراهم نمودن هزینه های تداوی، صورت می گرفت اما عموم مردم افغانستان چه آنانی که به نحوی سروکارشان با مسافرت به اروپا می افتاد و چه عده ای که در آلمان قصد ماندن وهجرت را داشتند، همه وهمه به نحوی ازکمک های مرحوم سوما وهمسرش برخوردار می گردیدند. ازهمه مهمتر آنانی که به قصد تداوی به آلمان می رفتند تمام وکمال مورد پذیرایی مرحوم سوما بودند، از کمک به اسکان درمنزل خود گرفته تا کمک به طی مراحل تداوی چه درهامبورگ ویا هرشهر دیگر آلمان. جالب اینجاست که با وصف آن همه کمک به افراد مریض ودرمانده، هنگامی که این افراد راهی موطن خود می گردیدند، باردیگر، مورد عنایت این سیدجلیل القدر قرارمی گرفت و با تلاش وسعی مجدانه علاوه ازامکانات شخصی خودش، ازسایر دوستان و آشنایان کمک پولی جمع آوری نموده به فرد مریض بهبود یافته راهی شده به سمت خانه خود، اهدا می کرد.
یاور دلسوز مهاجرین افغانی مقیم آلمان:
مرحوم سوما درکنار همه فعالیت های سیاسی الهی ی که داشت، به طور مداوم وجدی به رفع مشکلات مهاجرین افغانی مقیم به ویژه هامبورگ می پرداخت و به همین منظور اقدام به تاسیس جرگه ای به نام جرگه افغان ها درشمال آلمان کرد و مدت های زیادی ریاست این جرگه نیز به عهده آقای سوما بود.
وی علاوه براینکه ازسوی این جرگه فعالیت های فرهنگی اجتماعی می کرد و کلاس های آموزشی برای افغان های مهاجر تشکیل می داد، به برخی گرفتاری های دیگر مهاجرین که ارتباط به بخش اتباع خارجی دولت آلمان پیدا می کرد رسیدگی می نمود ودرخصوص اقامت، تابعیت، دعوتنامه ها و تمدید ویزا و امثال این، برای هموطنان خود فعال بود. مرحوم سوما به بسیاری از غم ها وشادی های مهاجرین نیز سهم می گرفت ودرحد توان درکنار هموطنان مهاجر خود قرارداشت و بسیاری از دعوا ها واختلافات خانوادگی و جمعی به وسیله ایشان حل وفصل می گردید وبه درمانده ها ونیازمندان چه بستگان وچه افراد غیر خانواده وفامیل، چه درداخل آلمان وچه درایران وافغانستان وپاکستان کمک های فراوان وممتد نقدی وجنسی می کرد.
ودرنهایت مرحوم سوما مدتی از شخصیت های شاخص حرکت اسلامی و نماینده این حزب در آلمان بود وسپس نمایندگی حزب وحدت اسلامی را احراز کرد و ایشان در دهه های هفتاد وهشتاد هجری شمسی با مرکزفعالیت های سیاسی فرهنگی تبیان بیشترین همکاری ها را انجام داد که مطمئنا مسؤلین وهمکاران این تشکیلات به هیچوجه جبران این همه محبت ها وهمکاری ها را نخواهد توانست. اما همین شخصیت با همه این خدمات وفداکاری ها همواره مورد بی توجهی و نسیان قرارداشت و حد اقل من ندیدم که چه شیعه ویا سنی ی که ازخدمات بی شایبه این سید جلیل القدر برخورداربودند قدردان و سپاسگذار این مرحوم ویا همسرفداکارش وخانواده خدومش باشند.

مسئولیتهای مرحوم مغفور میر ابولقاسم سوما قرار ذیل بوده است:

۱. ریاست مرکز فرهنگی اسلامی افغانستان در برلین

۲. ریاست مرکر فرهنگی اسلامی افغانستان در هامبورگ

۳. مسئولیت نمایندگی حرکت اسلامی افغانستان در آلمان

۴. مسئولیت نمایندگی شورای ایتلاف اسلامی افغانستان در آلمان (هشتگانه)

۵. نماینده مجمع جهانی اهلبیت در آلمان

۶. مسئولیت نمایندگی حزب وحدت اسلامی افغانستان در آلمان

۷. مسؤل جرگه افغان ها درشمال آلمان

و آخرالامر در صبحگاه روز جمعه ۲۰۱۲/۱۲/۰۷ میلادی، برابر با ۲۲ محرم ۱۴۳۴هجری قمری و ۱۳۹۱/۰۹/۱۷ هجری شمسی، در سن ۸۴ سالگی داعی اجل را لبیک گفت. خداوند او را با اجداد طاهرینش محشور فرماید.

منبع: خبرگذاری صدای افغان و آژانس خبری بین المللی کوکچه.

مطالب مشابه