مقام و منزلت امام حسين(ع) از منظر محققان شیعه و سنی پوشیده نیست و گاهی کسانی ممکن این موضوع را به مذهب خاصی ربط می دهند، عزاداری برای امام حسین(ع) هیچ ربطی به قوم، مذهب و قشر خاصی ندارد، بلکه امام حسین(ع) الگوی برای تمام بشریت و بالخصوص مسلمانان است، در منابع اهل سنت محبت به اهل بیت(ع) جز معتقدات و در کتب روایی اهل سنت محبت امام حسین(ع) محبت به پیامبراسلام(ص) و همین طور غضب امام حسین(ع) غضب پیامبر گرامی اسلام(ص) خوانده شدهاست و در حقیقت امام حسین(ع) از دیدگاه محدثین اهل سنت مرز اسلام وکفر شمرده شده است.
اين روايت در بسياري از كتب اهل تسنن نقل شده از جمله: مناقب ابن مغازلي، سنن ابن ماجه، نورالابصار شبلنجي، تاريخ دمشق ابن عساكر، كفايه الطالب ابن يوسف گنجي، تاريخ الاسلام شمس الدين محمد ذهبي، ينابيع الموده قندوزي، صحيح مسلم بن حجاج، المستدرك حاكم نيشابوري، معجم الكبير طبراني، تاريخ بغداد خطيب بغدادي و… آمده است: ام سلمه، رسول خدا(ص) را در خواب ديد كه مي‌گريست و سر و محاسن مباركش خاك آلوده بود. گفت از آن حضرت جريان را پرسيدم، فرمود: لحظه‌اي پيش حسين كشته شد.
بخاري، ترمذي و ابن ماجه نيز از يعلي بن مره نقل نموده‌اند كه پيغمبر اسلام فرموده‌اند: حسين از من است و من از حسين، كسي كه حسين را دوست دارد خداوند هم او را دوست مي‌دارد. در همين رابطه در حديثي ديگر از رسول بزرگوار اسلام(ص) كه احمد بن حنبل و ابن ماجه آن را به روايتي از ابي هريره مستند داشته‌اند آمده است: كسي كه حسن و حسين را دوست بدارد مرا دوست دارد و كسي كه كينه حسن و حسين را داشته باشد كينه مرا دارد.
زمخشری، صاحب تفسیر معروف «کشاف» ، در کتاب «ربیع الابرار» نقل می کند:«فاطمه(س) با فرزندانش حسن و حسین(ع) خدمت رسول خدا(ص) رسیده و عرض کرد: یا رسول الله! هدیه ای به اینها بده . حضرت فرمود: پدرت فدایت، من مالی ندارم تا هدیه کنم . سپس حسن(ع) را بغل کرده، بوسید و روی پای راست خود قرار داد و فرمود: به این فرزندم، اخلاق و هیبت خود را هدیه می کنم و حسین(ع) را نیز بغل کرد و بوسید و بر روی پای چپ خود نهاد و فرمود: شجاعت و جود خود را بدو بخشیدم.
ابن کثیر (از علمای معروف مذهب شافعی) در کتاب «البدایة و النهایة» در باره مقام امام حسین(ع) چنین می نویسد: پیامبر(ص) حسن و حسین(ع) را گرامی می داشت و به آنها محبت زایدالوصفی می کرد و به گواهی منابع اهل سنت، عزاداری برای سیدالشهدا(ع) سابقه ای به درازای تاریخ اسلام دارد و به حیات پیامبر و سیره آن بزرگوار برمی گردد و به وضوح این نکته را بیان نموده اند که آن حضرت نخستین فردی بود که از شهادت فرزندش حسین(ع) خبر داد و برای مظلومیت وی اشک ریخت. امام حسین(ع) نقل کرد: ام سلمه خبر داد: جبرئیل نزد رسول خدا بود و تو پیش من بودی و ناگهان گریستی . پیامبر فرمود:
بگذار فرزندم را . من تو را رها نمودم، پیامبر تو را برداشت و در آغوش کشید . جبرئیل پس از دیدن این منظره پرسید : آیا دوستش داری؟ پیامبر پاسخ داد : بلی . جبرئیل گفت : همانا امت شما به زودی او را خواهند کشت؛ آیا می خواهی خاک سرزمینی را که در آنجا کشته می شود به تو نشان بدهم و آن را ببینی؟ گفت: بلی . پس جبرئیل بال هایش را گشود و زمین کربلا را نشان داد … پیامبر از آن حالت بیرون آمد و در دستش خاک سرخ بود … .(۱)
ابن سعد، از مورخان و رجال شناسان معروف اهل سنت، نقل می کند : حضرت علی(ع) در یکی از سفرهایش از کربلا عبور می کرد و عازم صفین بود و هنگامی که در مقابل قریه نینوا رسید، از همراهان پرسید: برای این سرزمین چه گفته می شود؟ پاسخ داده شد: کربلا، با شنیدن نام کربلا، امام به گریه افتاد به اندازه ای که اشک هایش جاری شد و زمین را تر کرد . سپس افزود: روزی بر پیامبر اکرم(ص) وارد شدم در حالی که وی می گریست. پرسیدم: چه چیزی شما را به گریه واداشته است؟ حضرت فرمود: جبرئیل چند لحظه قبل نزدم بود و به من خبر داد که فرزندم حسین در کرانه فرات به قتل می رسد؛ جایی که برایش کربلا گفته می شود . بعد جبرئیل مشتی از خاک آن را به من داد و من آن را بوییدم و نتوانستم جلوی اشک خود را بگیرم .(۲)
مجموع این روایات و سایر اخبار مربوطه نشان می دهد که از نظر اهل سنت شهادت امام حسین(ع) از سوی پیامبر اکرم(ص) پیشگویی شده و به طور مکرر آن حضرت و برخی همسرانش از جمله ام سلمه و نیز امام علی(ع) برای حسین(ع) به سوگواری پرداخته اند . روایات مزبور، مظلومیت حسین(ع) را یادآور شده و عزاداری عاشورا را به عنوان یک سنت قابل پیروی و عمل تقرب بخش در بین آنان مطرح کرده اند . در برخی روایات اهل سنت افزون بر سوگواری و گریه آن حضرت برای حسین(ع) آمده است: «جبرئیل مشتی از تربت کربلا را که برای آن حضرت آورد و خبر از شهادت وی در آنجا داد، پیامبر گریست و تربت یاد شده را بوسید .»(3)
بنابر گواهی نخستین اسناد مکتوب عاشورا، عزاداری اهل سنت و شیعیان همزمان و پس از حادثه عاشورا به وقوع پیوست . طبری داستان عبور خاندان امام حسین توسط لشکریان یزید از مسیر قتلگاه را یاداور شده و ذکر مصیبت حسین(ع) را که توسط خواهرش زینب هنگام دیدن پیکر غرقه به خون و بی سر برادر بر زبان آورده شده است، این گونه گزارش می کند : «یا محمداه، یامحمداه! درود فرشتگان آسمان بر تو! این حسین است که در بیابان افتاده، با خون خود آغشته گردیده، اعضایش قطه قطعه شده. یا محمداه! دخترانت اسیر شده اند و اولادت از دم تیغ گذرانده شده اند که بر پیکرشان باد می وزد …» وی در ادامه می افزاید : «با این جملات و کلماتی که زینب ادا کرد، همه حاضران و دوست و دشمن اشک ریختند .» (4) طبری همچنین از عزاداری در منزل یکی از دشمنان معروف امام حسین(ع) به نام خولی بن یزید ازدی یاد می کند که سر امام را از عمرسعد تحویل گرفت و برای بشارت به عبیدالله بن زیاد و گرفتن پاداش، پیش از دیگران به سوی کوفه حرکت کرد و پس از آنکه با در بسته دارالاماره مواجه شد، به خانه برگشت و سر مبارک را در تنور یا صندوقچه ای پنهان داشت. زن حضرمیه او پس از اطلاع، شروع به ناله و فریاد نمود، برای مظلومیت امام حسین(ع) و حادثه عاشورا سخت گریست و منزل او را ترک گفت.(5)
سوگواری سیدالشهدا و سایر قربانیان کربلا با انتقال بازماندگان حادثه به شام، بدان سرزمین منتقل شد و محفل جشن و شادمانی یزید را به مجلس عزا تبدیل کرد . یزید پس از ورود اهل بیت پیامبر(ع) سر امام حسین را در طشتی در مقابل نهاد و لب و دندان آن حضرت را به چوب بست و اشعاری را، که نشانگر مستی او در رضایت از انتقام کشته گان بدر و احد بود، بر زبان راند . مردی از اهل بیت، که اتفاقا از اصحاب پیامبر بود، تاب نیاورد و خطاب به یزید گفت : «آیا با نی بر لب و دندان حسین می زنی؟ تو همانا چوبت را بر جایی می زنی که من خود دیدم پیامبر آن را می بوسید . ای یزید! تو در روز قیامت محشور خواهی شد و ابن زیاد شفیعت خواهد بود و این سر مبارک در روز قیامت از راه می رسد در حالی که محمد(ص) او را شفاعت می کند…»(6)
لذا حسین(ع) از صحابه پیامبر به شمار می رود و با آن حضرت تا زمان مرگ آن بزرگوار، محشور و مصاحب بوده و حضرت رسول(ص) نیز از او رضایت کامل داشته، اگرچه حسین(ع) در سنین کودکی بود . ابن کثیر همچنین می نویسد:بخاری از ابونعیم نقل می کند که از عبدالله بن عمر شنیدم که در جواب کسی که از او در باره کشتن مگس در ماه محرم پرسیده بود، گفته است: مردم در باره کشتن مگس سؤال می کنند در حالی که پسر دختر رسول الله(ص) را کشته اند! و حال آن که پیامبر(ص) در باره حسن و حسین فرموده است: «آنها گل های خوشبوی من در دنیا هستند .» عباس محمود عقاد مصری، نویسنده کتاب «الحسین ابوالشهداء» می گوید:«شجاعت حسین(ع) صفتی است که از شخصی مانند حسین(ع) تعجب آور نیست . زیرا شجاعت از او مثل ظهور طلا از معدن آن است. همچننی در صحیح ترمذی، صحیح مسلم، صحیح بخاری، مسند احمد، حاکم نیشابوری در مستدرک علی الصحیحین، شیخ سلیمان قندوزی در ینابع المودۀ، خطیب بغدادی، زمخشری در کتاب تفسیرکشاف، ابن کثیر در کتاب البدایۀ و النهایۀ، سنن ابن ماجه، الصواعق المحرقه، تاریخ طبری، جلال الدین سیوطی، ابن کثیر، ابن حجر، ابن تیمیه، ابن جوزی، خطیب بغدادی به تواتر نقل شده که رسول خدا(ص) فرمود: من احبهما فقد احبنی و من ابغضهما فقد ابغضی الحسن و الحسین(ع) و همچنین از رسول گرامی اسلام(ص) نقل شده: الحسن والحسین سیدا شباب اهل الجنۀ….
سابقه روضه خوانی دراهل سنت
1. مقتل الحسین خوا رزمی، در سده ششم هجري ابوالموئد موفق بن احمد بن محمد بكري مكي حنفي خوارزمي؛ معروف به اخطب خوارزم (م568) حنفی معروف به اخطب خوارزم، فقیه، خطیب، قاضی، ادیب و شاعر، ملقب به صدر الائمة4 و خلیفة الزمخشری حدود سال 484ق دیده به جهان گشود.
در میان مقتل های موجود درباره امام حسین(ع) مقتل الحسین خوارزمی از جایگاه ویژه ای در میان اندیشمندان مسلمان، به ویژه عالمان شیعه و سنی برخوردار است، تا آن جا که در میان آثار مورخان اهل سنت که واقعه عاشورا را گزارش کرده اند، بعد از مقتل ابومخنف در اتقان و اعتماد، مقتل خوارزمی مطرح و محل رجوع اندیشمندان شیعه است.
2. کمال‌الدین حسین واعظ کاشفی (۸۴۰ ه ق در سبزوار – ۹۱۰ ه ق در هرات) معروف به مولانا حسین واعظ کاشفی یا ملا حسین نویسندهٔ پرکار، پژوهشگر دینی، صوفی، و واعظ تأثیرگذار در عهد تیموریان و هم عصر جلال الدین سیوطی بود. عمده شهرت او به واسطهٔ نگارش مقتل روضۀ الشهدا را برای اجرای تعزیه و روضه خوانی می نویسند، کاشفی از سبزوار هرات وقت که بعدا نامش شیندن شد. کاشفی تخلص او بود و از آنجا که به وعظ و نصحیت مردم می‌پرداخت به واعظ مشهور شد.
مراسم عاشورا در بیش از سی خانقاه اهل در کابل(مراسم ویژه عاشورا در شهدای صالحین و خانقاه امام حسین در برکی کابل) همه گواهی می دهد که مصائب امام حسین(ع) در منابع اهل سنت تاکید شده و در ایام عاشورا از سالروز شهادت آن حضرت سوگواری بعمل می آورند…
پی نوشت ها :
۱ . سبط ابن جوزی، تذکره الخواص، تحقیق بحرالعلوم، تهران، نینوی، ص ۲۵۰/مسند احمد، ج ۴، ص ۱۲۷و ۱۲۶/ذخائر العقبی، ص ۱۶۴و ۱۴۶/تاریخ دمشق، ص ۱۶۸ .
۲ . تذکره الخواص، ص ۲۵۰/ابن حجر العسقلانی، تهذیب التهذیب، ج ۲، بیروت، دارالفکر، ص ۳۰۰/ابوبکر الهیثمی، مجمع الزواید، ج ۹، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۲، ص ۱۸۷ .
3. محمدبن عبدالواحد الموصلی، النعیم المقیم لعتره النباء العظیم، مناقب آل محمد، تحقیق العلامه السید علی عاشور، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۴، ص ۱۰۳ .
4 و 5 . تاریخ الطبری، ابوجعفر محمدبن جریر طبری، ج ۵، تحقیق ابوالفضل ابراهیم، بیروت، درالتراث، ص ۴۵۶/ص ۴۵۵ .
6 . همان، ص ۴۶۵ و ۴۶۴/العقد الفرید، ج ۴، ص ۳۵۸ .
تهیه و تنظیم: مجمع فرهنگی بقیۀ الله(عج)