در چنین زمانی، سال 1368 هیئت بلند پایه و تام الاختیاری از طرف مرکز حزب وحدت اسلامی افغانستان در بامیان عازم جمهوری اسلامی ایران شدند که در راس این هیئت حجج اسلام؛ شیخ محمد حسین صادقی نیلی، عبدالعلی مزاری و سید محمدهادی«هادی» قرار داشتند، در سفر هیئت نامبرده یکی از موانع و معضلات اعلام موجودیت حزب وحدت اسلامی، حزب حرکت اسلامی افغانستان به رهبری آیت الله محسنی بود که جهت پیوستن به آن شرایط دشواری را پیش روی اعضای هیئت گذاشتند، برای حل این معضله نشست و رایزنی های فراوانی در قم، مخصوصا به دفتر حزب حرکت اسلامی صورت گرفته بود و این فتو مربوط سال 1368 در دفتر حزب حرکت اسلامی می باشد و شخصیت های که در این تصویر دیده می شود پیرامون حزب وحدت و شرایط پیوستن به آن مذاکره دارند، از آنجاییکه این جانب با این بزرگوران رابطه و دوستی طولانی داشته و دارم و به معرفی آنها می پردازم که شخصیت ها از سمت راست عبارتند از:
1. حجت الاسلام والمسلمین حاج سيّد محمدعلى جاويد، در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی در ولایت بلخ ولسوالی شولگره قریه پل برق متولد شد. تحصيلات ابتدايى را در زادگاهش آغاز و در سال 1350 خورشیدی براى ادامه تحصيل رهسپار حوزه علميه نجف اشرف گرديده و سطوح عاليه و مباحث خارج اصول و فقه را از محضر اساتيد آن حوزه فراگرفت و در همان زمان كتاب «الفوائد فى توضيح الشواهد» را كه اينك يكى از بهترين كتابهاى ادبى نزد طلاب علوم دينى مىباشد به دست نشرسپرد. وی در اواخر سال 1354 در پى فشار حاكم وقت عراق (حسن البكر) برحوزه علميه نجف اشرف، وی وارد حوزه علميه قم گرديده و از محضر آيات عظام: منتظرى و وحيد خراسانى فراگرفت.
جناب آقاى جاويد در سال 1358 پس از حاكميت كمونيستها و تجاوز روسها به افغانستان به مخالفت و مبارزه برخاست و براى ادامه جهاد در حزب حركت اسلامى افغانستان فعالانه شركت ورزيد. او در نخست بحيث رئيس فرهنگى اين حزب انجام وظيفه مىكرد و در تحولات سياسى كشور مخصوصا با كنار رفتن آيت اللّه دكتر مصطفوى و ديگر رقباى حزبى اش او دومين شخصيت مهم و مطرح (بعنوان رئيس شوراى مركزى) حزب مذكور بود كه پس از آيت اللّه محسنى بيشتر امورات تشكيلات حركت اسلامى در خارج از كشور را در اختيار داشت. آقاى جاويد پس از حاكميت مجاهدين در كابل سمت هايي از قبيل: وزارت پلان دولت اسلامى (دوران رياست مجددى و ربانى)، معاون و سرپرست صدارت عظمى دولت اسلامى، رئيس كميسيون انتقال قدرت، مشاور آقاي كرزى در دوران حكومت انتقالى، وزير ترانسپورت جمهورى اسلامى افغانستان و رهبري حزب حركت اسلامي و نماينده مردم مزار در پارلمان را عهده دار بود و او عالم دينى، خطيب، مدرس، شاعر، نويسنده و فارغ التحصيل حوزات علميهى نجف اشرف و قم و از جمله شخصيتهاى مهم سياسى و جهادى كشوربوده که برخى از آثارش عبارت اند از: الفوائد فى توضيح الشواهد (شرح سيوطى)، شرح بر كتاب رسائل، تقريرات خارج اصول و فقه آيات عظام: وحيد خراسانى و منتظرى، نگاهى به مذهب وهابيت، انقلاب اسلامى و تجاوز روسيه در افغانستان، تحولات سياسى معاصر افغانستان، ماتم گلها(مجموعه شعر)، برگهاى خزان (مجموعه شعر) و بيش از دوصد مقاله تحقيقى.
2. حضرت آیت الله شیخ محمد آصف محسنی، سال ۱۳۳1 خورشیدی کارمند اتاقهای تجارت شهرقندهار شد، اما به خاطر علاقه شدیدی که به تحصیل علوم دینی داشت، جهت تحصیل به ولسوالی جاغوری رفت و در سال ۱۳۳۲ خورشیدی، به منظور ادامه تحصیل و کسب مدارج علمی به نجف اشرف رفت، سطوح عالیه و سپس به دروس خارج فقه و اصول پرداخت و در محضر آیات عظام آن حوزه کهن تلمذ کرد. او پس از دوازده سال تحصیل به زادگاهش قندهار بازگشت و حسینیه بزرگ قندهار و مدرسه علمیه آن شهر را تأسیس کرد. در سال ۱۳۵۷ خورشیدی به حج مشرف گردیده و پس از انجام مناسک حج، به سوریه رفت. چند ماهی در شهر دمشق مشغول تدریس علوم حوزوی گردیده و سپس به ایران رفت و در ماه حمل سال ۱۳۵8 خورشیدی با جمعی از روحانیون افغانستانی مقیم حوزه علمیه قم، حزب حرکت اسلامی افغانستان را تأسیس نمود.
حزب حرکت اسلامی به رهبری آیت‌الله محسنی در بُعد نظامی بیش از ۱۰۰ پایگاه نظامی در ۱۹ ولایتافغانستان ایجاد نموده و ده‌ها هزار نیروی مسلح را برعلیه قوای شوروی سابق سازماندهی و رهبری کرد. آیت الله محسنی در زمان حاکمیت اولین دولت مجاهدین، منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان بود و پس از وقوع جنگهای داخلی بین گروههای مجاهدین، کابل را ترک نموده و مدتی مقیم شهراسلام آباد پاکستان و در سال ۱۳۷۶ خورشیدی پاکستان را ترک نمود و مقیم شهرمقدس قم گردید و در این شهربه تدریس خارج فقه، کلام و علم رجال پرداخت. بعد از سقوط حکومت طالبان، به کابل بازگشت و تاکنون نیز در این شهر سکونت دارد. از مهم‌ترین اقدامات ایشان در کابل؛ شرکت در هر دو لويهجرگه، رسمیت مذهب تشیع در قانون اساسی، تأسیس تلویزیون تمدن و ایجاد حوزه علمیه خاتم النبیین(ص) است.
آيت‌الله محسنی حدود ١٠٠ كتاب نوشته است كه ٦۵ كتاب آن به چاپ رسيده و به استناد بررسی همين آثار بود كه اكادمی علوم افغانستان، عنوان آكادميسين را برای ایشان اعطا كرد.
3. حضرت آیت الله دكتر سيّد محمد كاظم مصطفوى، پس از تحصيل در كابل، براى دست يابى به قلههاى رفيع فرهنگ و معارف اهل بيت(ع) راهى حوزه علميه نجف اشرف و پس از آن ساليان متمادى به حوزه علميه قم تحصيل را در فقه، اصول، فلسفه و كلام به پايان رسانيده وحدود پانزده سال به تدريس معارف اسلامى در دانشكدههاى مختلف دانشگاه شهيد بهشتى تهران اشتغال ورزيد و كتابهاى: القواعدالفقهيه، الحكمة المتعالية، (شرح المنظومة، تحفة الحكيم للعلامة كمبانى)، معارف الهى و… را تأليف نموده است. او عالمى خوش استعداد و فهيم در علوم حوزوى و اسلامى و نيز در سرودن اشعار حماسى و عرفانى دست بالاى دارد. مصطفوى علاوه برخدمات اجتماعى و فرهنگى در دوران مقاومت و جهاد اسلامى افغانستان باقلم و بيان خويش مجاهدت كرده و امّا بعد از حدود سالهاى 1371 – 1370 روحيه متمايل به انزوا را اختیار کرد، امّا برخى از سمتهاى آيت اللّه دكتر مصطفوى عبارت انداز: رئيس شوراى مركزى حركت اسلامى، عضو شوراى نظارت حزب وحدت اسلامى، عضو مجمع جهانى اهل بيت(ع) در حال حاضر نيز در مجمع مذكور و جامعه المصطفی(ص) العالمیه علاوه برتدریس و در یکی از بخش های اداری آن مسئولیت دارد.
4. حجت الاسلام والمسلمین سید محمد هادی «هادی» در سال 1357 خورشیدی به سازمان دهى علماء افغانى جهت شركت در جهاد اسلامى تلاش كرد، تا اينكه باجمعی از اهل علم افغانستان در قم پس از صحبتهاى زياد به اين توافق رسيدند كه ازآيت اللّه محسنى كه در سوريه به سرمى برد، دعوت نمایند تا براى تنظيم امور جهادى به قم بيايد. پس از تلگراف علماء، آيت اللّه محسنى دمشق را به قصد قم ترك گفت و در 19 حمل 1358 (هجری شمسی) تشكيلات حركت اسلامى افغانستان با پيوستن سازمانهاى ديگر همانند: روحانيت مبارز به رهبرى آيت اللّه دكتر مصطفوى، سازمان آزادى، گروه قرآن و عترت و… اعلام موجوديت نموده و در اولين گام طى اعلاميه خواستار تشديد مبارزهى مسلحانه عليه حكومت كمونستى وقت شد.
جناب آقای هادی علاوه برفعالیت های سیاسی، فرهنگی و نظامی گسترده در دوران حاکمیت کمونیست ها وحضور نیروهای روسی در این کشور زندان و دو بار مجروح گردید، اما در ارتباط جهاد اسلامی افغانستان حضور فعال و موثر داشت که برخی از فعالیت های وی عبارتند از:
1 – در سال 1367 به اضافه ریاست شورای عالی جهاد ، ریاست سیاسی حرکت اسلامی نیز انتخاب گردید.
2 – در سال 1367 در ایجاد شورای سرتاسری قوماندانهای جهادی نقش فعال داشت و به حیث عضو هیات رئیسه و نیز رئیس جلسه انتخاب گردید.
3 – در سال 1367 در داخل کشور توسط رهبران احزاب شیعی حزب وحدت اسلامی تأسیس گردیدد و او عضو هیات رئیسه انتخاب شده و بدین مناسبت به خارج از کشور سفرنموده و در جلسات و سمینار ها ی مختلف در همین موضوع سخنرانی ها نموده است.
4 – در سال 1370 به حیث عضو هیات مجاهدین به اتحاد جماهیر شوروی سابق (روسیه) سفر نمود و در حل مشکل افغانستان بار ها با بنین سیوان ملاقات نموده و برای بیرون رفت مردم افغانستان از معضلات ومشکلات طرح های مشخصی را ارائه نمود.
5 – در سال 1371 جناب آقای هادی به حیث رئیس شورای اجراییه حرکت اسلامی انتخاب گردیده و علاوه برآن در اولین کابینه ممثل مجاهدین تا سال 1374 وزیر زراعت و مالداري دولت اسلامي افغانستان بوده و در همان سال از سوی رئیس ممثل دولت اسلامی افغانستان مفتخر به رتبه ستر جنرالی گردیده و عضو شورای حل و عقد در انتخاب رئیس دولت اسلامی افغانستان نیز بوده است.
6 – در سال 1371 ایشان موسسه فرهنگی و خدماتی سیمای شاهد را تاسیس نمود که در حل جنجال های سال های جنگ کابل 27 جلسه بزرگ را جهت ایجاد صلح ترتیب داد که برنامه های آن از طریق رادیو تلویزیون ملی افغانستان نیز پخش گردید و همچنین تبادله اسراء، جمع آوری و دفن شهداء و کمک به بی جاشدگان از اهم وظایف آن بود.
7 – در سال 1374 به حیث وزیر مشاور رئیس دولت اسلامی افغانستان در امور امنیت و دفاع انجام وظیفه نموده و در سال 1376 عضو شورای عالی دولت اسلامی افغانستان و وزیر احیاء و انکشاف دهات بود و در همان سال عضو جلسه صلح آلمان نیز انتخاب شد.
8 – در سال 1377 حین تهاجم طالبان در هزارجات ، جبهات ولایت میدان را اداره می نمود و حضور جدی در مقاومت داشت .
9 – در سال 1379 عضو هیات رئیسه اجلاس قبرس و در همان سال یک دوره رئیس شورای ائتلاف احزاب شیعه انتخاب گردید.
10 – در سال 1381 ایشان بعنوان وکیل انتخابی در لوی جرگه اضطراری نقش مفید و موثر را داشت.
11 – در سال 1382 به حیث معین حقوقی و حسابی وزارت امور شهداء و معلولین وظیفه گرفته و در لوی جرگه قانون اساسی به حیث عضو ناظر شرکت نمود.
12 – در سال 1383 در اولین انتخابات ریاست جمهوری به حیث معاون اول یکی از کاندیدهای ریاست جمهوری بود و همچنین در همین سال در تاسیس شورای علمای شیعه افغانستان نقش جدی داشت و عضو شورای اجراییه و ریاست تبلیغات آن را تا هم اکنون عهده دار می باشد.
13 – در سال 1384 تا 1385 سرپرست و معین امور معلولین وزارت شهداء و معلولین ایفای وظیفه می نمود و در همین زمان در تاسیس شورای اخوت اسلامی نقش فعال داشت و رئیس تفتیش وهم اکنون ریاست ارتباطات آن شورا را عهده دار می باشد.
14 – در سال 1386 عضو جرگه مشترک امن افغانستان و پاکستان انتخاب گردیده و در همین سال بنیاد فرهنگی، تبلیغی پیامبر اعظم(ص) را تاسیس نمود که تا هم اکنون ریاست آن را عهده دار می باشد و همین طور در سال 1388 حزب حرکت اسلامی افغانستان و حزب حرکت اسلامی مردم افغانستان با هم زیرنام حرکت اسلامی ادغام شدند و ایشان عضویت شورای رهبری حرکت اسلامی را دارد.
5. حجت الاسلام والمسلمين شهید شیخ غلام حسن كاشفي، جوزا 1328 در قریه ناقلین قره غجله ولسوالی دولت آباد، ولایت بلخ مزارشریف به دنیا آمد. بعد ازتکمیل دروس ابتدایی برای ادامه تحصیل علوم اسلامی راهی ایران شده و در حوزه علمیه قم از محضر آیات عظام خمینی، گلپایگانی، مرعشی، اراکی، بهجت و… استفاده برد و پس از مدتی عازم حوزه علمیه نجف اشرف شده و سطوح را از محضر بزرگان آن حوزه بهره مند گردیده و به کشور بازگشت و در سال 1353 مجددا به ایران مهاجرت نمود.
او علاوه برتحصیل و و کالت در امور حسبیه از مراجع عظام چون؛ شیرازیِ، سیستانی و خامنه ای در افغانستان، مسؤل شوراي تصميم گيري صفحات شمال مؤسس وبنيانگذار مسجد جامع ومدرسه علميه علي امير المومنين(ع) در شهر مزار و مسؤل نظامي دفتر مرکزی حركت اسلامي در قم را عهده د ار بود و پس از عمری خدمت در 11 حمل 1375 درمزار شریف به شهادت رسید.
6. حجت الاسلام والمسلمین سيّد سالم معلم زاده، از سادات بزرگوار کجاب بهسود و با تحصیلات در دارالعلوم عربی کابل که پس از بقدرت رسیدن کمونیست ها عازم حوزه علمیه قم گردید، او علاوه بر تحصیل حوزوی در عرصه فعالیت های فرهنگی و سیاسی در جهاد اسلامی افغانستان نیز نقش مفید و ارزنده ی را داشت و سمت های چون: عضویت شوراى مركزى، ریاست فرهنگى و مديرمسئول مجله استقامت حزب حرکت اسلامی را عهده بود که پس از انشعاب این حزب او همراه آیت الله دکتر مصطفوی و برخی شخصیت های دیگر این حزب به حزب وحدت اسلامی پیوست. او پس از پیروزی مجاهدین، عضو شوارى جهادى دولت اسلامی افغانستان را در دوران رياست جمهورى صبغت اللّه مجددى کسب نمود.
جناب آقای معلم زاده علاوه برتألیفات و ترجمه برخی کتب، با ارائه مقالات پیرامون موضوعات مختلف در سیمینار و کنفرانس های که در ارتباط افغانستان و کشورهای اسلامی بوده شرکت نموده و در حال حاضر به مرکز فرهنگی ثقلین و صادقیه در مرکز اسلامی شهردنهاک کشور هلند به فعالیت های فرهنگی و تبلیغ دینی اشتغال و مسئولیت دارد.
نویسنده: سیدجعفرعادلی«حسینی»