یاد آوری:
چهارشنبه ۱۴ سپتامبر، برابر با ۲۳ سنبله ۱۴۰۱ خورشیدی، ساعت ۶ عصر لندن، «رادیوکتاب» با مدیریت استاد سید ظاهر محسنی نوید و همکارش انجنیر حسین عنایت به معرفی کتاب «شهرداری کابل در چنبره مافیا» اختصاص داده بود، نیم ساعت در بخش اول برنامه نگارنده اطلاعاتی خود را پیرامون شهرداری کابل شریک ساختم و در بخش دوم سوالات، تبصره و نظریات سایر شرکت کنندگان در ویبنار مطرح شد، اینک تفصیل صحبت هایم حضور علاقمندان تقدیم است.
……………………………………………………………….
صحبت خود را با مقدمه‌ی هدف از نوشتن سه کتاب در شهرداری کابل، مخصوصاً عوامل و انگیزه‌ی «شهرداری کابل در چنبره مافیا» را این‌گونه آغاز می‌کنم:
از میان شصت اثر منتشر شده‌ام سه اثرم اختصاص به شهرداری کابل دارد که در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ خورشیدی منتشر شده است.
در نیمه‌ی سال ۱۳۸۵ خورشیدی با پیشنهاد دکتر غلام سخی نور زاد شهردار وقت و حکم رئیس جمهور حامد کرزی به عنوان رئیس نشرات شهرداری کابل و هفته نامه پامیر و با حفظ سِمت‌های سخنگوی شهرداری و منشی کمیسیون اقتصادی شورای وزیران به فعالیت آغاز کردم. من در مدت مسئولیتم با سه شهردار(دکتر غلام سخی نورزاد، انجنیر روح الله امان و انجنیر میر عبدالاحد صاحبی) همکار بودم. دکتر غلام سخی نور زاد از فراشای پغمان شهردار دوران جمهوریت به ریاست سردار محمد داود خان از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ خورشیدی، انجنیر روح الله امان از ولایت لغمان باجه یونس قانونی و مشاور اقتصادی احمد ضیا مسعود، معاون اول رئیس جمهور کرزی، انجنیر میر عبدالاحد صاحبی در دبی زندگی می‌کرد، توسط تیم برادران کرزی به کابل دعوت شد.
ماستر پلان ۲۵ ساله‌ی شهرکابل اولین بار سال ۱۳۴۰ خورشیدی دوران سلطنت محمد ظاهرشاه پیشنهاد شد و اما برای اجرایی شدن آن اقدام عملی نشد، مجدداً در سال ۱۳۵۲ خورشیدی در زمان جمهوریت به ریاست سردار محمد داود خان، دکتر غلام سخی نور زاد ماستر پلان شهر کابل را طراحی و او در میان شهردارها عنوان شهردار برتر را به خود اختصاص داد و از سوی روزنامه پامیر لقب مرد آهنین شهر کابل به وی داده شد.
دکتر غلام سخی نورزاد، سال ۱۳۸۳ خورشیدی، بعد از ۲۰ سال دوری از وطن به دعوت رئیس جمهور حامد کرزی از کانادا به کابل بازگشت و برای بار دوم شهردار پایتخت کشور شد، در مبارزه با فساد اداری بود، او تنها در دفتر کارش مصروف نبود، برای اینکه قناعت مردم را در تطبیق پروژهای کاری حاصل کند در سرک‌ها نمایان شد، با مافیای فساد، شهرک سازها و زمین خواران، زورمندان که اکثراً رهبران سیاسی و مسئولین حکومتی بودند ایستادگی نمود و تا آن زمان ماستر پلان شهرک سازی‌ها را متوقف ساخت و در نتیجه اواخر ۱۳۷۵ خورشیدی، رئیس جمهور کرزی سفر رسمی به کشور هندوستان داشت، احمدضیا مسعود معاون اول رئیس جمهور با استفاده از سرپرستی ریاست جمهوری، نورزاد را برکنار نمود؛ هرچند نورزاد در این مدت شصت درصد پروژه‌های خودرا در سرک برچی غرب، شرق، شمال و مرکز کابل تطبیق نمود.
با این مقدمه نسبتاً طولانی به علل و انگیزه کتاب‌هایی را که نوشتم یاد آوری نمایم:
- «شهریار دانا» که این مجموعه، شامل مقالات ویاد داشت‌های روز در موضوعات دینی، سیاسی و اجتماعی هست که از میزان ۱۳۸۵ تا سنبله ۱۳۸۷ خورشیدی در روزنامه پامیر منتشر شد.
- «شهرداری کابل و تهران در یک‌نگاه» که سال ۱۳۸۶ خورشیدی در ترکیب هیئتی از رؤسا و مدیران شهر داری کابل به دعوت شهرداری تهران به ایران رفته بودم، در این سفر۵۰ ساعت از بخش‌های مختلف شهرداری تهران بازدید و از تجربیات و دست آوردهای شهرداری کشور همسایه همراه تاریخچه شهر کابل و شهر تهران منتشر شد، می‌خواهم با استفاده از فرصت یک مورد را ذکر کنم، ذباله‌ها در افغانستان درد سراست، اما در ایران به او طلایه سیاه می‌گفتند و حتی آب متعفن غسال خانه‌ها را تصفیه و برای آبیاری استفاده می‌کردند.
- «شهرداری کابل در چنبره مافیا» که این کتاب علاوه بر معرفی شهردارها، ساختارهای اداری و کارکردها، معرفی جریانات پشت پرده حوادث سیاسی، اقتصادی و اداری که در شهرداری کابل به صورت یک مافیا عرض اندام نموده بودند، در حقیقت محتوای این کتاب گویای نقدی صریح بدنه‌های فاسد حکومت است و موضوعات کلی محتوای کتاب شامل این گونه موارد است:
– معرفی ۳۷ شهردار کلید دار پایتخت از سال ۱۲۹۸ خورشیدی، امیرالدین اولین مدیر بلدیه تا سال ۱۳۸۶ خورشیدی رئیس شهرداری کابل انجنیر میرعبدالاحد صاحبی.
– معرفی ۱۹ مدیر مسئول نشریه پامیر از سال ۱۳۳۰ خورشیدی احمد میر رویان تا سال ۱۳۸۷ خورشیدی من(سید جعفر عادلی حسینی) وظیفه داشتم و پامیر از هفته نامه به روزنامه ارتقایافت، در پنجاه و هفت سالگی پامیر و نظر سنجی که صورت گرفت، این حقیقت برهمگان آشکار شد که پامیر در طول تاریخ پنجاه وهفت سالگی‌اش هیچ گاه از چنین غنا، تنوع، جامعیت وجذابیت برخوردار نبوده است.
– شهرداری کابل از سال ۱۲۹۸ خورشیدی از زمان شاه امان الله خان، همزمان با استقلال افغانستان با تشکیل محدود بنام مدیریت بلدیه بنا گذاشته شد.
– سال ۱۳۰۸ خورشیدی دوره‌ی پادشاهی محمد نادرشاه، مدیریت بلدیه به ریاست بلدیه ارتقا یافت و ساختمان جدیدی برای شهرداری در پل باغ عمومی تأسیس شد.
– سال ۱۳۲۰ خورشیدی در زمان محمد ظاهرشاه رسماً ریاست بلدیه به ریاست شاروالی کابل تغییر نام پیدا کرد و در سال ۱٣٢٧ خورشیدی، نخستین انتخابات شهرداری کابل برگزار شد و انجنیر غلام محمد فرهاد، به‌عنوان اولین شهردار از سوی وکلای شهر کابل انتخاب شد. فرهاد، قانون رانندگی شهر کابل را از دست راست که در انگلستان معمول است، به‌دست چپ تغییر داد و همچنان، با وجود مشکلات زیاد که با ساکنان شهر کهنه کابل داشت، جاده مشهور میوند را احداث کرد.
– شهرداران کابل تا سال ۱۳۷۱ خورشیدی مسئولانه عمل نمودند و روسای شاروالی کابل انتخابی بودند. اما پس از آنکه این اداره عام‌المنفعه انتصابی شد، دست اندکاران این اداره مافیایی عمل کردند.
– در این کتاب به ساختار تشکیلاتی و اداری شهرداری کابل نیز پرداخته شده و از جمله:
– شهرداری کابل ۱۵ ریاست مرکزی، ۲۳ ریاست نواحی و حدود شش هزار نفر پرسونل و کارگر، حدود چهل درصد ماستر پلان شهری دوران داود خان و دکتر غلام سخی نورزاد تطبیق و حدود شصت در صد شهر کابل رشد غیر پلانی داشته و دارد.
چالش‌های عمده‌ی شهرداری افغانستان از زمان شهرداران انتصابی:
– شهرکابل در شش سال که من مطالعه دارم، صدها میلیون دالر بودجه اختصاصی خدمات شهری را به هدر دادند.
– ساختمان، سرک‌ها، سیستم فاضلاب، تأمین آب مصرفی، برق، حمل و نقل شهری، قبرستان‌ها….
– پارکینک موترهای شهری، فضای سبز، جایداد مساجد و مراکز عام المنفعه به بلند منزل غیر ماستر پلان سپرده شد.
– رشوه ستانی در حدی بود که به گزارش روزنامه ۸ صبح، یک انجنیر در شاروالی نیم میلیون دالر رشوه گرفت.
– بیشتر شاروال‌های انتصابی پس از ختم ماموریت شان یا ممنوع الخروج و یا به سارنوالی معرفی شدند.
– در این رابطه با مقامات بلند پایه‌ی حکومتی نیز صحبت شده بود از بالاترین مقام حکومتی که رئیس جمهور باشد نیز مطلع بودند. من روزی در صدارت با احمدضیا مسعود معاون اول ریاست جمهوری ملاقات داشتم، با حضور محمد فقیر بهرام معین اداری شهرداری کابل و تعداد از اهل رسانه نیز حضور داشتند، به مسعود گفتم در برابر این همه نا رسایی‌ها که شهروندان کابل با آن دست و پنجه نرم می‌کنند شخص شما مسئول و پاسخ گو هستید، بعضی دوستان از این انتقاد و صراحت لهجه‌ام تعجب نمودند.
این قدر فساد اداری بود که با میلیون‌ها کمک خارجی و عایدات داخلی، هنوز شهر کابل خراب است، شهرداری‌های جهان و از جمله ایران که من از نزدیک با بخش‌های مختلف آن دیدار داشتم آن قدر پول دارند که به وزارت خانه‌ها و دیگر نهادها کمک و قرض می‌دهند و اما شهر کابل با کمک‌های جهانی بدتر از گذشته هست؛ جزئیات فساد اداری باید طی چندین جلسه، با حضور کارشناسان، مدیران شاروالی و شاهدان عینی مورد بحث و در این زمینه می‌طلبد که تحقیقات مفصل و مقالات تحقیقاتی میدانی صورت گیرد و از جانب دیگر صلاحیت و کارکردهای شهرداری‌های جهان را ببینیم که به کجا رسیدند.
در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، فرانسه و ژاپن، تامین آب، برق، مسکن و حتی گاز از جمله وظایف شهرداری‌ها به شمار می‌رود، در حالی که این وظایف در افغانستان به وزارت آب و برق، شهرسازی و اتاق تجارت محول شده است.
وظایف شهرداری‌های افغانستان در مقایسه با برخی کشورهای جهان و کشورهای درحال توسعه، از اختیارات کامل برخوردار نبوده و با دیگر سازمان‌های شهری در انجام وظایف خود با نا هماهنگی هایی روبه رو هست و درحالیکه شهرداری‌های افغانستان دارای وظایف و اختیارات محدود بوده و از لحاظ وابستگی به درآمدهای مالی به دولت، از سایر کشورها متفاوت تر است و در نتیجه مدیریت شهری در افغانستان، فاقد یکپارچگی سازمانی لازم می‌باشد که عملکرد نامناسب فضاهای شهری و عدم رضایت شهروندان را به همراه داشته است.
پایتخت افغانستان به نفوس ۶ میلیون جمعیت امروز به کمبود آب و نداشتن کانالیزسیون به یک شهر متعفن پراز گرد و غبار بی آب و منبع امراض تبدیل شده و فاضلاب (آب گندیده) تا فاصله ۱۵ متر در زیر زمین رسیده است.
منبع: