نمایش نوار ابزار

نحوه برگزاری جشن نوروز در افغانستان

یکشنبه ۱۱ حمل ۱۳۹۲

 نوروز نخستین روز ماه حمل هجری شمسی به حساب می آید و از سالیان متمادی بدینسو از این روز تجلیل بعمل می آید. بدین مناسبت صبح جمعه 2 حمل 1392جلسه هفتگی مجمع فرهنگی بقیت الله(عج)  در شهر سبز، منزل حجت الاسلام سید رضا جوادی در پایان دعای ندبه، حجت الاسلام سید جعفرعادلی حسینی رئیس مجمع فرهنگی بقیه الله(عج) پیرامون نحوه برگزاری نوروز در افغانستان سخنرانی نموده و  بخش های از سخنرانی رئیس مجمع را حضور خوانندگان محترم پی کش می نماییم.

از سالیان متمادی بدینسو، در نخستین روز سال جدید، همزمان با اجرای بر پا داشتن پرچمی بنام « جنده‌ی سخی» در کابل،  مزار شریف و دیگر ولایات افغانستان، (میله‌ی گل سرخ) با این مراسم هماهنگ می گردد، مردم این تقارون را بسیار نیک می پندارند و به دامنه های کوه و چمن های سرسبز که رویش « گل سرخ» است به سیرو گردش می پردازند.

 جنده ای سخی، یا پرچمی که بنام حضرت علی(ع) در دامنه کوه سخی کابل که از زیارت گاههای مشهور کابل است، در شب اول حمل، شاهد تجمع اقشار مختلف مردم می باشد و در ساعت نه صبح روز نوروز با تلاوت آیاتی از قرآن کریم شروع و شخصیت های علمی، سیاسی و مردمی بطور فشرده بدین مناسبت سخنرانی می نمایند و پس از آن، مراسم بعدی که بلند کردن بیرق(جنده) بنام حضرت مولا علی(ع) آغاز می شود، پس از مراسم جنده برداری- مردم عقیده دارند سال خوب یا بد به آسان و مشکل بلند شدن آن مشخص می گردد.

کار بعدی مردم، رفتن به زیارت اهل قبور است، قبور بستگان و قبور بزرگان، همانند؛ حضرت آیت الله العظمی حجت کابلی و…  که اکثرا در اطراف زیارت سخی قرار دارند، سال نو را مردم و دولت افغانستان به صورت رسمی بنام« نهال شانی » و یا« میله دهقان» در مرکز و ولایات از نوروز استقبال می نمایند و همچنین سال نو را مردم و دولت افغانستان به صورت رسمی بنام« نهال شانی » و «میله دهقان» در مرکز و ولایات از نوروز استقبال می نمایند و بطور عموم از این جشن ملی تجلیل بعمل می آورند.

اما در سالهای اخیر برخی افراد و اشخاص با برگزاری تجلیل از نوروز مخالفت نموده و برگزاری این گونه مراسم را پیروی از کفار و مخالف دین می دانند. رهبری کنندگان مخالفت با برگزاری جشن ملی نوروزی را برخی از حلقات تندرو که افراطیون عربستان(وهابی ها) بر عهده داشته که گاهی به صورت مستقیم به مخالفت با آن برخاسته و در مواردی نیز برخی از شهروندان افغانستان همانند جمعیت اصلاح  و در کل سلفی ها وظیفه‌ی آن‌ها را پیش می برند.

این افراد که بسیاری از پدیده‌ها و رویدادها را از عینک افراط ‌گرایی دینی می‌بینند و با همان ذهنیت قضاوت می‌کنند، آن‌ها نه تنها با جشن نوروز و گرامی‌داشت از بهار، با نشراطلاعیه، بروشور وتبلیغ سرِ ستیز دارند و به آن، برچس‍پِ «غیراسلامی» می‌زنند، بلکه به دیگر میراث‌های فرهنگی و مظاهر تمدن نیز با دید خصمانه می‌نگرند و می‌کوشند برای تحریمش از هر دستاویزی کار گیرند.

همانگونه که برخی از گروه‌های نوظهور چون «جمعیت اصلاح» در چند سال اخیر در کابل و برخی ولایات دیگرِ افغانستان به فعالیت آغاز کرده اند و از طریق انترنت، مجله، بروشور، اعلامیه‌، مساجد و شعارنویسی بر دیوارها، با جشن نوروز به مخالفت برخاسته اند.

اما عده ای دیگری نیز با دامن زدن به اختلافات قومی و سمتی جشن ملی نوروز را با چالش می کشاند. چنانچه از زمان شاهی و دوران جمهوریت محمد داود خان تا دو سال قبل، جشن نوروز زیارت سخی در محوریت مرحوم آیت الله العظمی حجت کابلی و خاندان آن عالم بزرگوار که مورد احترام بزرگان تشیع و تسنن بوده و می باشد صورت می گرفت.

از آنجاییکه مراسم تجلیل از سال نو با حضور گسترده مردم رو برو هست و بسیاری از چهره های سیاسی تلاش دارند تا با استفاده از این فرصت در قبال حریفان خویش اعلام موضع نمایند. بدین جهت از دوسال بدینسو حزب وحدت اسلامی به رهبری کریم خلیلی و حزب وحدت مردم به رهبری حاجی محمدمحقق با استفاده از نفوذ سیاسی و اجتماعی شان کمیسیونی را بوجود آوردند و اعضای آن با سایر اقوام و شخصیت های متنفذ مخالف و به جز اشخاص مورد نظرخودشان را نمی پذیرند، اما در کمیسیون امسال نمایندگان سیدحسین انوری رهبرحزب حرکت اسلامی و همین طور نماینده داکتر صادق مدبر نیز حضور داشتند و این دو نفر برخلاف میل اعضای قبلی این کمیسیون نام های آقای انوری و مدبر را در لیست سخنرانان افزودند.

با همه موانع و چالش های که در باره برگزاری جشن نوروز وجود دارد، این را باید بپذیریم که برگزاری جشن نوروز در افغانستان مخالف برنامه های اسلامی نبوده و مراسم نوروزی با یاد خدا محتوای دینی برپا می گردد، در نخستین دعای هنگام تحویل سال، از خداوند دگرگونی حال و نیکو شدن طلب میشود: « یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالناالی احسن الحال» یعنی ای برگرداننده دلها و دیده ها، ای تدبیر کننده شب و روز، حال مارا به نیکوترین حال برگردان؛ با درنگ در این دعا، بزرگترین وردها، ورد نوروز را در امور ذیل می توان خلاصه کرد:

1- تلاش برای تغییر

یکسان ماندن و تن ندادن به تغییر و تحول به شدت نفی شده است، آنگونه که پیامبر(ص) می فرماید: « هر کس دو روزش یکسان باشد، او مغبون است و ضرر کرده است».

2- انتخاب راه بهتر

پس از تن دادن به تغییر، مهم گزینش راه بهتر و نیکو شدن است و لذا آنانی که فردایشان از روز قبل بدتر است، مورد شماتت خواهند بود؛ همانگونه که رسول اکرم(ص) می فرماید: «هر کسی فردایش بدتر از امروزش باشد لعنت شده است».

3- تبدیل بدیها به خوبیها

زیباترین و کامل ترین نوع تغییر ، تبدیل بدیها به خوبیها و جبران خطاهاست؛ شیوه ای که قرآن برای آدمی ترسیم ساخته است؛ آن که« بعد از ستم کردنش توبه کند و به اصلاح آید»  این دگرگون شدن و گذر از بدی به خوبی و اصلاح خود ، در ادعیه ما نیز مشهود است: «پروردگارا! بدیهای مارا به خوبی صفات خود تغییرده». همچنین  امام جعفر صادق(ع) می فرماید: «نوروز، روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت که او را بپرستد و برای او شریکی نگیرند و به پیامبران و پیشوایان دین ایمان بیاورند». در جای دیگرآن حضرت می فرمایند: «هر گاه نوروز فرا رسید غسل کن و پاکیزه ترین لباسهایت را بپوش».

اما برخی از آداب و سنن عید ملی و باستانی نوروز در افغانستان از این قرار است:

از زیر قرآن گذشتن

در بعضی مناطق افغانستان، مخصوصا نقاط مرکزی افغانستان دویاسه روز قبل از تحویل سال، مردم جمع می شوند و گاو یا گوسفند را  بعنوان نذری خریداری می کنند، وقتی که سال نو حلول می کند، مردم محله در مساجد و تکایا جمع می شوند، دعای سال نو را دست جمعی می خوانند و بعد یکی از موسفیدان قرآن کریم را بدست می گیرد و مردم از زیر آن رد می شوند که تا پایان عمر در پناه قرآن باشند، سپس روحانی منطقه به سخنرانی می پردازد و همگی را به تقوا و پرهیز کاری و وحدت دعوت می کند.

جنده‌ی سخی و میله‌ی گل سرخ

همزمان با اجرای بر پا داشتن پرچمی بنام « جنده‌ی سخی» در کابل،  مزار شریف و دیگر ولایت های افغانستان، (میله‌ی گل سرخ) با این مراسم هماهنگ می گردد، مردم این تقارون را بسیار نیک می پندارند و به دامنه های کوه و چمن های سرسبز که رویش « گل سرخ» است به سیرو گردش می پردازند.

جنده ای سخی، یا پرچمی که بنام حضرت علی(ع) در دامنه کوه سخی کابل که از زیارت گاههای مشهور است، در شب اول حمل، شاهد تجمع اقشار مختلف مردم می باشد و در ساعت نه صبح روز نوروز با تلاوت آیاتی از قرآن کریم شروع می شود، شخصیت های علمی بطور فشرده بدین مناسبت سخنرانی می نمایند و پس از آن، مراسم بعدی که بلند کردن بیرق(جنده) بنام حضرت مولا علی بن ابیطالب(ع) آغاز می شود، تعداد پهلوانان که به این کار رو می آورند 12 تا 24 نفر است که همراه با بلند شدن پرچم، مردم بانگ الله اکبر را سر می دهند. اما برخی از رسومات و سنت هایی که پس از مراسم بلند شدن «جنده سخی» انجام می شود عبارت است از:

پس از مراسم جنده برداری- مردم عقیده دارند سال خوب یا بد به آسان و مشکل بلند شدن آن مشخص می گردد- مناقب و نعت خوانان، با اجرای خواندن اشعار در وصف حضرت علی(ع) بر شوق و شور حضار می افزایند و مردم هم با دادن پول هایی به آنان علاقه مندی و احساسات شان را ابراز می کنند.

کار بعدی مردم، رفتن به زیارت اهل قبور است، قبور بستگان و قبور بزرگان که اکثرا در اطراف زیارت سخی قرار دارند.

بخشی از نذورات، در همان زمان اجرای مراسم « جنده » برداری به گروههای خاص چون : سربازان دولتی و مناقب خوانان داده می شود و بخشی دیگر دعوت خصوصی در خانواده است که تعداد از دوستان خود را به منزل می برند و برای صرف شیرینی  ونذر دعوت می نمایند، پیوند و رشته های محبت میان شانرا، با تعامل تحکیم و تعمیق می بخشد. مهمان نوازی خصیصه است مهم و با ارزش در عنعنات مردم افغانستان، این مظهر فرهنگی از افتخارات بزرگ ملی ما به حساب می رود.

مهمان نوازی آنقدر در فرهنگ ملی ما عجین می باشد که هر گاه در وجود یکی از افراد این خصلت دیده نشود هویت افغانی او زیر سوال می رود و این تربیتی است که هر کس می تواند بدون تبعیض و تفاوت از این حق استفاده کرده و برخوردار گردد وبه صورت قطع می توان گفت که هر گاه مسافر با دست خالی در سرا سر افغانستان سفر نماید، هرگز گرسنه نخواهد ماند. نکته ای ظریفی را که در این جا می خواهیم به آن اشاره کنیم این است که: « هر گاه مهمان کسی را شخص دیگری به خانه ای خود ببرد در این مورد خشم بر کسی خواهند بود که مهمان او را وادار به رفتن به خانه خویش نموده است».

در شهر ها و روستا ها، با نزدیک شدن سال نو، مردم به تزئین، شستشو و غبار زدایی می پردازند، از نظافت و آرایش خود نیز غافل نمی شوند. عده ای نیز بر علاوه میوه هفت سین و میوه تر کرده، همراه کیک و کلوچه نیز تهیه می نمایند، همچنان بنام « نذر سخی جان» غذای لذیذ و مقوی سمنو از سر شب تا صبح پخته نموده و با گرفتن مراد خویش زنان این ابیات را می خوانند:

سمنک در جوش و ما کفچه زنیم

دیگران در خواب و ما طبله زنیم

وقتی که روز نوروز دور سفره‌ی عید می نشیند، 365مرتبه دعای (یا مقلب القلوب والابصار… را می خوانند؛ بزرگان به کوچکان عیدی داده بعد به دید و بازدید جهت عرض تبریک سال نو و عید نوروز به خانه های یک دیگر می روند و میله های منطقوی چندین روز ادامه دارد.

همچنین سال نو را مردم و دولت افغانستان به صورت رسمی بنام« نهال شانی »و یا« میله دهقان» در مرکز و ولایات از نوروز استقبال می نمایندو بطور عموم از این مراسم تجلیل بعمل می آورند.

تهیه و تنظیم گزارش: سید محمدحسینی

مطالب مشابه