حضرت آیت الله شیخ محمد اسحاق فیاض در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در ولسوالی جاغوری، ولایت غزنی دیده به جهان گشود و به اهتمام پدر بزرگوارشان جهت فراگیرى علوم در حوزه هاى علمیه مشغول به تحصیل شد و پس از آموختن قرآن، کتاب جامع المقدمات و بهجه المرضیه را در زادگاهش و پس از فوت مادر اولین هجرت در راه تحصیل علم را متحمل شدند و به شهر مقدس مشهد و سپس به شهر نجف اشرف مهاجرت کرد و از حوزه هزار ساله آن دیار بهره ها برد و به صورت خستگى ناپذیر در سال ۱۳۵۷ خورشیدی شروع به بحث خارج نمودند و از حضرت آیت الله فیاض دارای آثار علمی چون؛ «محاضرات فی اصول‌الفقه»، «رساله توضیح‌المسایل»، «تعالیق مبسوطه علی عروه الوثقی» در فقه و اصول می‌باشد.
عقرب ۱۳۹۲ خورشیدی نامه ای از سوی دبیرخانه کنگره مقام علمی حضرت آیت الله فیاض عنوانی سترجنرال سیدحسین انوری مواصلت و در آن نامه از آقای انوری تقاضا نموده بودند تا نماینده ای حزب حرکت ا سلامی را معرفی نمایند، پس از مشوره جناب آقای انوری بتاریخ ۲۰ سرطان ۱۳۹۲ ذریعه مکتوب شماره ۴۳۹ نگارنده را به کنگره بزرگداشت حضرت آیت الله فیاض معرفی نمودند، اولین جلسه اجرایی با حضور نمایندگان احزاب شیعی در دفتر کنگره برگزار و هرکدام از نمایندگان احزاب شیعی دیدگاه شان را در مورد نحوه برگزاری گنگره ابراز داشتند، در اولین جلسه اعضای اجرایی که مرکب از نمایندگان احزاب، حوزه های علمیه، نهادهای علمی و فرهنگی بودند، من بعنوان نماینده حزب حرکت اسلامی دیدگاهم این بود که حضرت آیت الله العظمی فیاض، بعنوان یک شخصیت علمی و خوشنام این کشور که در حوزه علمیه نجف اشرف سالیان متمادی مصدرخدمت قرار داشته، مبادا در شرایط فعلی بعنوان ابزار و وسیله جریانات سیاسی وی را مورد بهره برداری قرار دهند.
از همان آغاز این نوع دیدگاه برای برخی نمایندگان احزاب قابل تحمل نبود، لذا به مرور زمان توجیهات آغاز و جلسات بدون دعوت نگارنده، کمرنگ و به فراموشی سپرده شد.
تا اینکه حجت الاسلام عبدالعظیم عظیمی دایچوپانی دبیر محترم کنگره بزرگداشت از مقام علمی حضرت آیت الله فیاض، حدود یک هفته قبل از حضور نمایندگان ایشان از نجف اشرف، طی تماس تلفنی خواهان ملاقات عاجل با جناب آقای انوری گردیدند و من هماهنگی را انجام داده وملاقات صورت گرفت، در این هیئت برگزار کننده کنگره از آقای انوری مساعدت مالی نمودند، ایشان ضمن اظهار خوشحالی از برگزاری چنین کنگره های وعده سپرده که نیروی انسانی و مساعدت مالی با این کنگره بنمایند و مشروط بر اینکه، مقام معنوی مرجعیت حفظ و مبادا جریانات از این فرصت استفاده ابزاری نمایند، و به گفته وی من آمادگی دارم تا بدون کدام چشم داشت و یا برآورده شدن منافع و بعنوان وظیفه اسلامی همکاری نمایم، مشروط براینکه دیگران نیز به این برنامه متعهد شوند که با کمال تاسف به تعهدات عمل نشد و آقای انوری از همکاری شان و شرکت در این کنگره معذرت خواست.
هیئت اعزامی حضرت آیت الله فیاض به ریاست فرزند ایشان حجت الاسلام شیخ محمود فیاض و اعضای هیئت حجج اسلام؛ شیخ محمدجواد مهدوی ریاست دفتر نجف اشرف، سید محمدباقر علوی از اعضای گروه علمی و استفتاءات دفتر نجف، شیخ محمدرضا اشرفی ریاست دفتر تهران و علی مهدوی داماد و مسئول استفتاءات دفتر حضرت آیت الله فیاض در نجف حضور داشتند.
همزمان با ورود هیئت به اقامتگاه شان، علما و طلاب علوم دینی، رهبران سیاسی، تاجران و حاجی های تجار، جنرالان رژیم های گذشته و حال، اساتید دانشگاه ابن سینا، غرجستان، گوهرشاد و…. بودند.
با هیئت دیدار، مصارف و تدویر برنامه های هئیت را جمعی از حاجی های تجار بعهده داشتند، مثلا هزینه کاری دفتر کنگره و اقامتگاه هیئت را حاجی نبی خلیلی، حاجی رمضان حسین زاده و هزینه چاپ و نشر کتاب های ایشان را استاد محقق و ترجمه این آثار را سرور دانش و محمد جواد برهانی و مابقی هزینه ها را دیگر حاجی های تجار و احزاب سیاسی برآورده نمودند همچنین این هیئت دیدارهایی را با شخصیت های علمی کشور از جمله با حضرت آیت الله محسنی در جلسه اجرایی شورای علمای شیعه افغانستان در حوزه علمیه خاتم النبیین(ص) داشتند و از ایشان نیز تقاضامند بودند که در این کنگره شرکت و یا پیام دهند.
کنگره حضرت آیت الله فیاض قبل از ظهر پنج شنبه ۲۳ اسد ۱۳۹۳ خورشیدی با حضور برخی شخصیت های سیاسی، مقامات دولتی، برخی اعضای شورای ملی، علما، استادان دانشگاه، دانشجویان و شمار زیادی از شهروندان مختلف کشور اشتراک نموده بودند.
در این کنگره، پیام حامد کرزی رییس جمهور کشور، توسط نعمت الله شهرانی وزیر مشاور رییس جمهور به خوانش گرفته شد.
درپیام رییس جمهور با اشاره به وظایف علما در دفاع از اسلام، قضاوت، تبلیغ و ترویج ارزش های اسلامی، از آیت الله فیاض به نام فقیه وارسته نام برد.
دراین کنگره، همچنان پیام حضرت آیت الله فیاض، توسط حجت الاسلام شیخ محمود فیاض پسر ارشد ایشان به خوانش گرفته شد که در پیام آیت الله فیاض وحدت و همدلی میان مسلمانان یکی از اصول اساسی تلقی شد که به گفته وی از امت اسلامی به خصوص علما و اهل علم می طلبد تا تلاش های جدی را در این زمینه انجام دهند و نیز در این پیام آیت الله فیاض، رشد افراطیت و بنیاد گرایی دینی را شناخت نادرست از دین دانست.
همچنان در این کنگره پیام تعدادی از شخصیت های سیاسی، از جمله حضرت صبغت الله مجددی رییس کمیسیون مستقل حل منازعات و ارتباط مردم با دولت توسط یوسف شریفی، پیام داکتر عبدالله عبدالله یکی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری توسط مجیب الرحمان رحیمی، پیام عبد رب رسول سیاف توسط عنایت الله بلیغ و پیام داکتر صادق مدبر رهبر حزب انسجام قرائت شد.
محمد کریم خلیلی معاون رییس جمهور، در این همایش چهره علمی آیت الله فیاض را استوانه بزرگ علمی در جهان اسلام و مایه افتخار مردم افغانستان و امت اسلامی عنوان کرد.
آقای خلیلی ترویج اندیشه دینی معتدل آیت الله فیاض را در راستای مبارزه با افراطیت و بنیادگرایی دینی با اهمیت خواند.
سرور دانش معاون دوم تیم تحول و تداوم ، حاجی محمد محقق معاون دوم تیم اصلاحات و همگرایی، داکتر محمد امین احمدی، حجج اسلام؛ سید رحمت الله مرتضوی؛ رییس مجمع جهانی اهل بیت(ع)، قربانعلی عرفانی، سید محمد باقر علوی و شماری دیگری از شخصیت ها در مورد ابعاد شخصیتی و علمی آیت الله فیاض سخنرانی کردند.
اما عده ای از شخصیت های علمی که از پایگاه علمی واجتماعی برخور دار هستند در این کنگره به جهت سیاسی شدن آن شرکت نکردند و مورد انتقاد برخی حلقات که گاها علیه دین و ارزشها نیز معترض هستند واقع شدند. در این شکی نیست که حضرت آیت الله فیاض از افتخارات جهان اسلام است. اما استفاده سیاسی و قومی از چنین شخصیتی منصفانه نیست و باید ما به شخصیت های علمی وفرهنگی خود افتخار کنیم که یکی از این افتخارات ما آیت الله فیاض هستند که در باره چنین شخصیت های علمی گفته اند: «العماء ورثۀ الانبیاء»، نباید مراجع مورد سوء استفاده سیاسی قرار گیرد، با تاسف در این دیدارها حتی افراد که علیه دین و مذهب و ارزشهای اسلامی موضوع روشن داشتند، به بهانه اینکه مرجعیت آیت الله فیاض محور وحدت سیاسی و قومی می باشد، در بیت ایشان نفوذ و در نحوه برگزاری کنگره جزء افراد تاثیر گذار بودند و هرچند در جلسات متعدد و حتی برخی سخنرانان کنگره به آن نکات اشاره داشتند. بعنوان مثال؛ حجت الاسلام شیخ غلام عباس مصباح در دیدار اعضای دفتر حضرت آیت الله شیرازی با اعضای هیئت اعزامی آیت الله فیاض افزودند: سال ۱۳۶۵ زمانیکه حضرت آیت الله فیاض بعنوان نماینده حضرت آیت الله خویی سفری به پاکستان داشتند، طی ملاقاتی در یکی از هوتل های اسلام آباد، با حضور آقایان؛ شیخ نادر علی مهدوی، سید انورجان واثق واعظ زاده، سید جعفرواعظ زاده، احمدی، معتمدی و… معظم له از عوامل جنگهای داخلی افغانستان پرسیدند، مایان اظهار داشتیم که یکی از عوامل این جنگها موضوع اعلمیت حضرت آیت الله خویی(ره) می باشد، ایشان فرمودند که حضرت آیت الله خویی نیاز به مطرح شدن نیست، زیرا او جایگاه خود را در جهان اسلام پیدا نموده و بخاطر موضوع اعلم ایشان نباید قتل نفس صورت گیرد.
آقای مصباح با ذکر این خاطره یاد آور می شود که تا کنون حضرت آیت الله فیاض در بیرون از افغانستان مطرح بوده و هست و نیاز به حمایت جریانات سیاسی ندارد که ایشان در گذشته همکاری با آنان را حرام می دانستند و امروز توسط آنان مطرح گردد.
نگارنده نیز بعد از ظهر سه شنبه ۲۱ اسد ۱۳۹۳ خورشیدی همراه حجت الاسلام سید حسین واعظ زاده، حجت الاسلام شیخ محمود فیاض و هیئت همراه ایشان را ملاقات نمودیم، گفتم ما علاقمند هرگونه همکاری با کنگره بودیم، اما نفوذ چهره های سیاسی در بیت مرجعیت تصمیم ما را تغییر داده و از همکاری با دبیرخانه کنگره معذوریم و ما نمی خواستیم مرجعیت مورد استفاده سیاسی قرار گیرد.
لذا نفوذ برخی افراد فرصت طلب و حرفه ای در نحوزه برگزاری کنگره فاصله بین متدینین، چهره های علمی و مطرح کشور و بروز اختلاقات و حتی باعث اهانت به شخصیت ایشان گردید، چنانچه افراد اشخاص با انتقادات از قبیل اینکه:
– مگر در این چهل سال جنگ، مشکلات و روزهای دشوار مردم مظلوم این کشور کجابودند؟
– برادر ایشان میجر اردو پاکستان و برادر زاده و دامادش که در آی اس آی پاکستان هست چرا به این کشور نیامده و در کنار مردم خویش نمی باشند؟
– کاش تصمیم وی زود تر از امروز می بود تا از وجوهات مردم ما سپاه پاسداران ایران تمویل وتجهیز نمی شد.
و به راستی حضرت آیت الله فیاض با نفوذ این گونه افراد سیاسی در بیت مرجعیت می تواند محور قرار گیرد؟
هرچند برخی از نهادهای منتقد علیه شخصیت های دینی در شبکه های اجتماعی نوشته اند و خواستند ذهنیت عوام را وارونه جلوه دهند از جمله؛ روزنامه رسانه، در شماره چهل و یکم و همچنین وبسایت مورخ ۲۶ اسد ۱۳۹۳ با انتقاد ازعدم اشتراک آیت الله محسنی و دیگر شخصیت های علمی و سیاسی کشور نوشته بود: «… زیرا اشتراک آیت الله محسنی در این کنگره نه‌تنها از جایگاه علمی آیت‌الله العظمی تجلیل می‌شد که برای جایگاه شخصی خود وی نیز مفید بود.»
این عده آیت الله فیاض را محور خواندند و پس از سالیان متمادی نخستین بار، آدم ها با افکار وگرایش های متضاد سیاسی و فکری زیر یک خیمه جمع شدند، و نیز بعضی حلقات که گرایش ضد ارزشی دارند تاکید داشتند که دیدگاه روشن آیت الله فیاض در مورد مدیریت زنان در تقابل با بنیادگرایی و حضور وی در افغانستان سبب خواهد شد تا دکان های نمایندگان ولایت فقیه در این کشور از رونق بیفتند.
در حالیکه اگر سیاسیون می گذاشتند آیت الله فیاض محور باشد، باید این گنگره بدون دخالت سران احزاب سیاسی، نهادهای منتقد علیه دین و مذهب بصورت علنی دخالت نمی کردند که این موضوع باعث عدم شرکت وابستگان دفتر آیت الله محقق کابلی و برخی مراجع دیگر، طلاب حوزه علمیه جامعۀ الاسلام، آیت الله شیخ زاده کابلی، آیت الله حجت کابلی، سترجنرال سیدحسین انوری، داکتر سید محمدعلی جاوید، داکتر سید علی کاظمی و… که هرکدام از این بزرگان مشوق و مویید چنین کنگره و تجلیل از مقام علمی مرجعیت حضرت آیت الله فیاض بودند، بطور مثال؛ دبیرخانه کنگره آیت الله فیاض با هماهنگی قبلی آیت الله سیدمحسن حجت می پذیرد که یکی از سخنرانان کنگره باشند، وقتی که یک روز قبل با ایشان تماس گرفته میشود، آقای حجت بعنوان اعتراض می گوید شما تجلیل از مرجع تقلید را سیاسی نمودید و من نمی توانم شرکت کنم، نگارنده با واکنش پذیرایی کنندگان ناگزیر کنگره را ترک گفتم و همچنان حجج اسلام آقایان مرتضوی، عرفانی و… نیز با برخورد توهین آمیز رو برو شدند و حاجی رمضان حسین زاده آقای مرتضوی را از مسیر راه در حال بیرون رفتن از محوطه خیمه رضایت شان را می گیرند.
بنا براین مشکل مراجع در امور دینی افرادی هستند که پنهان و آشکار برای شان خط می کشند و گاها، آنها حلقات امور دینی را رنگ سیاسی می دهند و بدین جهت دستگاه مرجعیت آسیب پذیر می گردد، بدین جهت فقهای اسلام شناس وجامع الشراءیط فراترازجغرافیای خاص منطقه و قوم می اندیشند.
شخصیت‌های علمی و فرزانگان فکری و فقهی، جزء سرمایه‌ها و استوانه‌های علمی و فرهنگی جامعه علمی محسوب می‌گردند و تجلیل، تکریم و بزرگداشت علما و اندیشمندان نباید منحصر به جریانات سیاسی گردد، و تجلیل از آنان با شأن علمی فرزانگان برگزار و به آراء و اندیشه‌های آنها عالمانه پرداخته شود. در کنار احیای اندیشه‌های فرهیختگان و ارائه نقطه نظرات علمی آنها، باید پیوند بین نسل‌های امروز و گذشته را تحکیم ببخشیم.
نویسنده: سیدجعفرعادلی«حسینی»