نمایش نوار ابزار

هویت اصلی علامه سید جمال الدین حسینی افغانی

پنجشنبه ۲۰ حمل ۱۳۹۴

(بمناسبت یکصد و نوزده همین سالگرد ارتحال علامه سید جمال الدین حسینی افغانی)

سید جمال الدین حسینی افغانی فرزند سید صفدر در سال1254 هجری قمری برابر با  1217 خورشیدی و  1838 میلادی در منطقه اسد آباد ولایت کنر افغانستان چشم به  جهان گشود.

سید جمال الدین که از پنج سالگی با مقدمات و علوم روز آشنا گردیده و در سال 1264 هجری قمری همراه با پدرش برای ادامه تحصیل از زادگاهش به کابل رفت و دو سال را در آن شهر به کسب علم مشغول بود و در سال 1266 هجری قمری به نجف اشرف هجرت کرد و مدت چهار سال را در محضر شیخ مرتضی انصاری(ره) بود و در این مدت سید جمال علاوه بر درس های حوزه علمیه به تحقیق در زمینه علوم دیگر مثل ریاضی، طب، تشریح، هیئت و نجوم پرداخت.

سید جمال الدین حسینی سال 1270 در حالی که حکم اجتهاد را از شیخ انصاری داشت به کشورهند رفت و در مدت دو سال درشهر کلکته ماند و در آنجا از نزدیک مشاهده کرد که چگونه بریتانیا تمام هند را غارت می کند و استعمار بر جان و مال و ناموس مردم هند مسلط شده است.
علامه  در سال 1272 برای زیارت خانه کعبه عازم مکه مکرمه شد و تا سال 1275 اوضاع شهرهای مدینه، اردن، دمشق، حلب و بغداد را مشاهده کرد و سپس به کابل آمد و برای مدت اندکی در افغانستان اصلاح گری را آغاز و مردم را نسبت به اهداف استعمار هوشیار ساخت.
تشکیل کابینه وزرا، ایجاد مکتب های لشکری و کشوری برای تربیت جوانان تنظیم سپاه و آگاه ساختن مرم نسبت به زبان ملی، انتشار روزنامه شمس النهار، تالیف و نشر کتاب تتمه البیان فی تاریخ افغان، تاسیس شفاخانه، تاسیس بیطارخانه، ایجاد پسته خانه و کاروانسرا از جمله خدمات وی در کشور خودمان می باشد.
در پی اقدامات سیاسی سید جمال الدین حسینی وی در سال 1285 هجری قمری از کشور اخراج و روانه هندوستان شد، این بار نیز بیدارگری وی و مبارزه علیه استعمار انگلیس، به اخراج سید از هند انجامید.
او در سال 1285 وارد مصر شد و با وجود اینکه بیشتر از چهل روز در آنجا نماند به بیدارگری جوانان، محصلان و اساتید دانشگاه الازهر پرداخت که با دخالت استعمار، خدیو مصر حکم اخراج او را صادر کرد.

علامه سید جمال الدین حسینی نیز در طول عمرش به دلیل روشن ساختن مردم به اوضاع وخیم آن زمان، به کشورهایی چون ترکیه، عربستان، انگلستان، فرانسه، ایران، روسیه و عراق پا گذاشت و فعالیت های مهمی را به نفع مردم انجام داد چراکه او همیشه به این عقیده بود که وی مدافع منافع تمام مسلمانان جهان است.
علامه به دلیل دعوت های پی در پی سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی از انگلستان به شهر آستانه عثمانی ترکیه امروزی جهت اصلاح کشور عثمانی رفت و او در 5 شوال 1314 هجری قمری برابر  18 حوت 1275 خورشیدی  پس از گذشت چهار سال از ورودش به مرکز خلافت عثمانی و تلاش فراوان در این کشور جهت ایجاد اتحاد اسلامی با دسیسه سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی مسموم شد و یا به علت مریضی سرطان وفات کرد.
پیکرش را با احترام فراوان مردم ترکیه در شهر استانبول آن کشور دفن و بعد از چند سال تابوتش را از ترکیه به کابل انتقال دادند و در محوطه دانشگاه فعلی کابل به خاک سپردند.
علامه سید جمال الدین حسینی افغانی دارای مفکوره فراگیر و جهان شمول در اندیشه نظام سیاسی اسلام بود که خاستگاه و خیزشگاه بسیاری از نحله های رفرمیزم اسلامی به او منتسب و ناشی از افکار اوست.
سید جمال الدین افغانی مبدا تقویم اسلام گرایی جدید است و وظیفه هر مسلمان و هر افغانی است تا با پرداختن به اندیشه و راه سید جمال الدین، آرا و اندیشه وی را کاربردی بسازد.

محمود ابوریه  نویسندة  مصری در کتاب «صیحة  جمال الدین افغانی»  می نویسد: «سید جمال الدین دارای پسر کاکا  به نام «حسین پاچا»  است  و ایشان  از  جمله  شخصیت های اجتماعی  افغانستان می باشد، حسین پاچا همواره  علامه سید جمال الدین  را ملامت می کرد که او راه  ورسم  نیاکان خود را فراموش  کرده  که  با شمشیر  جهاد  میکردند  و او با  خنجر قلم   مبارزه می کند و همچنان سید عباس  پاچا  که از شخصیت های نامور کشور می باشد  و  پسر کاکای  سید جمال الدین است که  با سید شمس الدین  « مجروح »  قرابت قومی دارد، این خود  گواه  بر آن است که علامه سید جمال الدین افغانی  از  سادات اسد آباد ولایت کنر افغانستان است.

علامه سید جمال الدین  افغانی  اولین  کسی است که خطر سلطه غرب را در سرزمین های  شرقی و اسلامی متناسب به دیگران بیشتر احساس کرد و عواقب حسرت بار او را دقیق تر درک نمود وی با تدبیر در روشنی  خرد  جمعی  به تنهایی  به مبارزه  پرداخت و حیات  خود را در راه  بیداری  شعور مسلمین   جهان   وقف  نمود  که  بگونه  مثال  میتوان  از   تاسیس  و انتشار نشریه  اسلامی   بنام « العروة الوٍثقی»  در سال « ۱۳۰۱ هجری قمری »  در کشور فراسنه نام برد.

قابل تذکر است که دکتر محمد سعید «سعید افغانی»  در رابطه  شخصیت  و دیدگاه  علامه سید جمال الدین  افغانی  کتابی را تحت عنوان: «نابغه الشرق السيد  جمالالدين  الافغانی  و ترجمه آن به پشتو، د شرق نابغه  سید جمال الدین افغانی»  نوشته است و حتی زمانیکه سعید افغانی در سال  ۱۳۴۲ هجری شمسی مطـابق ۱۹۶۴  ميلادی  غرض  تحصيلات عالی   به  قاهره اعزام   شد  و بعد  از  سپری   نمودن  امتحانات، لیسانس و  به  تعقیب  و آن ماستری خویش  را در رشته «فلسفه  و الهیات» بدست آ ورد و بخاطر کسب درجه علمی «دکترا  به نوشتن  تیزس  دکترا اجازه  یافت  که  یکی از محتوای  تیزس  او  در  رابطه با اندیشه، هویت مذهبی و ملی علامه  سید جمال الدین افغانی  می باشد که ایشان با ارائه اسناد، هویت ملی سید جمال الدین افغانی را به بحث گرفته است.

سالیان متمادی هست که از شخصیت سید جمال الدین افغانی در جمهوری اسلامی ایران با برگزاری سمینارهای منطقه ای و بین المللی تجلیل می گردد و سالهاست که محققان ایرانی تلاش دارند تا به علامه سید جمال الدین حسینی افغانی هويت ايراني ببخشد و از سوی دیگر یونسکو سال 2008 (1387  خورشیدی) را سال تجلیل از مبارزات سید جمال الدین افغاني نام گذاری نموده ودولت افغانستان نيز به کمک سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد – یونسکو – از صد و پنجاهمین سال آغاز مبارزات سید جمال الدین ، در یک سمینار دو روزه در شهر کابل شخصيت والاي سيد را ارج نهادند.

بدون شک و تردید علامه سید جمال الدین حسینی افغانی، هيچ گاه انديشه و احساساتش را دريك مذهب، كشور و قوم خاصي محدود نكرده و اکثرا تلاش پیگیر، رنج و مشقاتی را برای اسلام و مسلمانان در جغرافیای کلان داشته و  هرگز براي او مذهب و ملیت خاصی مطرح نبوده و این خود بيانگر جامعیت هويت واقعي سید در جغرافياي جهان اسلام است.

بنا بر این اگر بخواهيم هويت ملي سيد جمال الدين حسيني افغانی را بشناسم در انديشه ها و افكار او نمي توان جستجوكرد، بلكه خارج ازاين دايره درلابلاي آثار، گفتار و نشانه هاي خانوداگي او تحقیق نمود، زيرا هيچ انساني نيست كه در سرزمين خاصي به دنيا نيامده باشد و متعلق به قوم و مليت خاصي نباشد و همين ويژگي ها است كه برخلاف انديشه هاي انسانهاي بزرگ هويت ملي و قومي او را شكل داده و اما آنچه که در باره هویت ملی سید جمال الدین حسینی دیدگاههای متفاوت و در نوشته های محققان کشورهای مختلف ذکر شده نیاز به یاد آوری نکات ذیل را دارد:

1) سید جمال الدین در تمام آثار و دست نوشته های خویش، پسوند هویتی سید جمال الدین حسینی افغانی را داشته است.

2) هرچند در اسناد و روایت برخی محققان ایرانی، تولد سید جمال الدین را در اسد آباد همدان و محققان افغانستان او را متولد اسعد آباد ولایت کنر می دانند و گاها محققان ایران و افغانستان با ارائه اسناد ضد هم از هویت ملی سید، هرکدام دیگری را نفی نموده و اسناد متانقض از هویت وی را ارائه نموده اند.

زيرا از نظر محققان ايراني سيد جمال الدين در اسدآباد همدان آستان به دنيا آمده و درد ايام جواني زندگي طلبگي را آغاز كرده و در نجف درس خوانده و شاگردي شيخ انصاري را نموده و به دستور شيخ انصاري براي ارشاد و بيداري مسلمانان به هند سفركرده و گذري هم به افغانستان داشته است و درمصر و ديگر بلاد اسلامي از اتحاد ويك پارچگي مسلمانان دم زده و از آنجا كه هويت ايراني در راستاي اهدافش خلل وارد مي كرده خود را افغاني معرفي كرده است.

اما محققان غیر افغانی و ایرانی، اکثرا تولد سید جمال الدین حسینی را  اسعد آبادكنر و آغاز تحصیلات وی را در كابل و از آنجا براي ادامه تحصيل به هند تایید می نمایند و از جمله شیخ محمد عبده شاگردو همکار  او شرحی از زندگی سید جمال الدین را  ارايه داده و تاييد كرده كه سید در اسعد آباد کنر سال 1254 هجری قمری متولد و در کابل تحصیل را آغاز و در هیجده‌سالگی براي ادامه تحصيل به هند رفته است.

3) اسناد دیگری که برای اثبات هویت افغانی سید جمال الدین را  توسط محققان افغانی و عربی آورده، نوشه خود سید در عروة الوثقي می باشد: الافغان و هي اول ارض مس جسمي ترابها…

بنا بر این بسیار از محققان كشورهاي جهان بويژه در تركيه، كشورهاي عربي و شبه قاره هند اورا به عنوان افغاني مي شناسند. مدرسي چهاردهي، ابراهيم صفايي، شيخ عباس قمي، سيدمحمد علي آستانه و ديگر ايرانيان، نيز او را فرزند سيد صفدر حسيني، از خانواده هاي بزرگ افغانستان دانسته اند و نيزاستوارد لوتروب امريكايي با ذكر دلايل، سيد را از اسعدآباد كنر و مليت او را افغان ثابت كرده است.

4) سید جمال الدین حسینی در نوشته هاي فارسي يا دري اش از جمله نامه هایی که او برای ایرانیان نوشته که از واژه دری افغانی بكار برده نشان مي دهد او افغاني هست و از سوی دیگر سید تاريخ «تتمه البيان في التاريخ الافغان» را نوشت كه بيان وابستگي و شناخت او از افغانستان است.

5. دلایل فوق و تناقض میان تحقیقات برخی محققان افغانستان و ا یران در باره هویت ملی سید جمال الدین حسینی، در نتیجه با مراجعه به تحقیقات دیگر  محققان کشورهای اسلامی و عربی در می یابیم که سید در افغانستان متولد شده و چنانچه شیخ محمد عبده، شاگرد، همکار و هم صحبت سید جمال الدین حسینی، با قاطعیت و روشنی او را  افغانی و زادگاهش اسعد آباد کنر از توابع کابل پایتخت افغانستان می داند، اما در مورد وفات علامه سید جمال الدین حسینی، عده ای  از پژوهشگران و برخی از یاران سید  بر این عقیده هستند که وی توسط اعوان سلطنت قاجاری(در تلافی ضدیت با نظام قاجار و قتل ناصر الدین شاه) مسموم و به قتل رسیده‌است.

آخرین سخن اینکه، سید جمال الدین حسینی  علاوه بر آنکه در شهر استانبول کشور ترکیه دفن شده بود، پس از چند سال جسدش را به دلیل هویت افغانی به کابل منتقل نمودند.

سید جمال الدین حسینی در 5 شوال 1314 هجری قمری برابر با 18 حوت 1275 خورشیدی در ترکیه وفات می نمایند و پیکرش را در شهر استانبول آن کشور دفن و بعد ها بنا به درخواست دولت افغانستان مبنی بر انتقال کالبد او، این درخواست از سوی دولت عثمانی مورد قبول واقع شد و درسال 1323 هجری هجری قمری، برابر با  ۱۲۸۴ خورشیدی پیکر سید جمال‌الدین از استانبول به کابل منتقل شد و در 10 جدی همان سال در دانشگاه کابل دفن گردید که با دفن تابوت سید  در این محل، نام دارالفنون به آنجا گذاشته شد و در زمان سلطنت محمدظاهرشاه درسال ۱۳۱۱ خورشیدی مقبره اش را باز سازی و منار بلندی از سنگ آبنوس سیاه بالای آن ایجاد گردید. پس از دفن سید جمال الدین حسینی در دانشگاه کابل، این منطقه را بنام جمال مینه نامگذاری و تا هم اکنون به آن نام معروف می باشد.

نویسنده: سید جعفرعادلی«حسینی»

 

مطالب مشابه