بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَت؟
چهل و ششمین سالگرد قیام ۲۴ حوت مردم هرات گرامی باد!
طاعات و عبادات همه قبول باشد. تشکر از جناب ضرابی، گرداننده صفحه‌ی بین‌المللی سیاست افغانستان.
هرچند من از شاهدان عینی این قیام نبودم، اما سال‌ها پیش پژوهش‌هایی درباره قیام‌های چهارگانه کابل، نخستین قیام‌های ولایات مختلف و به‌ویژه قیام ۲۴ حوت ۱۳۵۷ خورشیدی در ولایت هرات انجام دادم. در این تحقیقات، پیش‌زمینه‌ها، دلایل قیام، روند آن، سرکوب قیام و پیامدهای آن را بررسی کرده‌ام. این مباحث را در کتاب‌های «ثابت قدم» و «راویان عشق» به تفصیل آورده‌ام.
در این فرصت کوتاه، نکات اساسی قیام را به اختصار مرور می‌کنم:
قیام ۲۴ حوت ۱۳۵۷ خورشیدی (۱۵ مارس ۱۹۷۹ میلادی)
این قیام یکی از بزرگ‌ترین و خونین‌ترین خیزش‌های مردمی علیه رژیم کمونیستی و دولت تحت حمایت شوروی در افغانستان بود که در شهر هرات رخ داد. قیامی که عمدتاً توسط مردم عادی، علما، دانشجویان و نظامیان ناراضی رهبری می‌شد و به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ضدکمونیستی افغانستان شناخته می‌شود.
دلایل قیام: اعتراض به سیاست‌های حزب دموکراتیک خلق: حکومت کمونیستی افغانستان پس از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، اصلاحات اجباری ازجمله توزیع زمین، تغییرات در نظام آموزشی، سرکوب مذهبی و تصفیه‌های سیاسی را اعمال کرد که با مخالفت گسترده مردم روبه‌رو شد.
افزایش ظلم و سرکوب مردم هرات: حضور نظامیان شوروی در افغانستان و برخوردهای خشن و ظالمانه حکومت با علما، روشنفکران و دهقانان، نارضایتی مردم را به اوج رساند.
تحریک احساسات مذهبی و ملی‌گرایانه: آموزه‌های اسلامی مردم هرات و نقش علمای دین در بسیج مردم، عاملی مهم در شکل‌گیری قیام بود.
روند قیام: قیام ابتدا به‌صورت اعتراضات گسترده مردمی آغاز شد و به‌سرعت گسترش یافت.
نیروهای دولتی، به‌ویژه افسران ناراضی، به مردم پیوستند و درگیری‌های شدیدی در سطح شهر رخ داد.
مردم ساختمان‌های دولتی و مراکز نظامی را تصرف کرده و برای مدت کوتاهی کنترل هرات را به دست گرفتند.
سرکوب قیام: رژیم کمونیستی افغانستان برای سرکوب قیام، از شوروی درخواست کمک کرد.
جنگنده‌های ارتش شوروی شهر هرات را به‌شدت بمباران کردند که منجر به کشته شدن هزاران غیرنظامی شد.
پس از سرکوب قیام، رژیم کمونیستی موج گسترده‌ای از بازداشت، شکنجه و اعدام‌ها را به راه انداخت.
پیامدهای قیام: قیام ۲۴ حوت هرات توجه جهانی را به مقاومت مردم افغانستان علیه رژیم کمونیستی و مداخله شوروی جلب کرد.
این رویداد باعث افزایش حمایت از مجاهدین افغانستان شد.
قیام هرات زمینه‌ساز قیام‌های بعدی در سایر ولایات افغانستان شد و در نهایت، یکی از عوامل اصلی تهاجم گسترده شوروی به افغانستان در ۶ جدی ۱۳۵۸ خورشیدی گردید.
این قیام همچنان به‌عنوان نماد ایستادگی و مقاومت مردم افغانستان در برابر استبداد و اشغالگری در حافظه تاریخی کشور باقی مانده است.