به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جهاد فرهنگی
استاد سید جعفر عادلی حسینی، رئیس سازمان جهاد فرهنگی، در واکنش به اظهارات آقای سید محمدرضا علوی درباره عدم نقش تشیع در جهاد، در برنامه رادیو کتاب به نقد این دیدگاه پرداخت و آن را ناعادلانه و نوعی تحریف تاریخ دانست.
وی با استناد به قیام‌های مردمی دره صوف، چارکنت و در مناطق مرکزی، تأسیس نخستین دولت اسلامی به رهبری آیت‌الله سید علی بهشتی، فتح بامیان توسط فرماندهان شهید شیعه، و همچنین حضور گسترده مجاهدان تشیع در جبهات جاجی پکتیکا، سنگلاخ، پغمان، لوگر و سایر مناطق، نقش برجسته و تعیین‌کننده شیعیان را در جهاد یادآور شد.
عادلی حسینی تأکید کرد: نادیده‌گرفتن این واقعیت‌ها، تحریفی آشکار از تاریخ معاصر افغانستان است و چنین رویکردی می‌تواند وحدت ملی را با آسیب جدی مواجه سازد.
در ادامه، توجه شما را به شرح تفصیلی دیدگاه‌های استاد سید جعفر عادلی حسینی جلب می‌کنیم…
با سپاس از میزبانی شایسته جناب استاد محسنی، مدیر فرهیخته رادیو کتاب، و حضور اندیشمندانه پژوهشگران محترم؛ در پی سخنان جناب آقای علوی پیرامون موضوع «مصالحه ملی»، نکاتی کوتاه و قابل تأمل را لازم می‌دانم بیان کنم.
هرچند موضوع «یک‌جانبه بودن مصالحه» پاسخی مفصل می‌طلبد که ان‌شاءالله در جلسات بعدی به آن پرداخته خواهد شد، اما آنچه اکنون جای نگرانی دارد، نادیده‌انگاشتن نقش برجسته مردم تشیع در جهاد علیه اشغالگران اتحاد جماهیر شوروی سابق است.
اظهار این‌که شیعیان افغانستان در جهاد مشارکت نداشته‌اند، سخنی ناصواب و ناعادلانه است. این دیدگاه، برخاسته از نگاه منطقه‌ای و تقلیل‌گرایانه‌ای است که گاه به درگیری‌های درون‌جریانی – مانند نزاع میان جریان‌های وابسته به عبدالعلی مزاری و صادقی نیلی در برخی مناطق – تقلیل می‌یابد. این‌گونه برداشت‌ها، نقش عظیم و مؤثر تشیع را در مقاومت ملی، قیام‌های مردمی، و تشکیل نخستین حکومت اسلامی، تعمداً یا سهواً نادیده می‌گیرد.
۱. قیام‌های مردمی و تأسیس نخستین دولت اسلامی
نخستین قیام‌های مردمی علیه رژیم کمونیستی، از مناطق دره صوف، چارکنت و دیگر نواحی مرکزی آغاز شد و منجر به آزادسازی بیش از ۲۰ درصد از خاک افغانستان گردید. در پی این تحولات، «نخستین دولت اسلامی» به رهبری آیت‌الله سید علی بهشتی تأسیس شد که اداره هشت ولایت و ۳۴ ولسوالی را بر عهده گرفت و با برقراری نظم، خدمات‌رسانی گسترده و نهادسازی اداری، نمونه‌ای از یک حکومت اسلامی کارآمد را به نمایش گذاشت.
در این زمینه، کتاب بنده با عنوان «نخستین دولت اسلامی» به تفصیل، ابعاد مختلف این تجربه تاریخی را مستند کرده است. همچنین قیام خونین و تاریخی «چنداول» در کابل، که عمدتاً از مناطق شیعه‌نشین برخاسته بود، شاهدی دیگر بر پیشگامی جامعه تشیع در مبارزه با اشغال است. شهادت چهره‌های اجتماعی برجسته و نحوه فجیع بازداشت و اعدام آنان – از جمله آنچه دکتر فخرالنساء فیضانی درباره آن گفته‌اند – بخشی از این تاریخ فراموش‌شده است.
۲. فتح بامیان و فرماندهان شهید
در نخستین دور آزادسازی ولایت بامیان، شهید سید محمدعلی، معروف به «سید لم‌لم» از سادات ولسوالی یکه‌ولنگ، با رشادت مثال‌زدنی بامیان را از سلطه رژیم خارج ساخت و خود نیز در این مسیر به شهادت رسید.
در تابستان ۱۳۶۷ خورشیدی، مجاهدین شیعه به فرماندهی شهید سید ابراهیم شاه‌حسینی و حجت‌الاسلام عادل کاظمی، بار دیگر مرکز ولایت بامیان را آزاد کردند. در این عملیات، اسرا با برخورد انسانی مواجه شدند. جناب استاد محسنی نیز در همین نشست، نمونه‌هایی از نحوه رفتار سازمان مستضعفین با اسرا را یادآور شدند. این موارد در کتاب خاطرات من با عنوان «ثابت‌قدم» به تفصیل آمده است.
۳. حضور فراگیر و فرافرقه‌ای تشیع در جهاد
جهاد شیعیان افغانستان نه‌تنها فراگیر، بلکه فرامذهبی و فراقومی بود. پایگاه «خاتم‌الانبیاء (ص)» در منطقه جاجی ولایت پکتیکا، یکی از نمونه‌های شاخص حضور نظامی رزمندگان تشیع در جبهه‌های جنوب‌شرق بود. در این پایگاه، قبرستانی از شهدای جهاد موجود است. یکی از داستان‌های ماندگار، مربوط به یک سرباز روسی مسلمان‌شده با نام اسلامی «عبدالله» است که در عملیات خنثی‌سازی ماین به شهادت رسید.
افزون بر این، حضور رزمندگان شیعه در جبهات سنگلاخ، پغمان، شمالی، مناطق مرکزی کشور و به‌ویژه ولایت بامیان، از مشارکت گسترده و موثر آنان در مقابله با قوای شوروی و مزدوران داخلی حکایت دارد.
۴. اختلافات درونی و مقایسه نادرست
درگیری‌های محدود درون‌جریانی، مانند اختلافات میان شاخه‌های سازمان نصر و پاسداران جهاد (مزاری و صادقی نیلی) در دایکندی، نباید بهانه‌ای برای انکار اصل جهاد و فداکاری‌های مردم تشیع گردد. چنین اختلافاتی، مشابه نزاع‌های نظامی میان گروه‌های دیگر چون حزب اسلامی و جمعیت اسلامی در سایر ولایات بوده و ذاتاً از ماهیت جهاد نمی‌کاهد.
نتیجه‌گیری
تاریخ جهاد مردم افغانستان، ترکیبی از فداکاری همه اقوام، مذاهب و مناطق این سرزمین است. انتظار می‌رود در تحلیل‌های تاریخی، سهم و نقش مردم مؤمن، مظلوم و مقاوم تشیع به‌صورت مستند، منصفانه و بی‌طرفانه بررسی شود.
تحریف تاریخ از منظر منطقه‌ای یا جناحی، نه‌تنها به حقیقت جفا می‌کند، بلکه پایه‌های وحدت ملی را نیز تضعیف خواهد کرد.
گزارش از پایگاه اطلاع رسانی جهاد فرهنگی
۱۵ اسد ۱۴۰۴ خورشیدی / ۶ اوت ۲۰۲۵ میلادی