چندی قبل مدیر مسئول محترم مجله اعتصام جناب آقای صارم، در خواست مطلبی را نمود تا راجع به شیوه برگزاری مراسم عاشورا در افغانستان چیزی بنویسم، از آنجاییکه مجله آماده چاپ و در فرصت کوتا حقیر یاد داشتی را تحت عنوان «اطلاع رسانی واقعه عاشورا در افغانستان» تهیه و در شماره 67 مجله اعتصام به چاپ رسید.
اینک مطلب مورد نظر جهت گذاشتن در سایت با اصلاحات و اضافات حضور شمار فرهیخته گرامی پیش کش می گردد، امید است مورد توجه خوانندگان محترم قرار گیرد.
در آغاز قبل ازپیشینه و بررسی شیوهای اطلاع رسانی واقعه عاشورا در افغانستان، مخصوصا به سده اخیر اشاراتی شود، موضوعی را یاد آور شوم اینکه: ماه محرم از یک سو فرصتی است برای باز خوانی و مرور اهداف، آرمان ودست آورد قیام و نهضت شکوهمند و ماندگار حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و ازسوی دیگر برگزاری جلسات بدین مناسبت باعث بیداری و هوشیاری جامعه اسلامی جهت خنثی نمودن دسیسه و توطئه دشمنان پیدا وپنهان اسلام می گردد.
لذا سالیان متمادی است که مردم مسلمان افغانستان با برگزاری مراسم از سالروز شهادت حضرت امام حسین(ع) فرزند پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) تجلیل بعمل می آورند.
پیشینه ی عزاداری
مرحوم علامه سيد جمال الدين حسینی معروف به افغاني در تاريخ افغانستان مي نويسد: «افغانيان در زمان خود پيامبر اكرم(ص) دعوت به اسلام را پذيرفته و هيئتي را به سر پرستي فردي به نام قيس به حضور پيامبر اسلام(ص) فرستادند و اين گروه در نزد پيامبر(ص) ماندند و آموزش يافتند و در فتح مكه همراه ديگر مسلمانان شركت داشتند و سپس به منطقه خود بر گشته و در نشر اسلام بويژه در كوههاي غور كوشش نمودند كه در نتيجه مردم آن مناطق به اسلام گرويدند.»
لذا مردم كوهستان غور این کشور بين سال هاي40-30 هجري قمری اسلام و تشيع را پذيرفتند و با اعزام فرماندار، از سوي امام علي(ع) به منطقه ي خراسان و رفتار انساني او با عموم مردم موجب علاقه و گرايش ساكنان غور به اهل بيت(ع) شد، مقاومت هاي سر سختانه مردم غور در مقابل عوامل بني اميه، شدت علاقه آنان را به اهل بيت(ع) نشان مي دهد، به طور كلي از لحاظ تاريخي جاي ترديدي نيست كه محبيين اهل بيت(ع) تا زمان عبدالرحمن به طور خودمختار و بعد نيمه مستقل مراسم سوگواری را در این کشور برگزار می نمودند و بدین جهت پیشینه عزاداری و برگزاری مراسم عاشورا در افغانستان سابقه طولانی دارد.
اما در دوران حکام ظالم و مستبد گذشته از جمله در عصر عبدالرحمن خان، شیعیان افغانستان در انزوا از ساير مردم، در دره های كم زمين و كوههاى دشوارگذار مناطق مركزى این کشور زندگى و در تقیه بسر می بردند.
چنانچه از سالهای 1298 تا 1319خورشیدی، اتحاد پيروان مذهب تشيع و تسنن و نفرت آنان از انگليس موجب شد كه انگليس ها انتقام شكستهاى پياپى خود را از ملت مسلمان افغانستان به وسيله منصوب نمودن عبدالرحمن خان به حكومت افغانستان و تحريك وى به خشونت بگيرد و شيعيان كه تا اين زمان در عمل به مذهب و اجراى فقه جعفرى و برگزاری مراسمات مذهبی شان آزاد بودند، عبدالرحمن براى تحكيم موقعيت و اجراى منويات انگليس در ابتدا دست به دو اقدام عمده زد:
1. تاسيس ارتش وابسته و قوى كه با راهنمايى و كمك تسليحاتى و مالى انگليس انجام شد.
2. ملت افغانستان كه با تقديم هزاران شهيد و تحمل خرابى فراوان استقلال كشور را حفظ كرده بودند، بعد از پايان يافتن جنگ و خروج انگليس زمام كشور را در دست كسى دادند كه به نحو آشكار و با سازش ننگين قيموميت «انگليس» را در امور خارجى افغانستان پذيرفت، وى براى جبران اين امر و اغفال ملت، خود را حامى اسلام و رهبر سياسى مردم مسلمان این کشور خواند و از آنجا كه شيعيان را بزرگترين خطر در راه اجراى اعمال خويش مىدانست با نقشه انگليس و با خريدن ملاهای درباری و خودفروخته، شيعيان را كافر اعلام كرد ومردم را به جهاد عليه آنان و يا به تسنن واداشتنشان فرا خواندند و تا حدود هشت دهه قبل(پس از دوران عبدالحمن خان) تجلیل از سالروز شهادت سرور آزادگان حضرت امام حسین(ع) در پایتخت ونقاط مختلف افغانستان به دلیل خوف از حاکمان وقت، مراسم سوگواری مخفیانه برگزار می گردید که در این مورد به کتاب سیف الاسلام، تألیف حضرت آیت الله العظمی شهید سید محمد سرور واعظ(ره) مراجعه گردد.
اما پس از ارشاد وتبلیغ روشنگرانه عالمان دینی به خصوص فقیه بیدارگر، حضرت آیت الله العظمی مرحوم میر علی احمد حجت کابلی(ره) با تأسیس بنای تکیه خانه عمومی چنداول مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) به صورت علنی و رسمی برگزار می گردید و مقامات بلند پایه حکومت از زمان نادرشاه تا دوران جمهوریت دادود خان در مجالس عزاداري حسيني که از سوي آيت الله حجت در تکيه‌خانه عمومي چنداول کابل منعقد مي‌شد همه ساله: «در روز عاشورا سران حکومت، مخصوصا ظاهر شاه يا فرزندش و يا يکي از عموهايش با قاضي مرافعه و وزير عدليه شرکت مي‌کردند و بعدها گاها در زمان داودخان برخی اعضاء کابینه به مدرسه محمدیه آیت الله العظمی واعظ شهید(ره) و همچنین دیگر تکایای شهر کابل و همین طور والی، ولسوال و… در بعضی ولایات دیگر نیز در مراسم عزاداری شرکت می نمودند. »(1)
شیوه های عزاداری و نقش علماء در برگزاری مراسم
از زمان حضور مرحوم حضرت آیت الله العظمی حجت کابلی(ره) در افغانستان، مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) از همان نخستین روزهای محرم آغاز و با تجمع در مساجد و حسینیه ها پای منبر روحانیون می نیشینند، سینه می زنند و با گوش دادن روضه خوان و سخنرانی اهل منبر و تبلیغ تا سیزدهم این ماه و در برخی مناطق برنامه های سخنرانی تا چهل و هشتم یعنی بیست و هشتم صفر سالروز وفات پیامبر گرامی اسلام(ص) و سالروز شهادت سبط اکبرش حضرت امام حسن مجتبی(ع) ادامه می یابد و در سالروز رحلت پیامبر اسلام(ص) و شهادت فرزندش حضرت امام حسن(ع) نیز همانند عاشورا مراسم باشکوه عزاداری برپا می گردد.
البته روز عاشورا در افغانستان از زمان مرحوم حضرت آیت الله العظمی حجت(ره) تعطيل عمومي بوده، شيعيان و اهل سنت كشور اين روز را با حضور پرشور شان در مساجد، تكايا و خانقاه ها گرامي مي‌دارند و به عزاداري و توزيع خيرات مي‌پردازند.
اما با آغاز جهاد و روی کار آمدن دولت اسلامی در این سرزمین باعث گردید تا مسلمانان شیعه وسنی با عاشورا آشنائی بیشتر پیدا نمایند و هر سال نسبت به گذشته، سالروز شهادت حضرت حسین ابن علی(ع) و یاران فداکارش در کابل و اکثر ولایات افغانستان با حضور وسیع مردم هرچه با شکوه تر برگزار مي گردد و خوشبختانه در سالیان متمادی، علمای هوشیار و روشن ضمیر دینی اهل تشیع و تسنن افغانستان براساس اصل وحدت دینی میان پیروان مذاهب اسلامی تاکید داشتند و با برگزاری مراسمات مشترک دینی همیشه کوشیده اند به اسرع وقت مشترکاً دسایس و توطئه دشمنان نفاق افکن را خنثی سازند و به ابتکار شورای اخوت اسلامی از سال 1385 که دوسال پی هم مراسم در آغاز و نهم محرم در مسجد عیدگاه برگزار گردید و پس از آن کمیسیون مرکب از علماء و مقام هاي بلند پایه حکومت افغانستان توسط رئیس جمهور توظیف گردیده بودند(2) و اعضای این کمیسیون در نشست های متعدد با انتشار اطلاعیه، از شبكه‌هاي تلويزيوني خواستار احترام به شعائر اسلامي در ماه محرم و پرهيز از پخش برنامه‌هاي مخالف شرع شدند و ازتمام رسانه های جمعی اعم ازرادیو وتلویزیون های دولتی وخصوصی خواستد تا از نشر وپخش فلم های زننده ومخالف روحیه ای عزاداران وملت مسلمان جلوگیری نموده وهمراه با ملت عزادار، به نشر و پخش معارف دینی و ارزشهای قیام عاشورا توجه داشته باشند، همچنین حدود سه سال پیش یکی از طرح های بنیاد فرهنگی، تبلیغی پیامبراعظم(ص) در دوران ریاست جناب آقای هادی درکمیسیون برگزاری مراسم سوگواری از سوی شورای اخوت اسلامی، ایجاد کلینیک های سیار صحی رایگان در عاشورا و بانک دریافت خون، با همکاری وزارت محترم صحت عامه و بخش خصوصی بود و بارها این طرح در جلسات کاری بنیاد و در حضور شخصیت های علمی و مملکتی مطرح گردید و بعدا توسط آقای خلیلی معاون دوم رئیس جمهور، بانک خون مرکزی وزارت صحت عامه به بانگ خون امام حسین(ع) نام گذاری شد(3) و همین طور ترویج فرهنگ نذورات و شناسائی افراد خیر جهت کمک به خانواده های شهداء، ایتام و مستمندان از دیگر طرحهای این بنیاد بود و در محرم امسال پس از شناسائی مناطق نیازمند از سوی بنیاد فرهنگی، تبلیغی پیامبر اعظم(ص) در مناطق محروم مساعدت صورت گرفت و علاوه برآن در این دو سال جناب آقای هادی ریاست کمیسیون جلسات مشترک را به عهده داشت و علمای اهل سنت نیز با کمال میل با وی همکاری داشتند، اما امسال همزمان با آغاز ماه محرم، جمعیت اصلاح افغانستان بروشور فوق العاده ی با عنوان بسیار طولانی«فضیلت و حقیقت عاشورا، در روشنی قرآن و سنت و…» به نشر رسانیده و در میان مردم کابل پخش نموده بود که در آن موضوعات: فضیلت ماه محرم و روز عاشورا، خطر ایجاد تشنج و فتنه زیرنام مذهب و… را آورده و فیصله های جمعیت اصلاح باحمایت غیر رسمی یکی از رهبران احزاب جهادی، بروشور و اطلاعیه هایی پخش و در آن شبهاتی را بنام بدعت یاد آوری نموده بودند، همچنین مشابه همین بروشور، اطلاعیه ای را در ولسوالی پغمان نیز پخش نمودند و حتی برخی افراد این نهاد در رسانه ها موضوع عدم جواز لعن بریزید، مختلط ساختن واقعه عاشورای سال 61 هجری قمری با وقایع قبل از آن مانند: نجات حضرت موسی(ع) از رود نیل و روزه گرفتن یهودیها ، نشست کشتی حضرت نوح(ع) و… را بعنوان شبهه مطرح نمودند.
شورای اخوت اسلامی عصر روز پنج شنبه 2/10/1389 در اولین جلسه پس از عاشورا در نشست اعضای شورای اجرائیه ضمن ارزیابی جلسات زیارت سخی شاه مردان (روز هفتم محرم)، مسجد شاه دوشمشیره (روز نهم محرم)، مسجد تمیم انصار (شهدای صالحین، شب عاشورا) و خانقاه امام حسین(ع) (عصر عاشورا) پیرامون آسیب شناسی نیز تبادل افکار صورت گرفت و در نتیجه فیصله به عمل آمد که خلفای راشیدن خط قرمز باشد و نباید به افراد و اشخاص اجازه داده شود که اهانت به خلفاء باعث تشنج و اختلاف میان امت اسلامی گردد و از سوی دیگر نباید یاد آوری جنایات یزید و یا اشتباهات بعضی خلفای بنی امیه و بنی عباس برای بعضی حساسیت زا گردد و در سدد توجیه برآیند، به گفته مولوی کمال الدین حامد؛ «جواز لعن بریزید به کرار در منابع مذاهب اسلامی و نوشته های علمای اهل سنت همانند: ملاسعد تفتازانی، ابن جوزی و دیگران آمده و نباید کسی توجیه گر اشتباهات برخی خلفای بنی امیه و بنی عباس باشند.» روی هم رفته یکی از فوائد برگزاری جلسات مشترک دینی، مخصوصا در ایام محرم جهت برگزاری مراسم سوگواری برای امام حسین(ع) که خود، اهل و عیال و یارانش را برای حفظ دین شهید و در این راه مصیبت ها و سختی ها را کشید و اقبال لاهوری می گوید:
نقش الا الله برصحرا نوشت
سطر عنوان نجات ما نوشت
تیغ بهر عزت دین است و بس
مقصد او حفظ آیین است و بس
ما سوالله را مسلمان بنده نیست
پیش فرعون سرش افکنده نیست
رمز قرآن از حسین آموختیم
زآتش او شعله ها افروختیم
تا قیامت قطح استبداد کرد
موج خون او چمن ایجاد کرد
باید ما بصورت مشترک بدین مناسبات جلساتی را دایر نمائیم که علاوه برافزایش پژوهش وتحقیقات مستند، موضوعات مختلف مورد نیاز جامعه اسلامی، معضلات و مشکلات مسلمانان، تهاجم فرهنگی بیگانه واستقلال جامعه اسلامی به بحث گرفته می شود، بنا براین از آغاز ماه محرم و شرکت مردم دینمدار در مساجد و تکایا، روحانیون بیشتر از مشکلات اجتماعی وبیکاری، وظیفه دولت درقبال شهروندان، اقتصاد بازار و موضوعات دینی و اخلاقی، مبارزه با تهاجم فرهنگي غرب و تبليغ گمراه كننده مسيحيت، تبيين و تفهيم پيامد هاي فحشا و منكرات در جامعه اسلامي، نقش نماز جماعت و مسجد در تربیت جامعه و همچنین دست آوردهاي قيام عاشورا، نگاه جامعه شناختي به عاشورا، فلسفه گريه بر امام حسين(ع) ، نقش حضرت زينب(س) در تداوم عاشورا، نقش عاشورا در ايجاد وحدت ميان امت اسلامي، راهها جلوگيري از تحريفات عاشورا ، ارزیابی اهداف وانگیزه های قیام امام حسین(ع)، عاشورا از منظر دانشمندان بزرگ جهان، عوامل عقب ماندگي مسلمانان در دنياي امروز، تاکید بر اخوت اسلامی و وحدت ملی افغانستان واحترام به مقدسات پیروان مذاهب اسلامی، مبارزه با رسانه هاي مبتذل و… سخن می گویند.
هرچه به روز عاشورا نزدیک می شود بیشتر در رسانه ها موضوع برگزاری مراسم عاشورا، اهداف و انگیزه قیام امام حسین(ع) بحث می شود و در برخی رسانه ها موضوع بحث نگاه کلاسیک و مدرن به عاشورا را مطرح و باپرداختن به سجایای اخلاقی، سیاسی و مبارزاتی امام حسین(ع) و تشویق مردم به پیروی از آن بزگوار توسط کارشناسان اسلامی تأکید می گردد.
علاوه بر روز عاشورا، شرکت فراگير علمای شيعه و اهل سنت در گرامي‌داشت، اعياد اسلامي فطر، قربان و میلاد پیامبر اسلام(ص)، پانزده شعبان و شرکت در نمازهاي عيد و جمعه و جماعات هم‌ديگر از گذشته ها (سالها قبل از تأسیس شورای اخوت اسلامی ) باعث اخوت و تقريب مذاهب اسلامي در این کشور به شمار مي‌رفت که در جهت تقريب قلوب، هم‌دلي و دفع بسياري از توطئه‌هاي پيدا و پنهان داخلي و خارجي گردیده بود.
همچنین شرکت در برگزاري جشن نوروز که عيد باستاني و ملي این کشور هست و مردم مسلمان افغانستان آن را مقارن به خلافت رسيدن حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب(ع) مي‌دانند، جلوه‌ي زيبايي از همگرایی شيعه و اهل سنت به شمار مي‌رود، در شهر کابل که مراسم بالا بردن پرچم در محوطه زیارت معروف سخي شاه مردان که منسوب به آن حضرت می باشد، در حدود نيم قرن پيش با دست و تدبير با کفايت حضرت آيت الله حجت مرحوم(ره) صورت گرفت، عالمان اهل سنت و شخصیت های حکومتی در آن مراسم تاريخي و بعد از آن، حتی سالهاي جنگ‌هاي خانمان سوز داخلي و دوران حاکمیت طالبان به صورت گسترده در آن مراسم ساليانه شرکت نمودند و همچنین در مراسم بالا بردن جنده(پرچم) روضه مزار شريف، مرقد منسوب به امام علي(ع) که همه ساله برپا مي‌گردد، عالمان دو فرقه و ساير اقشار مردم مسلمان افغانستان شرکت می کنند.
افزون بر آن، شرکت علمای دو مذهب در مراسم افتتاح مراکز علمی و فرهنگی هم‌ديگر و به عنوان مثال يکي از رخدادهاي نسبتاً مهم در سده اخير افتتاح مدرسه علميه محمديه کابل توسط حضرت آیت الله العظمی شهید سيد محمد سرور واعظ(ره) بود، جهت افتتاح مدرسه محمديه محفل با شکوهي را معظم له براه انداخت که در تاريخ تشيع در کابل بي‌نظير بود… از علماء و بزرگان اهل سنت، افراد مشهور دعوت شده بودند، يکي از آنان آقاي خان مولوي بود که سخنراني کرد و صحبتش عرفاني بود و در عرفان حضرت علي(ع) سخن گفت که مردم را سخت تحت تأثير قرار داد، بعد از ايشان علامه شهید بلخي سخنرانی علمی و حماسی نمود که او در پيدايش علم در دنياي اسلام بود و تأسيس مساجد و مدارس را مورد بحث قرار داد؛ طبيعي است که اين گونه مراسم و محافل با حفظ استقلال روحانيت از دولت و در کمال آزادي و حسن نيت انجام مي‌گرفت و زيرساخت‌ها و زمينه‌هاي اين مراسم و همبستگی که مقاصد عاليه اسلامي و ملي، اراده مشترک و ادبيات وحدت طلبانه بود و در آن به خوبي به چشم مي‌خورد، از اين لحاظ رابطه علمای اهل تشیع و اهل تسنن در محافل مشترک از آن زمان آينده روشن و افق‌هاي سعادت‌مندي را نويد مي‌داد.
مشارکت علمای اهل سنت در عزاداري‌ها
يکي از مناسبت‌هاي اسلامي که بدون هيچ هزينه درخور و تلاش فوق العاده، زمينه وحدت و همبستگی میان شيعيان و اهل سنت را فراهم مي‌نماید و تأثير فراوان بر تقريب وهمبستگی مذاهب اسلامی برجا می گذارد، مراسم عاشوراي حسيني می باشد، مراسم عاشورا بعد از اختناق تاريخي در افغانستان که توسط عبدالرحمن بوجود آمد که قبلا بدان اشاره شد به تدريج شاهد حضور و شرکت شيعيان و اهل سنت، مخصوصا علمای روشن ضمیر هردو فرقه در جلسات مشترک بوده و آغاز آن از تکيه‌خانه عمومی چنداول صورت گرفته که بزرگان اهل سنت و سران حکومت وقت شرکت مي‌کردند، بعدها به تدريج در ديگر شهرها هم‌چون؛ مزار شریف، قندهار، هرات، مناطق مرکزی، غزنی، جلال آباد، پکتیا، پروان و… نيز مجلس‌ها و دسته‌هاي عزاداري حسيني شاهد حضور چشمگير اهل سنت و شیعه بود.
در گذشته سران حکومت از زمان شاه امان اله خان تا دوران حاکمیت حامد کرزی رئیس جمهور فعلی کشور، همه ساله روز عاشورا آنان در تکیه خانه عمومی چنداول شرکت می کردند و برنامه های عزاداری بشکل سنتی و عادی پیش برده می شد، اما در سه سال اخیر که جناب آقای کرزی و برخی مقامات بلند پایه حکومتی در مسجد جامع خاتم النبیین(ص) شرکت می کنند، وضعیت به گونه دیگر تغییر نموده و بیشتر حالت تشریفاتی و سیاسی را بخود گرفته و به جنبه های معنوی آن کمتر پرداخته می شود، سال گذشته تلاش های فراوانی صورت گرفت تا مانع شرکت رئیس جمهور در مسجد خاتم النبیین(ص) گردد، جناب آقای محقق زاده منشی شورای علمای شیعه با پیشنهادی در این زمینه به آن شورا اظهار نمود که پس از این، مراسم و هیآت عزاداری به داخل ارگ کشانده شود، نامبرده می خواست با این طرح، رفاقت و همفکری خود را با جناب استاد خلیلی معاون دوم رئیس جمهوری به اثبات برساند، ولی این موضوع مورد تأیید اعضای شورای علمای شیعه، مخصوصا آیت الله محسنی قرار نگرفت و چنانچه این پیشنهاد آقای محقق زاده مورد قبول واقع می شد آقایان خلیلی و محقق به خواسته هایشان رسیده بودند، ای کاش این بزرگواران بجای پرداختن به رقابت های منفی و ایجاد تعصب، فضای محبت، دوستی وهمدلی که زیبا ترین مظهر وحدت و یکپارچگی مردم مسلمان هست می پرداختند و بدور از خود خواهی و تک روی در فضای باز همانند سوریه، عراق، لبنان و… هماش بزرگی با اشتراک و حضور هزاران تن از عزاداران شیعه و سنی را تشکیل می دادند.
اما يکي دیگر از مصاديق اخوت و همدلی میان علمای شيعه و اهل سنت در افغانستان که مورد تأکيد مکرر اهل بيت عصمت و طهارت(ع) و رهبران مذاهب اسلامي قرار گرفته و شرکت در تشييع جنازه عالمان دو فرقه مي‌باشد و به گواهي، تاريخ، علمای اهل تشیع و اهل تسنن در اين وادي نيز بدون هرگونه دخالت دولت مردان وقت و اهداف سياسي و صرفاً با احساس ديني و ملي در تشييع جنازه بزرگان هم‌ديگر حضور يافته و احياناً به ايراد سخنراني و ابراز احساسات و هم‌دردي پرداخته‌اند، تشييع پیکر علامه شهید سيد اسماعيل بلخي(1349ش) که پس از دفن جنازه شهيد بلخي به امامت حضرت آيت الله العظمی شهيد شیخ محمد امين افشار(ره)، شهید ابراهيم مجددي سرسلسله طريقه نقشبنديه و علماي ديگر اهل سنت و جماعت در اين نماز شرکت کردند و پس از آن استاد بينش، استاد مبلغ، علامه ناصر و آقاي دکتر انس(وزير اطلاعات و فرهنگ وقت) و آقاي ابراهيم مجددي سخنراني کردند و همچنین مراسم ختم در تکيه‌خانه عمومی قلعه فتح الله وزير آباد کابل که از سوي آيت الله شهید شیخ محمد امين افشار(ره) و اهالي وزير آباد منعقد گرديده بود، حضرت صبغت الله مجددي سخنراني نموده و افزون بر تشييع جنازه شهيد بلخي، مراسم تشييع و ترحيم مرحوم آيت الله العظمی مير علي احمد حجت (1353ش) علمای شيعه و اهل سنت شرکت نموده و در مجلس ترحيم حضرت آيت الله حجت، اقشار مختلف مردم از کابل، لوگر، غزني و مناطق مرکزي و علماي طراز اول اهل سنت و نماينده رئيس دولت نیز شرکت نموده بودند(4) و حتی در زمان حیات پربرکت حضرت آیت الله حجت(ره) اين روابط دوستانه علمی و ديني معظم له وشاگردانش با اهل سنت داشته و بعد از آن بزرگوار، آیات عظام؛ واعظ، افشار، علامه بلبل، علامه صدر، علامه بلخی، علامه ناصر و ديگران نیز رابطه دوستانه اش را با علمای اهل سنت حفظ نمودند و عالمان اهل سنت نيز از محضر اساتيد شيعه بهره علمي برده‌اند که از جمله اين اساتيد مي‌توان به حضرت آيت الله حجت کابلي(1268-1353ش) اشاره کرد، از جمله تربيت‌شدگان ايشان مولوي نجاتي است؛ ايشان وقتي مطمئن شد که جناب مولوي مي‌تواند مجلس قرائت و تجويد قرآن مجيد را اداره کند، مجلس درس و آموزش قرائت و تجويد را به او واگذار کرد، مولوي نجاتي هم طي سالهاي زيادي که در آن مرکز مشغول به فعاليت بود، شاگردان زيادي را با صوت، تجويد و لحن زيبا تربيت نمود، جز اين افراد، عالمان ديگر اهل سنت نيز بوده‌اند که از حضور مرحوم آیت الله حجت کسب فيض کرده‌اند و همین طور شهید ابراهیم مجددی نیز گاها در درسهای کفایۀ الاصول حضرت آیت الله العظمی واعظ(ره) شرکت می نمود و اظهار می داشت که من درسهای کفایۀ را خیلی دوست دارم و علاقمندم که مستمر در این درسها شرکت کنم.(5)
به طور کلي مي‌توان به روابط دوستانه و رفت و آمدهاي خانوادگي و طرفيني عالمان شيعه و اهل سنت، شرکت در مراسم ختم و عزاداري مذهبي و مشارکت در اعیاد و جشن‌ها و مراسم شادي ملي و ديني اشاره کرد.(6)
رسومات و آداب عزاداری در سالهای اخیر
هرچند سال های اخیر در سطح شهر، در چهار راه ها دروازه های ویژه ای از خوازه های فلزی همانند ساختمانهای بلند ساخته می شود و سپس روی آن پارچه سیاه، کتیبه و تصاویری از مزارات شهدای کربلا تزئین می گردد و موتر های شخصی اکثرا پرچم های خاصی را حمل می کنند که روی آنها «یا حسین شهید، یا اباعبدالله، یا ابوالفضل العباس، یا قمر بنی هاشم» و یا اسامی دیگر شهدای کربلا نوشته است و همچنین در پایه های برق، دیوارهای بعضی از ساختمانهای عمومی، درو پنجره خانه و مغازه ها نیز پرچم ها وشعار های مشابهی به چشم می خورد و دراین میان بازار کاست وسی دی فروشی ها نیز گرم است و هرکدام از آنها روزانه ده ها سی دی وکاست نوحه های افغانی، ایرانی و عربی را می فروشند.
علاوه بر این موارد از اکثر مساجد و تکایا دسته های سینه زنی از هفتم محرم در سطح شهر به راه می افتند و شهر را پر از نوحه وزاری برای امام حسین(ع) ویارانش می کنند، کسانی که سینه می زنند و در دسته ها هستند، لباس یک رنگ سیاه می پوشند و پارچه ای را نیز به سر می بندند که معمولا آن پارچه سبزرنگ است و شعار یا نام امام حسین(ع) و یا یکی از شهدای کربلا بر روی آن نوشته شده و اما در نحوه آرایش لباس های دسته های سینه زنی از هم تفکیک می شوند، اما پس از سال 1381 در مناطق غرب کابل تصاویر استاد مزاری را بعنوان سیدالشهداء در بعضی مناطق شیعه ننشین نصب، نوحه و اشعار در رثای ایشان در بعضی هیآت خوانده می شد که یکی از آسیب های جامعه تشیع در ایام عزاداری این گونه افراط گرایی باعث اختلال و انحطاط روحی عزاداران می گردید، البته در سالهای اخیر در اثر اعتراضات مومنین و توصیه علما، مخصوصا ائمه مساجد و تکایا، بحمدالله از این گونه افراطی گرایی کاسته شده است.
اطلاع رسانی، رسانه های تصویری از واقعه عاشورا
در آن سالها مردم افغانستان با دیدة تردید به آن می‌نگریستند و آن را مغایر با اخلاق و باورهای اجتماعی و دینی‌شان می‌پنداشتند. دولت وقت برای آشتی دادن مردم با این پدیده، تلویزیون را در پارك‌های شهر كابل نصب كرد تا مردم راحت‌تر با آن ارتباط برقرار كنند. تلویزیون ملی افغانستان، اكثراً به پخش برنامههای دولتی می‌پردازد و در كنار آن نیم نگاهی به رویدادهای اجتماعی، ترانه‌های ملی و موسیقی پخش می‌كند.
در شرایط حاضر، شبكه‌های مختلف تلویزیونی خصوصی قد برافراشته است و شبکه آموزشی وزارت معارف وابسته به تلویزیون ملی و نمایندگی های تلویزیون ملی در شهرهای هرات، بدخشان، قندهار، بلخ، خوست، نیمروز، سمنگان، هلمند، پكتیا، ننگرهار، بغلان، جوزجان، تخار، قندوز، فراه، غزنی، فاریاب، گردیز، پروان و… فعالیت می‌كنند.
این تلویزیون در زمان حاکمیت رژیم های متمایل به کمونیزم در خدمت اهداف زمامداران وقت بوده و در زمان حکومت مجاهدین بر اثر جدا شدن بیشتر افراد متخصص از تلویزیون ملی و مهاجرت آنان به خارج از افغانستان و همچنین سیاست آن دوره مجاهدین این تلویزیون چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی در سطح بسیار پائین نشراتی قرار داشته و در دوران حاکمیت طالبان تلویزیون ها را شکستند و در آن زمان یکی از سخت ترین دوره های رسانه ها در افغانستان شمرده می شد.
با روی كار آمدن دولت انتقالی آقای كرزی كه باعث كاهش نسبی جنگ در افغانستان شد و با امیدواری مردم به زندگی و زیستن در فضای عاری از جنگ حاكمان قدرتمند، رسانه‌ها برای بازاریابی جدید راه افغانستان را در پیش گرفتند و با راه‌اندازی و ایجاد شبكه‌های ماهواره‌ای، تلفن، موبایل، خطوط پُرسرعت اینترنت و به‌خصوص راه‌اندازی شبكه‌های تلویزیونی خصوصی كه روزبه‌روز در حال افزایش بوده و هست، مردم افغانستان را در عین ناباوری دچار ذوق زندگی كاذب كردند؛ بی‌آنكه به باورهای اعتقادی و ارزشهای اجتماعی مردم افغانستان توجه نشان داده شود.
لذا پیدایش رسانه های مستقل در افغانستان بعد از بوجود آمدن اداره موقت در سال 1381 خورشیدی مساعد شد، تلویزیونها در افغانستان که بیش از هفتاد می رسد که می توان گفت افغانستان سرزمین تلویزیونها، تعداد از آنها نیز برای پیشبرد اهداف سیاسی از سوی برخی سیاست‌مداران افغان تاسیس شده و مهمترین برنامه های سیاسی تعداد تلویزیونهای خصوصی در افغانستان منتقدان حکومت این کشور هست و اکنون شبكه‌های خصوصی تلویزیون، تنها در كابل به 25 عدد رسیده که عبارتند از: آریانا، طلوع، طلوع نیوز، آرزو(مرکز اصلی در ولایت بلخ)، افغان تی وی، لمر، آینه، راه فردا، آریا، باختر، تمدن، دعوت، سبا، سپهر، شمشاد، صبا، وطن، کوثر، کهکشان، نگاه، نور، نورین، یک، هفت، امروز و ستاره و آواز خوانی و رقص زنان در این تلویزیونهای خصوصی افغانستان آزاد است، برخی از این تلویزیونها تا کنون با دعوت از آوازخوانان زن مانند منیژه دولت و تعداد دیگری از کشور تاجیکستان به پخش آواز خوانی و رقص آنها پرداختند. تعدادی از تند روها این آزادی را آزادی مفرط اعلان کردند و به شدت با آن به مخالف برخواستند. پارلمان افغانستان، شورای بزرگان، امامان مساجد و رهبران جهادی سابق عمده‌ترین مخالفان پخش آواز و رقص زنان در افغانستان بوده اند، يکی از برنامه هايی که به سرعت در ميان جوانان افغان مطرح بوده، برنامه تفريحی هاپ است که بيشتر به گفتگوهای دوستانه و پخش موسيقی شاد افغانی و خارجی می پردازد، برای اولین بار با حضور جنرال ظاهر عظیمی از فرماندهان جهادی و سخنگوی فعلی وزارت دفاع ملی جمهوری اسلامی افغانستان کنسرتی را با دعوت خانم وجیهه رستگار دریکی از قرارگاههای آن وزارت این خواننده زن موسیقی شاد را اجرا می نماید.
تلويزيون های خصوصی در افغانستان بخش کمي از برنامه هایش را پخش اخبار و مسائل اجتماعي و سیاسی را در برمي‌گيرد و فرهنگ حاکم در بعضی اين رسانه ها فرهنگ ليبرالي می باشد که در ماههای رمضان، محرم(نهم و دهم) و ساير ايام مذهبي، بعضي برنامه هاي اين شبکه ها را برنامه هاي ديني مثل ادعيه، قرائت قرآن و سخنراني برخي علماي مذهبي تشکیل می دهد و پس از قرائت قرآنکریم و يا سخنراني يک عالم، مشاهده گر پخش موسيقي و خواندن زنان هنرمند و رقص و … هستيم.
از ميان 25شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني در كابل که تنها يك شبكه دولتي و بقيه از سوي بخش خصوصي با نظارت برخی رهبران جهادی(7) و تاجران(8) اداره مي‌شود، هرچند تلویزیوننهای: تمدن، نور، کوثر و راه فردا برنامه های اسلامی و بعضا بصورت محدود مطابق با شرایط جامعه اسلامی افغانستان مطالبی را پخش می کنند و این رسانه ها از آغاز ماه محرم مباحث دینی را پی ریزی می کند، به جز تمدن، نور، کوثر و راه فردا بقیه تلویزیونهای؛ طلوع، آریانا، نگاه، آرزو، لمر و آیینه از روزنهم محرم مصاحبه و نشست های پیرامون عاشورا را ترتیب می دهند و اغلب برنامه‌هاي شان در این دو روز به پخش سینه زنی و ميزگردها با شركت علماي شيعه و سني در مورد واقعه كربلا، اهداف و انگیزه قیام امام حسین(ع) پخش زنده و فيلم‌هاي مستند و برنامه‌هاي محرم و عاشورا اختصاص می یابد و از سوی دیگر افغانستان کشور اسلامی است که نشر موسیقی و نمایش فلم های هنری با پارچه های رقص و آواز، از قدیم الایام تاکنون در ایام عاشورا مخالف عنعنات مردم مسلمان افغانستان بوده و در روز های تاسوعا و عاشورا که از روز های مهم دینی و مصادف با شهادت امام حسین(ع) است و اکثر تلویزیون ها و رادیوها در کشور، برنامه های مذهبی پخش می نمايند.
خوشبختانه در سالهاي اخير با نگرش هاي مثبت صاحبنظران و مديران سطوح بالاي كشور، توجه جدي در این زمینه صورت گرفته و رسانه های نیز با نشست های علمی و تهیه گزارشات از مراسم در عاشورا، طرح سوال‌‌های متعددی براینکه چرا امام حسین(ع) شهید شد؟ او که سبط و ریحانه رسول اکرم(ص) و یکی از دو سرور جوانان اهل بهشت بود و چرا بدن‌های او و خانواده و یارانش تکه تکه و زنانشان به اسارت رفتند؟ و چگونه جامعه اسلامی در آن زمان که کمتر از نیم قرن از رحلت پیامبر گذشته بود، این جنایت را تحمل کرد، در حالیکه برخی از صحابه و تابعین آنها شاهد این حادثه بودند؟ و چرا ازمیان مصائب بسیاری که امت اسلامی و جهان به خود دیده است، حادثه کربلا تا امروز زنده و جاودان مانده و این‌ها و موارد دیگر، سوال‌هایی قابل توجه هستند و دراکثر تلویزیونها موارد فوق به بحث گرفته می شود.
عاشورای امسال در یک نگاه
در چند سال اخیر که سالروز شهادت حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و ساير سرخ جامگان وادي کربلا، درپایتخت افغانستان يکپارچه سياه پوش و غرق در ماتم و اندوه برگذار می گردد و صدها هزار تن از مسلمان شیعه و سنی در مراسم بزرگداشت از روز عاشورا شرکت می کنند و آنچه که در نحوۀ برگزاری مراسم عاشورای امسال قابل تأمل هست عبارت اند از:
1) سالهای گذشته در آستانه فرا رسیدن عاشورا، رئیس جمهور کشور با حضور بعضی از اعضای کابینه و علمای شیعه و سنی جلسه مشورتی را تشکیل می دادند، اما امسال در اثر رقابت، بی توجهی و ضعف تکه داران جامعه تشیع زمینه چنین نشستی فراهم نگردید، با آنکه شورای علمای شیعه عنوان ریاست جمهوری نامه داده بود و از طریق حجت الاسلام جناب آقای فیاض به دکتر صادق مدبر رسانیده شد، ولی جلسه توجیهی در آغاز محرم با حضور رئیس جمهور و نهاد های امنیتی بعنوان نماد و رسمیت بخشیدن جهت برگزاری مراسم سوگواری صورت نگرفت، در حالیکه ضرورت چنین جلسه نیاز مبرم جامعه ماست.
2) سالهای قبل کمیسیونی با اشتراک نماینده شورای علمای شیعه و نهادهای امنیتی در مرکز فرقه 111 وزرات دفاع ملی از هفتم تا عصر دهم محرم حضور فعال داشتند، از آنجاییکه امسال جلسه توجیهی با حضور رئیس جمهور بر پا نگردیده بود، شخص رئیس جمهور مسئولیت آن را به عهده وزارت امور داخله واگذار نمود و زمری بشری، سخنگوی وزارت امورداخله کشور در آستانه فرارسیدن عاشورای حسینی در خصوص تامین امنیت این روزها گفت: شهر کابل از جمله شهرهای مهم و پرجمعیت عزاداران حسینی در ایام محرم می باشد، لذا در این شهر تدابیر خاص امنیتی از سوی ارگانهای امنیتی کشور به هماهنگی نمایندگان مردم اهل تشیع اتخاذ شده است.
3) جنرال عبدالرحیم وردک وزیردفاع ملی کشور به حیث یک مقام عالی رتبه دولتی همه در جمع عزاداران حسینی علاوه بر سخنرانی از شرح غمنامه عاشورا، در جلسه مشترک با رئیس کمیسیون تبلیغات شورای علمای شیعه جناب آقای هادی موارد ذیل را مورد تأکید قرار می دادند:
الف) مجوز برگزاری عزاداری در داخل اردو، با آنکه سالهای قبل محدودیت ایجاد شده بود، امسال به دستور وزیردفاع ملی رسما به همه مراکز وزارت دفاع اطلاع داده شد که در صورت نیاز به مبلغ این مراکز می توانند علما را از بیرون دعوت کنند.
ب) وزارت دفاع ملی چون سالهای قبل در نواحی مختلف کابل و ولایات همجوار چند صد تن برنج، بالای یکصد راس گوسفند وروغن را بعنوان تذر و خیرات در مناطق مختلف کمک نمودند و حدود سی منطقه را بنیاد فرهنگی، تبلیغی پیامبراعظم(ص) جهت کمک به آن مرکز معرفی نمود.
ج) با آنکه در محرم امسال همانند سالهای قبل وزارت دفاع ملی پوستر چاپ نموده بود، اما بنیاد فرهنگی، تبلیغی پیامبراعظم(ص) علاوه بر چند هزار متر پارچه و پوستر، حدود یک هزار نسخه قرآن کریم و بیش از پانصد عدد رساله عملیه در قرارگاههای ولایات؛ پکتیا، مزار شریف، غزنی، هلمند و نواحی شهر کابل از مربوطات وزارت دفاع ملی توزیع نمودند.(9)
د) علاوه بر سرفصل ها و وظایف عزادران در عاشورای امسال که از سوی شورای اخوت اسلامی تنظیم شده بود، همایش شب عاشورا با شرکت بیش از بیست هزار عزادار در شهدای صالحین، جلسه باشکوهی روزنهم محرم در مسجد شریف شاه دوشمشیره، عصر عاشورا در خانقاه امام حسین(ع) و…. که هرکدام این جلسات با سخنرانی های؛ آیت الله سیدمحسن حجت، حجت الاسلام والمسلمین آقای هادی، استاد حق پرست و سید جعفرعادلی و حلقه های بزرگ با اجرای ذکر و نعت پرداختند، یاد و خاطره شهدای کربلا را گرامی داشتند.(10)
در پایان از پیشگاه قادر لایزال امیدوارم که بدور از مصلحت اندیشی های زود گذر و با سرمشق قرار دادن دستورات خداوند، پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) مصدرخدمات دینی در جامعه گردیم؛ به امید آن روز.
پي‌نوشت‌ها
1. اظهارات حضرت آیت الله سید محمد تقی وحیدی(ره) با نگارنده
2. حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای هادی بعنوان رئیس کمیسیون تبلیغات شورای علمای شیعه و ریاست کمیسیون برگزاری مراسم سوگواری شورای اخوت اسلامی و این جانب نیز در آن کمیسیون مشترک در برگزاری محافل وجلسات مشترک نهادهای دینی و ارگان های امنیتی که از سوی رئیس جمهور توظیف بودند در چند سال پیاپی به صفت عضو، حضور داشتیم و در جریان تمام قضایا و گزارشات قرار می گرفتیم.
3. آنچه باعث نگرانی است اینکه؛ اهداء خون عزاداران از سوی مقامات بلند پایه حکومت اسلامی و یا علمای کرام نظارت می شود یاخیر؟ مبادا این خونها در وجود کسانی تزریق شود که از غرب برای ضربه زدن ارزشهای اسلامی به این کشور آمده و مبادا خون مسلمانان در اختیار خارجی ها قرار گیرد.
4. بخشی از خاطره حضرت آیت الله سید محمد تقی وحیدی(ره) با نگارنده
5. خاطره حجت الاسلام والمسلمین سید ناظرحسین ابولهادی با نگارنده
6. ناگفته نباید گذاشت که در دوران جهاد نیز شخصیت های علمی همانند حضرت آیت الله سید علی بهشتی(ره)، حضرت آیت الله سید ابوالحسن فاضل(ره) با تأسیس اولین دولت اسلامی در مناطق مرکزی و ایجاد مراکز دینی چون؛ حوزه علمیه محمدیه در تخت ورس و پروژه بزرگ خاتم الانبیا(ص) در غرب کابل و با اصلاح میان گروههای متخاصم و درگیر که هرکدام این بزرگواران در زمینه های مختلف مصدر خدمات فراوان و معماری اخوت اسلامی گردیدند.
همچنین همزمان با تجاوز ارتش شوروی سابق در 6 جدی 1358 به افغانستان، آیات وحجج اسلام؛ مرحوم سید محمد تقی وحیدی(ره)، سید محمدکاظم مصطفوی، شیخ عبدالهادی نوری، سید محسن حجت، سید محمد هادی«هادی»، سید جعفرواعظ زاده، سید محمد باقرذکی، شیخ محمد نقی افشار، علی احمد شیخزاده، سید محمدعلی صدر و… فتوای جهاد را از مراجع گرفتند(به نقل از حجت الاسلام والمسلمین ابولهادی (نامبرده فرد مورد اعتماد آیت الله محسنی بوده است)، فتوای جهاد از آیات عظام؛ مرحوم سید ابوالقاسم خویی(ره) وشهید سید محمد باقرصدر(ره) و همچنین اجازه مصرف و جوهات از حضرت آیت الله خویی(ره) به قلم حضرت آیت الله سید ابوالحسن فاضل(ره) گرفته شد و ممکن اسناد مورد نظر نزد آیت الله محسنی موجود باشد) بنا براین آیت الله محسنی که در سوریه به انزوا بسر می برد، توسط بزرگانی که قبلا نام برده شد، وی را در صحنه سیاسی و مبارزه فراخواندند، شخصیت های که منسوب به بیوت بزرگان و مورد اعتماد مردم افغانستان بودند با جذب نیروی انسانی و مساعدت های مالی از آیت الله محسنی حمایت نمودند، ایشان در دوران مبارزات خویش در حقیقت مرهون و مدیون تلاشهای این شخصیتها می باشد.
7. رسانه های که مربوط رهبران جهادی هستند عبارتند از تلویزیونهای:
«تمدن» متعلق به آیت الله شیخ محمد آصف محسنی رئیس شورای علمای شیعه افغانستان با شعار تلویزیون «تمدن»،آرمان اکثریت خاموش و مرکز آن تا کنون در ساختمان اجاره‌ای (مقابل حوزه علمیة خاتم النبیین(ص) در منطقه كارته‌چهار) قرار داردکه مدیریت آن را محمد جواد محسنی یکی از نواسه آیت الله محسنی بر عهده دارد، «تمدن» با اهداف مشخص، سعی بر سالم‌سازی فضای ناسالم فرهنگی افغانستان را دارد، با توجه به اینکه در درون این تلویزیون خصوصی چندان به ارزشها توجه نمی شود و مدیر آن که از خانواده آیت الله محسنی انتخاب شده فردی است که بیشتر به جنبه اقتصادی آن فکر می کند و بدین جهت وضعیت خوبی اقتصادی نیز پیدا نموده و می طلبید که آیت الله محسنی فرد شایسته و آگاه به مسائل دینی، اجتماعی و رسانه ای را در مسئولیت این رسانه به اصطلاح دینی می گماشت با آنکه تجربه‌های مسئولان این شبکه که اكثراً دانش‌آموخته ایران‌اند و اقدام به پخش سریال‌های اجتماعی ایرانی نظیر «او یك فرشته بود»، «امام علی(ع)»، «تنهاترین سردار»، «پهلوانان نمی‌میرند»، مختار نامه و… با همه نواقص و ضعف مدیریت، این شبکه در محرم امسال با پخش سریال مختار نامه و برنامه ویژه نامه عشق(ع) جایگاه مناسبی را در فضای رقابتی شبكه‌ها برای خود یافت، با آنهم انتظار می رفت که گفتمان و نشست های قابل توجه را در این شبکه راه اندازی نموده و شخصیت های علمی که حرف برای گفتن دارد از آنها دعوت می گردید، متأسفانه در مناسبت‌های ایام محرم، رمضان و… از میان علمای اهل سنت و اهل تشیع افراد ضعیف دعوت می شوند که خود آنها در جامعه مشکل و ضعف های دارند، از سوی دیگر مگر اسلام فقط محرم و رمضان است؟ اسلام كه فقط اذان نیست که ادعا کند که ما اذان «علیاً ولی‌الله» را پخش كردیم، باید در طول سال برنامه های مفید و ارزشمندی با حضور کارشناسان اسلامی داشته باشند، لذا این شبكه خصوصی هم مثل بعضی شبكه‌های تلویزیونی دیگر ضعف‌های ملموسی دارد، ولی این قوت را هم داشته است كه بسیاری از شبكه‌ها را به چالش جدی بكشد تا در امر تولید و پخش برنامههای سازنده اقدام كنند.
«نور» متعلق به استاد برهان الدین ربانی رییس جمهور پیشین افغانستان و رئیس فعلی شورای عالی صلح افغانستان می باشد و مدیریت آن را فرزندش صلاح الدین به عهده دارد، این تلویزیون نیز به مسائل دینی و ارزشی اهمیت می دهد و برنامه های هدایت نور، پاسخ نور و… در محرم امسال تلویزیون نور علاوه برنشست های متعدد پیرامون عاشورا، روز نهم و دهم در برنامه «پاسخ نور» برای یکساعت اختصاص به بحث پیرامون نهضت عاشورا و قیام ابا عبدالله الحسین(ع) را داشت، مهمان روز نهم این برنامه جناب حجت الاسلام حاج آقای هادی رئیس بنیاد فرهنگی، پیامبر اعظم(ص) و روز دهم نگارنده افتخار پاسخگویی برنامه پاسخ نور را داشتم.
«کوثر» متعلق به آیت الله شیخ نوراحمد تقدسی، عضو شورای رهبری پاسداران منحله و شورای ائتلاف و رئیس ائمه مساجد و تکایای کابل می باشد و مدیریت آن را جناب آقای خرد به عهده دارد، این شبکه در ماه محرم نیز در حد همان امکاناتش تلاش های خوبی را داشت.
«دعوت» متعلق به عبدالرب رسول سیاف رهبر حزب اتحاد قبلی وحزب دعوت فعلی هست، این تلویزیون به جز سخنرانی استاد سیاف و بعضی مولوی ها به نعت خوانی می پردازد، این رسانه به اصطلاح ارزشگرا در ایام محرم هیچگونه برنامه ای در این زمینه نداشت.
«راه فردا» متعلق به محمد محقق عضو پارلمان و از رهبران انشعابی حزب وحدت اسلامی افغانستان، محقق یکی از فرماندهان سابق سازمان نصر می باشد، شبکه راه فردا برنامه های خبری، سیاسی و اجتماعی مانند: مغول اعظم، جومونگ، المناره و مترجم سیاسی با محوریت گفت وگوهای سیاسی را پخش می کند، این شبکه همچنین به صورت منظم سخنرانی های آقای محقق را پخش می کند، اما این تلویزیون با آنکه در آغاز محرم برنامه های عزاداری را داشت و برنامه هایش محدود به برخی مجالس غرب کابل، مخصوصا مسجد الزهرا(س) اختصاص یافته بود و در حقیقت با طرح مسائل نژادی و گروهی مخاطب جذب می کنند.
«نگاه» متعلق به کریم خلیلی رهبر حزب وحدت ومعاون دوم ریس جمهور کرزی می باشد، این شبکه نیز در ایام محرم برنامه های عادی اش در موضوعات اجتماعی، سیاسی، خبری و … پیش می برد و حتی تلویزیون طلوع در تهیه گزارش و نشست های اختصاصی در مورد محرم از تلویزیون نگاه پیشی گرفته بود.
8. تلویزیون های؛ «طلوع» با سرمایه‌گذاری یك مهاجر برگشته از استرالیا به نام سعد محسنی اصالتا از قندهار می باشد، گرچه در بدو تأسیس، تنها شهر كابل را زیر پوشش خود داشت، ولی حالا این توانایی را یافته كه برنامههای خود را از سَرَك پانزدهم وزیر اكبرخان به‌واسطه ماهواره به كشورهای آسیای شرقی و خاورمیانه بکشانند، در روزهایی كه این شبكه می‌خواست با سنت‌شكنی‌ها و ساخت و پخش برنامههای غیرمتعارف وارد رقابت رسانه‌های تصویری شود، بارها مورد مخالفت محافل مذهبی افغانستان قرار گرفت. در موقع نصب فرستنده این شبكه در شهر هرات، نمازگزاران مسجد جامع شهر هرات دست به دعا شدند و سقوط این شبكه را از خداوند استدعا كردند، اما در گذر ایام این شبكه تا حدودی از اهداف اولیه پا پس كشید و برنامه‌‌هایش را نیز تعدیل كرد و برای خواسته‌های مردم افغانستان تا حدودی احترام قائل شد و حتی به پخش برنامههای مذهبی نیز اقدام كرد و در ایام عاشورای چند سال گذشته مباحث خوبی را تنظیم نموده است.
«افغان تی وی» که مؤسس آن، مهاجر از غرب برگشته كه با راه‌اندازی و تولید برنامههای باب طبع در شبكه خصوصی‌اش، می‌خواست به شتاب پیش برود، ولی به همان سرعت زمین خورد. پس از ماجرای جریمه شدن این شبكه به واسطه پخش برنامه‌هایی كه از نظر مسئولان دادگاه عالی افغانستان، خلاف باورهای دینی و مذهبی افغان‌ها شناخته شده بود، این شبكه نیز از چشم مردم افتاد و گرفتار روزمرگی شد. جریمه نقدی این شبكه این حسن را داشت كه بسیاری از شبكه‌های خصوصی خط قرمز فعالیت شان را بهتر بشناسند و بعد از این ماجرا بود كه تصویرهای زنان بدحجاب در شبكه‌های خصوصی افغانستان شطرنجی به نمایش گذاشته شد و نیز، به نوعی دچار خودسانسوری این شبكه‌ها شد، این شبکه در محرم سال گذشته برنامه های عزاداری مخصوصا، سخنرانی های جناب آقای سید جمال مبارز معین پشین وزارت حج و اوقاف و مسئول تکیه خانه کاظیمه تایمنی را بطور کامل پخش می نمود، اما امسال کمتر مراسم عزاداری را پخش می نمود.
«آیینه» مؤسس این شبكه خصوصی یك تاجر افغان به نام حكیم سادات، سخت علاقه‌مند به سیاست‌های مرد شماره یك ولایات شمال افغانستان، یعنی ژنرال عبدالرشید دوستم است و تجهیزات شبكه‌اش را از كشورهای ژاپن و ایتالیا وارد كرده، این شبكه به واسطه ارتباط نیك ژنرال دوستم، با كشور تركیه، بسیاری از مجریان و برنامه‌سازانش را در دوره‌های كوتاه‌مدت برای آموزش به كشور تركیه اعزام كرده و عده‌ای از مسئولان برنامههای این شبكه از تحصیل‌یافتگان دانشكدة ژورنالیسم دانشگاه تركیه هستند، فرستنده اصلی این شبكه در شیر پور کابل و بعضی برنامه هایش به زبان ازبكی روی آنتن می‌فرستند، این تلویزیون نیز برنامه های عزاداری را در ایام عاشورا از سالهای گذشته بدینسو نشر و پخش می کند.
«آریانا» در 28 اسد سال 1385 توسط انجنیراحسان اله بیات اصالتا از شیعیان غزنی می باشد اساس گذاشته شد، آریان در حال حاضرصد فیصد افغانستان را از طریق آنتن های عادی و تمام جهان را از طریق ماهواره تحت پوشش نشراتی خود قرار داده، ساختمان جدید این شبکه در چهار طبقه به شکل مدرن و مجهز با تمام امکانات و فناوری های رسانه یی مطابق با معیار های جهانی اعمار گردیده، این شبكه خصوصی كه رادیو را نیز در زیر مجموعه‌اش دارد و در حال حاضر علاوه بر سراسر افغانستان در بیش از یكصد و هشتاد و پنج كشور جهان، حتی در آمریكا و اروپا، قابل مشاهده می باشد، این شبكه از نظر رقابتی با «طلوع»، برابری می‌كند و برنامههای تولیدی آن نیز از كیفیت خوبی برخوردار هست، آریانا در این مدت فعالیت های چشمگیری را در عرصه ی اطلاع رسانی و سایر عرصه های فرهنگی و اقتصادی داشته، این شبکه، سال های گذشته برنامه های بیشتری عزاداری را بخود اختصاص داده بود، ولی امسال برنامه هایش کمرنگ در این زمینه دیده می شد.
«لِمَر»، كه به زبان پشتو به معنای خورشید است با همكاری مسئولان تلویزیون «طلوع» و رادیوی «آرمان» راه‌اندازی شده و تقریباً سیاست‌های تلویزیون «طلوع» را البته با زبان پشتو دنبال می‌كند و در روزهای نهم و دهم محرم نشست های را در مورد عاشورا همانند سالهای قبل داشت.
«شمشاد» این شبكة خصوصی، مثل تلویزیون «لِمَر»، برنامه‌‌هایش به زبان پشتو پخش می‌شود و به واسطه ماهواره، در قارة اروپا و استرالیا دریافت می‌شود. ولی بسیاری از شهروندان كابل این شبكه را پاكستانی می‌دانند و از آن استقبال نمی‌كنند.
«یک» این شبکه خصوصی در این اواخر برنامه هایش را آغاز نموده ولی به سرعت مورد استقبال بینندگان قرار گرفت، در محرم امسال علاوه بر نشر فلم ظهور اسلام یکی از برنامه های بسیار خوب و دیدنی او قیام جاویدانه بود.
«آرزو» صاحب امتیاز آن اسماعیل تیمور و مرکز آن در مزار شریف می باشد، این شبکه پس از تمدن، نور وکوثر راجع به مناسبت های دینی مخصوصا در مورد عاشورا ویژه برنامه هایی خوبی را داشت.
«امروز» برنامههای ویژه‌ای را برای جوانان افغان پخش می‌کرد؛ از میان این برنامه‌ها می‌توان به برنامه «بیا و ببین» اشاره کرد که افراط‌گرایان و محافظه‌کاران را به طنز می‌کشید. برنامه دیگر، «افغان مدل» بود که نمایش‌های مدل را پخش می‌کرد و مسابقه‌ای درباره زیبایی داشت که مردان و زنان شیک پوش، بر روی سکو می‌رفتند و البته در این برنامه، زنان کلاه بر سر داشتند، این شبکه در سالهای گذشته به اختلافات مذهبی و قومی دامن می زد که در اثر شکایت علمای شیعه، خشم شورای وزیران افغانستان را به دنبال داشت و به خاطرتحریک اختلافات دینی و آسیب زدن به وحدت ملی، به صورت موقت تعطیل گردیده بود، صاحب امتیاز تلویزیون امروز نجیب کابلی چندماه قبل، بخاطر سیاه پوشی و دروازه ها در ایام عاشورا تهدیداتی را داشت، اما برخلاف سال قبل، در روزعاشورای امسال از آغاز تا پایان قرائت قرآن کریم گذاشته بود و همین طور تلویزیون های وطن، ستاره و…
9. جناب آقای هادی جلسات متعدد در مورد برگزاری مراسم عاشورا با جنرال عبدالرحیم وردک، جنرال بسم الله خان محمدی وزیر امور داخله وجنرال احسان الله احسان معاون اول ریاست عمومی امنیت ملی داشتند که در برخی نشست ها نگارنده نیز حضور داشتم.
10. نزدیک پانصد سیر برنج همراه گوشت و روغن در شهدای صالحین، مسجد شاه دو شمشیره، خانقاه امام حسین(ع) و… از سوی جمهوری اسلامی ایران اهداء گردید.
نویسینده:
سیدجعفرعادلی«حسینی» عضو شورای علمای شیعه و منشی شورای اخوت اسلامی افغانستان