سفر اخیر من و همراهانم در دوحه‌ی قطر پیرامون ختم جنگ و ضرورت صلح با ترکیب تفریحی صورت گرفت؛ خاطرات سفرم را با جذابیت‌هایی که داشت، سعی می‌کنم از تجربه‌ی اقامت هفت روزه خود در شهر دوحه قطر نکاتی مهم آن را در دو بخش؛ یکی نشست بین‌الافغانی(با مسئولین دفتر سیاسی تحریک طالبان) و دیگر دیدن از بزرگ‌ترین مراکز عبادی، علمی و فرهنگی شهر دوحه در یک برهه و تحولات مهم سیاسی افغانستان و منطقه انجام شده بود بنگارم.
الف) نشست بین‌الافغانی اخیر در شهر دوحه قطر
نشست بین‌الافغانی در زمان حیات مرحوم آیت‌الله العظمی محسنی مطرح بود، آیت الله محسنی برای جلوگیری از اختلافاتی بنام مذاهب اسلامی و حفظ ارزش‌های دینی و دست‌آوردهای جهادی اهل تشیع در افغانستان تلاش‌های فراوان نمود، در طی چندین نشستی که در این مورد با آن مرحوم صورت گرفت، همواره تأکید می‌نمود که برای پایان دادن به جنگ و صلح عزت‌مند برای مردم افغانستان اشد ضرورت و باید توجه جدی در این زمینه نمود و نیز تأکید داشتند که جهت حضور پیروان مذاهب اسلامی بصورت عادلانه رایزنی صورت گیرد و به همین منظور از مدت‌ها در نظر بود که دغدغه و تشویش‌اهل تشیع به دفتر سیاسی طالبان در قطر ابلاغ گردد.
بر اساس دعوت وزارت خارجه کشور قطر، صبح سه شنبه ۱۷ جدی ۱۳۹۸ خورشیدی از میدان هوایی بین‌المللی کابل همراه دو نفر دیگر از دوستان برای بحث پیرامون پایان جنگ و بازگشت صلح و امنیت با مسئولین دفتر سیاسی طالبان در دوحه پایتخت کشور قطر، کابل را به مقصد دهلی نو ترک نمودیم و شام سه‌شنبه وارد میدان هوایی بین‌المللی حمد دوحه شدیم.
روز پنج‌شنبه ۱۹ جدی اولین نشست بین‌الافغانی آغاز و به روزهای پنج‌شنبه، جمعه و یکشنبه به میزبانی وزارت خارجه‌ی قطر در هوتل ۵ ستاره هتل موونپیک دوحه برگزار شد، در این نشست نگارنده(سید جعفرعادلی حسینی)، حجت‌الاسلام دکتر محمد حسین جعفری قندوزی و سه تن از اعضای اجماع ملی حضور داشتند که شاید راضی به ذکر اسامی خود نباشند و ۷ تن از نماینده‌های طالبان حضور داشتند که هیأت ۷ نفری اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر عبارت بودند از؛ شیر محمد عباس استانکزی رییس هیأت مذاکره کننده با امریکا، سابق معین وزارت امور خارجه و معین وزارت صحت عامه طالبان، مولوی شهاب‌الدین دلاور رئیس مذاکره کننده بین‌الافغانی، دیپلمات پیشین طالبان و رئیس سابق محکمۀ تمییز در قندهار، قاری دین‌محمد حنیف در زمان طالبان وزیر پلان و تحصیلات عالی، سهیل شاهین، سخنگوی طالبان، سفیر سابق طالبان در پاکستان، ملا نورالله نوری، والی سابق طالبان در بلخ، شیخ الحدیث سید رسول حلیم، سابق رییس شوراى پشاور طالبان، مولوی ضیأالرحمن مدنی، سابق والی لوگر، دکتر مزارگل صالح عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر برای خاتمه جنگ ۴۱ ساله‌ی افغانستان، تضمین امنیت تمامی اتباع افغانستان و ادامه‌ی گفتگوهای صلح از مسایلی بود که توسط اشتراک کننده‌های این نشست تأکید صورت گرفت و این نشست بین‌الافغانی یک گام مثبت در روند صلح افغانستان خوانده شد، در این نشست‌ها مسئولیت گفتگوی روزهای اول و دوم را از سوی طالبان، شیرمحمد عباس استانکزی و روز سوم را مولوی شهاب‌الدین دلاور به عهده داشتند.
سه نشست در دوحه‌ی قطر پشت درهای بسته انجام شد، در آغاز نشست روز اول، با خوش آمدگویی، معرفی اعضای حاضر دفتر سیاسی طالبان در قطر، از علل و انگیزه‌ی شکل گیری طالبان و خلاصه‌ی گزارش از روند مذاکرات آنان با امریکایی‌ها و مجموعه‌های افغانی از آغاز تا کنون توسط شیر محمد عباس استانکزی با مرور به تاریخچه‌ی تأسیس این گروه را عوامل جنگ‌های داخلی احزاب جهادی باعث ایجاد و شکل گرفتن تحریک طالبان گردید و و در ادامه افزود: اگر گفتگو بر سر موضوعات مطرح شده با امریکایی‌ها نتیجه داد، نشست‌های بین‌الافغانی با مردم افغانستان و مشارکت طالبان و دولت موجود درباره صلح آغاز می‌شود، هرچند امریکایی‌ها تاکید دارند که عملی شدن توافقات آن‌ها با طالبان مشروط به آتش بس و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی است و برعکس طالبان مدعی هستند تا زمانی که نیروهای امریکایی از افغانستان خارج نشوند، آتش بس نمی‌کنند.
در این نشست از جانب مایان(جعفری و حسینی) گفته شد:
گرچه مردم افغانستان با چالش‌های بی شماری روبرو هستند که در این نشست پرداختن به همه‌ی موارد کار مشکل و دشواریست، آنچه که به عنوان اولویت می‌خواهیم در این نشست مطرح نماییم، مصالح عمومی و دغدغه‌های شهروندان افغانستان، مخصوصاً جمعیت هشت میلیونی اهل تشیع این کشور است و نه منافع شخصی و اگر حاکمان و سیاست‌مداران کشور از دوران حاکمیت مجاهدین بدینسو دنبال منافع شخصی خود بوده‌اند و منافع و مصلحت عمومی را قربانی نموده‌اند باید به صورت جدی به این مسئله تفکر کرد که با چه مکانیسم می‌توان جلو سوء استفاده سیاسیون حرفه‌ی از احساسات پاک مردم را گرفت و مصلحت عمومی را چگونه می‌توان محور سیاست و قدرت قرار داد. امروزه این مسئله باید مهمترین مسئله و دغدغه برای نهادهای دینی، مذهبی، مدنی، اندیشمندان، نخبگان علمی کشور قرار بگیرد و مواردی که توسط دکتر جعفری قندوزی و نگارنده مطرح شد از این‌قرار بود:
– حفظ رسمیت مذهب جعفری در قانون اساسی کشور
– حفظ و مصئونیت قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان
– حضور مردم تشیع به تناسبت جمعیت، لیاقت و شایستگی در نظر گرفته شود
– تأمین امنیت مراکز مذهبی، علمی، فرهنگی و آموزشی اهل تشیع
– حقوق انسانی اتباع افغانستان و از جمله زنان و جایگاه جامعه‌ی مدنی با معیارهای دینی و بین‌المللی در این کشور.
– همچنین با یاد آوری از کارکردهای ۱۵ ساله‌ی شورای اخوت اسلامی به مهمترین اهداف آن تقویت مشترکات و معذور دانستن همدیگر از اختلافات فقهی و حل منازعات، یاد و خاطره‌ی آن عده از موسسین که رحلت نمودند صورت گرفت.
– و نیز گفته شد که قانون اساسی هر کشور عالی‌ترین سند حقوقی یک کشور هست و قوانین دیگر براساس این قانون نگاشته می‌شوند، در قانون اساسی علاوه بر تعریف اصول سیاسی، تعیین ساختار، سلسله مراتب، جایگاه و حدود قدرت سیاسی دولت، حقوق شهروندان یک کشور تعیین و تضمین می‌شود، در این موارد نیز خواهان دیدگاه طالبان شدیم.
از جانب اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر پیرامون موارد فوق افزود؛ تا کنون کسانی که به ما مراجعه نمودند متقاضی منافع شخصی و شریک در قدرت بودند، اما خواسته‌های شما مصالح عمومی و حقوق جمع زیادی از مردم تشیع را شامل می‌شود، در زمان حاکمیت امارات اسلامی اکثراً در مراسم عزاداری و مذهبی اهل تشیع شرکت می‌کردیم و ما در مسائل مذهبی مشکل و اختلاف نداریم، ما پیشنهادات شما را برای رهبران ما منتقل نموده و آن را حق طبیعی شما می‌دانیم و نکات زیر بخش دیگر از گفته‌های آن‌هاست:
– آنان تشیع را افتخار اسلام و افغانستان خواندند و افزودند که ما طرفدار نظام اسلامی در افغانستان، شمول حضور همه‌ی اتباع کشور بدون تبعیض هستیم و نباید اتباع افغانستان در سرنوشت کشورشان نادیده گرفته شود و ما مخالف طرح بحث اکثریت و اقلیت هستیم، پیشنهادات و دغدغه‌های شما به رهبران ما منتقل می‌شود و در زمینه با شما و شورای اخوت اسلامی که آرزوی دیرینه‌ی مردم افغانستان هست و در راستای عملی شدن ختم جنگ و تأمین صلح و امنیت در کشور همکار هستیم و باید نشست و گفتگوها پیرامون صلح با نهادهای بی طرف و از جمله شورای اخوت اسلامی ادامه یابد.
آنان در پاسخ به دیدگاه دکتر جعفری که زنان افغانستان همواره نگران هستند که عدم حضور زنان در مراکز آموزشی و ممنوع شدن کار برای آنان در خارج از خانه به معنی مخالفت طالبان با آموزش و کار زنان هستند، در حالی که اسلام برای زنان حقوق و ارزش فوق‌العاده قائل وآنان در این مورد پاسخ دادند که طالبان متعهد به دادن حق آموزش و کار و تمام حقوق زنان را به غیر از سِمت قضایی و ریاست جمهوری، بر اساس قانون اسلام و فرهنگ افغانستان برای آنان هستیم و دین اسلام، به مراتب بیش تر از مسیحیت و ادیان دیگر، مخصوصاً غرب که از زن به عنوان تبلیغات کالا، ارزش‌آن‌ها را پایین آورده‌اند، زن غربی مظهر مصرف، آرایش، جلوه‌گری در مقابل مردان و وسیله هیجان جنسیِ مرد است و آن‌ها زن را، بلکه انسان را کالا می بیند و امروز در غرب، زن و حقوق زنان به عصر جاهلیت بازگشته و اما اسلام در مورد حقوق و آزادی های زن مانند: مالکیت خصوصی زن، مهریه، ارث، دریافت هزینه زندگی از شوهر سابق پس از طلاق، و امتیازات بسیار دیگر سخن گفتند.
در بخش دیگری از اظهارات اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر گفته شد؛ به باور ما ۱۹ سال حضور امریکا برمشکلات مردم ما افزود و ما جنگ را در افغانستان راه حل نمی‌دانیم، این گروه از دوران اوباما تا هم اکنون که ترامپ رئیس جمهور این کشور است، حدود دو سال با خلیل‌زاد نماینده وزارت خارجه‌ی امریکا گفتگو داریم و نیز تاکنون با امور زنان، جامعه مدنی، شخصیت‌های مهم سیاسی و اجتماعی مستقل دیدار داشتیم و این گروه تاکنون حاضر به مذاکرات با دولت افغانستان نشده‌اند؛ پس از امضاء توافق‌نامه تیم مذاکرات بین‌الافغانی ۱۷ نفر از طالبان، ۳ نفر از حکومت و بقیه از جانب مردم خواهد بود.
و نیز گفتند که قانون اساسی جدید با معیارهای اسلامی و ارزش‌های افغانی پس از خروج کامل نیروهای خارجی تدوین می‌گردد، در قانون اساسی بر مبنای دین اسلام، ارزش‌های افغانی، عدالت اجتماعی و افتخارات تاریخی، حقوق بشراسلامی، کرامت انسانی و ارزش‌های ملی و تضمین‌کننده‌ی تمامیت ارضی و عدالت اجتماعی خواهد بود و یک حکومت قوی مرکزی مبنی بر مشارکت عادلانه‌ی همه‌ی اقوام افغانستان حفاظت می‌کنند و در برابر منازعات منطقوی و جهانی بی‌طرف می‌مانند و موارد که بیشتر مورد بحث قرار گرفت؛ ختم اشغال؛ پایان جنگ، صلح و امنیت عمومی و استقرار نظام اسلامی بود.
در این نشست یکی از اعضای اجماع ملی افزود؛ برای ما دین مهم‌تر از مذهب است و ما معتقد به امت واحده و اخوت اسلامی هستیم، از چهار سال بدینسو جمعی تحت عنوان اجماع ملی برای صلح، با شعار انسانیت، اسلامیت و افغانیت فعالیت داریم؛ یکی از اعضای دفتر سیاسی طالبان در پیوند با این شعارها گفت؛ شما شعار می‌دهید و ما در عمل برای آن قربانی دادیم.
گفتنی است کسانی که تا کنون بصورت مستقیم و یا اعزام نمایندگان شان با اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر ارتباط داشتند، متشکل از حامد کرزی رییس جمهور پیشین، محمد کریم خلیلی معاون دوم پیشین رییس جمهور، محمد یونس قانونی معاون اول پیشین رییس جمهور، دکتر عبدالله رئیس اجرائیه، محمد محقق معاون دوم ریاست اجراییه، عطا محمد نور والی پیشین بلخ، محمد اسماعیل خان عضو رهبری جمعیت اسلامی افغانستان، محمد حنیف اتمر مشاور پیشین شورای امنیت، فوزیه کوفی عضو مجلس نمایندگان، جعفر مهدوی عضو پیشین مجلس نمایندگان و شمار دیگر از رهبران سیاسی کشور بودند.
ب) مکان‌های دیدنی برتر دوحه
قطر کشور امیرنشین و پایتخت آن دوحه هست و استقلال آن کشور، ۱۲ قوس ۱۳۵۲ خورشیدی(۳ سپتامبر ۱۹۷۳ میلادی) از انگلستان گرفته شد؛ قطر شبه جزیره کوچکی در منطقه‌ی خاورمیانه و آسیا، از شمال شرق عربستان به داخل خلیج فارس گسترده شده و دارای آب و هوای گرم و مرطوب، با میانگین دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و میزان بارش سالانه ۶ سانتی متر می‌باشد و به منظور کشت میوه و سبزیجات به مقدار مصرف داخلی، سیستمهای آب‌یاری مصنوعی در این کشور ایجاد شده و منبع در آمد ارزی قطر، صادرات نفت و گاز می‌باشد.
۹۵ درصد مردم قطر مسلمان و جمعیت آن نزدیک به نُه‌صدهزار نفر می‌رسد؛ آداب و رسوم جامعه با مقداری تفاوت، شبیه یکدیگر بوده و از این جهت جامعه مذهبی و سنتی قطر بر بقیه آداب و رسوم موجود در این کشور غلبه دارد؛ فرهنگ بومی قطر طی دهه‌های اخیر متأثر از فرهنگ غربی است و زبان رسمی مردم عربی و از زبان انگلیسی معمولاً به عنوان زبان دوم استفاده می‌کنند، مهاجرین از نژاد و قومیتهای مختلف حدود یک میلیون و پانصدهزار نفر جمعیت تخمین زده شده که در شهرهای مهم: دوحه، ام سعید، دوخان، الخور… دارای اقامت و مشغول کار هستند.
شبکه خبری ۲۴ ساعته الجزیره در قطر واقع است؛ این شبکه در سال ۱۹۹۶ میلادی(۱۳۷۵ خورشیدی) تاسیس شد و در ابتدا تنها اخبار را به زبان عربی پخش می‌کرد اما در۱۳۸۵ خورشیدی(۲۰۰۶ میلادی) الجزیره انگلیسی نیز راه‌اندازی شد.
این کشور روابط دوجانبه با کشورهای مختلف دارد و از جمله میزبان یک پایگاه هوایی مشترک امریکایی و بریتانیایی به نام پایگاه هوایی العدید و در مذاکرات صلح افغانستان درگیر است و به طالبان اجازه تأسیس دفتر سیاسی در دوحه داده‌است.
قطر تا پیش از کودتای نظامی مصر که محمد مرسی رئیس‌جمهور منتخب بود، از طریق دیپلماتیک و همچنین از طریق شبکه دولتی الجزیره از او حمایت کرد؛ همچنین در دوره کوتاه زمامداری محمد مرسی، قطر پیشنهاد وام هفت و نیم میلیارد دالری به مصر داد.
قطر که به دلیل میهمان نوازی مردمانش و غذا های لذیذی که ترکیبی از غذا های بین المللی و محلی هستند، معروف است و در هوتل‌های آن امکاناتی مانند وای فای رایگان، رستورانت، کافه، آب گرم، سالن ورزشی، وان داخلی، امکانات تجاری، و فعالیت های مناسب کودکان را هم برای میهمانان خود فراهم می‌کند.
دوحه پایتخت قطر، سرزمینی غنی از مناظر دیدنی با شهرت جهانی و معماری قابل توجه‌اش، جایی است که باید آن را از نزدیک دید تا باورش کرد؛آسمان‌خراش‌ها، مساجد، مراکز علمی، فرهنگی، آموزشی، موزه‌ها، بازارها و بیابان‌ها، تنها بخشی از جاهای دیدنی شهر دوحه کشور قطر است.
در مجموع می‌توان گفت که شهر دوحه دارای نشانه‌های مذهبی و اسلامی فراوانی و از جمله؛ مسجد مدرن که انگار متعلق به سیاره‌ی دیگری است و این مسجد از بیرون شبیه به سفینهای فضایی است و مناره‌های آن در آسمان بالا رفته و به طرف مکه متمایلاند، حیاط خلوت وسط مسجد آیه‌های قرآن کریم با خوشنویسی، حکاکی و اشکال هندسی تزیین شده و این مسجد پنج ستون دارد که نماینده پنج ستون اسلام است و در اطراف هرکدام چهار جوی آب در جریان است. این چهار جوی نماینده چهارجوی در بهشت هستند و همچنین سقف مرتفع، دارای صدها نقطه‌ی کوچک و درخشان که ستاره‌های چشمک زن آسمان شب را تداعی می‌کند و با احتساب بخش‌های داخلی و حیاط بیرونی، در کل توانایی میزبانی ۱٫۸۰۰ نمازگزار را داراست.است.
در این مسجد محل نمازخانه‌ی مردان در طبقه اول و نمازخانه‌ی بانوان در طبقه‌ی دوم قرار گرفته و این بخش به وسیله‌ی دیواری بلند از نمازخانه‌ی اصلی مجزا و زمینه‌ی جدا شدن نمازگزاران زن و مرد را از یکدیگر فراهم نموده است.
درست در کنار مسجد، ساختمان دانشگاه قرار دارد و دارای بخش‌های اداری، کتابخانه و فضاهای مطالعاتی و کتابخانه دانشگاه در طبقه‌ی اول واقع شده، ظرفیت نگهداری و ارائه‌ی صد هزار عنوان کتاب را داراست و کتابخانه دانشگاه در دو ساختمان جدا از هم برای زنان و مردان بنا شده و از امور خدماتی متعدد برخور دار است.
همچنین در کنار ساختمان دانشگاه کتابخانه عمومی با بیش از یک میلیون کتاب و پانصد هزار نسخه دیجیتال، در مساحت ۴۲ هزار متر مربع، کارمندانی از ۳۹ کشور مختلف و ۱۴۴ هزار عضو فعال، بزرگ‌ترین کتابخانه موجود در خاورمیانه محسوب می‌شود و این کتابخانه به عنوان یک اتاق تک که هر دو، مردم و کتاب‌ها را در بر می‌گیرد؛ لبه‌های ساختمان از زمین خارج می‌شوند و یک فضای سه بعدی محصور را تشکیل می‌دهند، در این پیکربندی راهروها به عنوان یک توپوگرافی قفسه بندی طراحی شده‌اند که با فضاهای خواندن، اجتماعی شدن و مرور می‌شوند. قفسه‌ها به معنای بخشی از ساختمان هستند که به لحاظ اهمیت بودن– آن‌ها از همان سنگ مرمر سفید به عنوان کف و از زیرساختها ساخته شده‌اند – نورپردازی مصنوعی، تهویه و سیستم بازگشت کتاب را شامل است.
یکی از ویژگی‌های مهم این کتابخانه این است که کودکان می‌توانند بین ردیف‌های شیب‌دار قفسه‌های کتابخانه آزادانه حرکت کنند یا روی نشیمن‌ها راحت بنشینند، کتاب‌ها را ورق بزنند یا آن‌ها را به امانت بگیرند؛ ۱۲۰صندلی در سالن اصلی کتابخانه ملی قطر وجود دارد و بین آن‌ها فضای خاص برای رویدادهای ویژه با نور طبیعی روشن شده که فضایی شبیه فرودگاه‌های مدرن را ایجاد کرده که برخلاف دیگر کتابخانه‌های ملی همه کتاب‌های موجود در این کتابخانه می‌توانند توسط کاربران به امانت گرفته شوند؛ به‌طوری که بیش از یک میلیون کتاب تا به حال توسط اعضا به امانت گرفته شده است.
این کتابخانه با موضوعات ادبی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، مذهبی، تاریخی، تصوف، فرهنگی، جغرافیا، حقوق، تربیت بدنی، طب، سیاست، علوم زیستی و جانوری، منطق، دایره المعارف و مجلات مختلف است.
کتابخانه ملی قطر قصد داشته با ارائه مکان و فضایی خلاقانه اهمیت تعامل بین مردم، دانشجویان و عشاقان مطالعه نشان دهد و بتواند مرکزی باشد تا مردم را از صفحه‌های تبلت یا مانیتور مکانی دوست داشتنی گرد آورد. بخصوص اینکه مکانی با یک میلیون جلد کتاب(و نسخه های خطی نادر خاورمیانه که در دنیا نظیرشان نیست) و موزیم ملی به اندازه کافی منحصربه فرد است تا هر شخصی را به چنین کتابخانه‌ای جذب کند.
نویسنده: سید جعفرعادلی«حسینی»